Tăng huyết áp kháng trị: nguyên nhân phổ biến, phác đồ điều trị guideline

Nhathuocngocanh.com – Tăng huyết áp hay còn gọi là huyết áp cao, là một tình trạng ngày càng phổ biến, ảnh hưởng đến gần một nửa số người trưởng thành ở nước ta. Có nhiều loại tăng huyết áp khác nhau và thật không may, bệnh tăng huyết áp có thể gây ra một loạt các tình trạng đe dọa tính mạng nếu không được điều trị. Trong đó tăng huyết áp kháng trị là một phân nhóm quan trọng của tăng huyết áp dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh mạch máu não, tim mạch và thận. Trong bài viết này, Nhà Thuốc Ngọc Anh sẽ giúp quý bạn đọc tìm hiểu thêm về tăng huyết áp kháng trị, nguyên nhân gây ra và cách điều trị.

Tăng huyết áp là gì?

Tăng huyết áp là tình trạng huyết áp quá cao. Huyết áp là lực tác động lên động mạch và tĩnh mạch do máu được bơm ra từ tim. Theo thời gian, lực dư thừa có thể gây tổn thương cho các tĩnh mạch và động mạch, khiến việc vận chuyển máu giàu oxy đi khắp cơ thể trở nên khó khăn hơn. Nếu không được điều trị, tăng huyết áp có thể dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và tử vong sớm.

Tệ hơn nữa, tăng huyết áp thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào, vì vậy mọi người thường không nhận được sự điều trị cần thiết. Đó là lý do tăng huyết áp được ví như “kẻ giết người thầm lặng”. Do tình trạng không có triệu chứng, gần nửa triệu người mỗi năm bị tăng huyết áp là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu hoặc thứ phát. Mức huyết áp khỏe mạnh thường ở khoảng 120/80 mmHg hoặc thấp hơn. Theo báo cáo, tăng huyết áp nói chung được chẩn đoán ở người có số đo huyết áp từ 130/80 mmHg trở lên.

Nghiên cứu về huyết áp cao cho thấy một số yếu tố có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh cao huyết áp. Những yếu tố này bao gồm thói quen lối sống (chẳng hạn như ăn thực phẩm nhiều muối và cholesterol), các bệnh mãn tính (chẳng hạn như bệnh tiểu đường hoặc chứng tăng aldosteron nguyên phát), tiền sử gia đình hoặc di truyền. Ngoài ra, các thử nghiệm lâm sàng cũng cho thấy các loại thuốc như thuốc tránh thai có thể gây tăng huyết áp ở phụ nữ.

Tăng huyết áp kháng trị là gì?

Tăng huyết áp kháng trị là gì? Tăng huyết áp kháng thuốc là tình trạng huyết áp của bạn vẫn ở mức cao hoặc không được kiểm soát mặc dù bạn đã dùng thuốc để hạ huyết áp. Tăng huyết áp (huyết áp cao) là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Nhưng nó càng trở nên khó chịu hơn khi bạn dùng nhiều loại thuốc mà không thấy bất kỳ cải thiện nào. Những người bị tăng huyết áp kháng trị, khó điều trị có nguy cơ đột quỵ, bệnh thận và suy tim cao hơn những người có huyết áp cao được điều hòa.

Nếu bạn bị tăng huyết áp kháng trị:

• Huyết áp của bạn vẫn ở mức cao (từ 130/80 mmHg trở lên), ngay cả khi bạn dùng ba loại thuốc hạ huyết áp, trong đó có một loại thuốc lợi tiểu (thuốc nước).
• Bạn đang dùng bốn loại thuốc trở lên để kiểm soát huyết áp cao.
• Đôi khi một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn hoặc nguyên nhân thứ phát có thể khiến huyết áp cao của bạn kháng thuốc.

Nguyên nhân tăng huyết áp kháng trị?

Tăng huyết áp thứ phát (tăng huyết áp do tình trạng sức khỏe tiềm ẩn) là một trong những nguyên nhân phổ biến tăng huyết áp kháng trị hơn khiến mọi người phát triển tăng huyết áp kháng trị. Điều này khác với tăng huyết áp vô căn, thường do các yếu tố như thói quen lối sống (bao gồm cả chế độ ăn nhiều natri) gây ra.

Một số tình trạng sức khỏe tiềm ẩn phổ biến nhất được coi là yếu tố nguy cơ gây tăng huyết áp bao gồm ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (luồng không khí bị chặn khi ngủ), hẹp động mạch thận (hẹp động mạch mang máu đến thận) tiểu đường và chứng aldosteron nguyên phát . Tăng huyết áp kháng trị cũng có thể gây ra bệnh thận mãn tính hoặc làm cho bệnh nặng hơn. Một số tình trạng ảnh hưởng đến chức năng cơ quan (chẳng hạn như hẹp động mạch thận) bằng cách làm hỏng các mạch máu, hạn chế lưu lượng máu và gây tăng huyết áp. Các tình trạng như cường aldosteron nguyên phát làm thay đổi cách cơ thể sản xuất các hormone như aldosterone, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến huyết áp.

Cụ thể như sau:

• Bệnh thận mãn tính: Tổn thương thận tạm thời hoặc vĩnh viễn dẫn đến mất chức năng bình thường của thận.
• Cường aldosteron: Hoóc-môn aldosterone được sản xuất ở tuyến thượng thận và rất cần thiết để kiểm soát huyết áp và cân bằng điện giải. Sự phát triển bất thường của tuyến thượng thận có thể dẫn đến tăng huyết áp, và trong một số trường hợp, cũng có thể liên quan đến lượng kali thấp (hạ kali máu).
• Cường tuyến cận giáp : Sự dư thừa hormon tuyến cận giáp trong máu. Trong nhiều trường hợp cường cận giáp là do hoạt động quá mức của một hoặc nhiều trong bốn tuyến cận giáp của cơ thể. Ngoài việc gây tăng huyết áp, điều này thường dẫn đến rối loạn cân bằng canxi, bao gồm loãng xương và sỏi thận.
• Cường giáp: Một tình trạng trong đó tuyến giáp của bạn sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp. Điều này có thể dẫn đến tăng huyết áp, đặc biệt là tăng huyết áp tâm thu, trong đó chỉ số huyết áp cao nhất.
• Suy giáp: Một tình trạng trong đó tuyến giáp của bạn sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp. Điều này có thể dẫn đến tăng huyết áp, đặc biệt là tăng huyết áp tâm thu, trong đó chỉ số huyết áp cao nhất.
• Bệnh mạch máu thận : Những bất thường trong các mạch máu cung cấp cho thận. Điều này có thể bao gồm các tình trạng như loạn sản sợi cơ hoặc hẹp động mạch thận.

Các nguyên nhân khác của tăng huyết áp thứ phát bao gồm:

• Mảng bám tích tụ trong tĩnh mạch và động mạch (bệnh động mạch vành).
• Béo phì, chế độ ăn uống kém và uống rượu.
• Chế độ ăn có quá nhiều muối (tăng huyết áp nhạy cảm với muối).
• Tuổi già.
• Hút thuốc.
• Không có đủ hoạt động thể chất, không tập thể dục thể thao.
• Tiền sử gia đình bị cao huyết áp.

== >> Xem thêm bài viết khác tại nhà thuốc: [Tổng hợp] Một số nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp

Triệu chứng tăng huyết áp kháng trị

Bạn có thể bị tăng huyết áp, nhưng bạn có thể không nhận ra nó trong nhiều năm do không có triệu chứng. Tuy nhiên, nếu bạn không kiểm tra huyết áp thường xuyên và được điều trị cần thiết, nó thậm chí có thể gây tử vong. Bạn nên mua máy đo huyết áp tại nhà để thường xuyên kiểm tra huyết áp khi có tuổi.

Trong giai đoạn khủng hoảng tăng huyết áp, giai đoạn nguy hiểm nhất đến tính mạng, bạn có thể gặp các triệu chứng sau.

• Đập mạnh vào ngực
• Mệt mỏi
• Chóng mặt
• Không có khả năng thở đúng cách
• Nhức đầu dai dẳng

Giai đoạn này cần có sự can thiệp y tế ngay lập tức. Theo dõi huyết áp đúng cách có thể ngăn ngừa tăng huyết áp kháng trị.

Chẩn đoán tăng huyết áp kháng trị

Tăng huyết áp kháng trị thường được chẩn đoán ở những người dùng ít nhất ba loại thuốc để kiểm soát huyết áp nhưng không thể kiểm soát được huyết áp cao. Một trong những loại thuốc này thường là thuốc lợi tiểu thiazid, giúp cơ thể loại bỏ lượng muối và nước dư thừa để giảm huyết áp. Một số bệnh nhân tăng huyết áp cũng có thể được coi là kháng trị nếu họ có thể hạ huyết áp xuống mức khỏe mạnh nhưng cần bốn loại thuốc trở lên để làm như vậy.

Để chẩn đoán tăng huyết áp kháng trị, bạn có thể phải trải qua một cuộc kiểm tra thể chất. Bác sĩ cũng có thể hỏi về tiền sử bệnh trước đó của bạn, sau đó kiểm tra mức huyết áp của bạn. Trong một số trường hợp, bạn có thể phải trải qua các xét nghiệm để đánh giá xem bạn có dễ mắc bất kỳ bệnh thứ phát nào như bệnh thận mãn tính hay không,…

Cung cấp danh sách chi tiết tất cả các loại thuốc bạn đang dùng cho bác sĩ. Trong quá trình khám sức khỏe, bác sĩ cũng có thể kiểm tra xem có bất kỳ thay đổi bất thường nào trong mắt bạn không. Một vài xét nghiệm trong phòng thí nghiệm mà bạn phải trải qua bao gồm:

• Xét nghiệm chức năng tuyến giáp .
• Xét nghiệm hormon tuyến thượng thận.
• xét nghiệm đường huyết.
• Xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ creatinin, kali và natri.
• Xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra nồng độ albumin.

Các xét nghiệm hình ảnh sau đây được yêu cầu để kiểm tra xem có tổn thương cơ quan nào do tăng huyết áp kháng trị hay không.

• X-quang ngực của bạn.
• điện tâm đồ.
• Điện tâm đồ.
• Khám mắt bằng soi đáy mắt.
• Chụp CT.

Biến chứng của tăng huyết áp kháng trị

Tăng huyết áp có thể dẫn đến đột quỵ, suy tim và đau tim. Huyết áp cao liên tục có thể dẫn đến tổn thương thành động mạch khiến nó có nhiều khả năng hình thành mảng bám. Điều này có thể dẫn đến tắc nghẽn một phần hoặc toàn bộ. Nếu tắc nghẽn gần tim, nguy cơ đau tim cao hơn.

Những người bị tăng huyết áp kháng trị có nhiều nguy cơ phát triển:

• Đột quỵ.
• Suy tim.
• Nhồi máu cơ tim.
• Bệnh động mạch ngoại vi.
• Điều quan trọng đối với người bị tăng huyết áp kháng trị là làm việc với bác sĩ và quản lý tình trạng này.
• Một người bị huyết áp cao liên tục nên nói chuyện với bác sĩ và tuân theo những thay đổi trong lối sống. Nên giữ máy đo huyết áp tại nhà. Bác sĩ nên được thông báo về các triệu chứng mới gặp phải và cũng nên tìm kiếm sự trợ giúp khẩn cấp nếu có bất kỳ triệu chứng nào của cơn đau tim hoặc đột quỵ.
• Sau khi có được chẩn đoán, trọng tâm chính là cải thiện huyết áp bằng các loại thuốc đã thảo luận với bác sĩ và thay đổi lối sống.

Điều trị tăng huyết áp kháng trị

Nếu thuốc không hiệu quả cho đến thời điểm này, bác sĩ có thể thực hiện các xét nghiệm bổ sung để xem liệu các tình trạng khác có gây tăng huyết áp cho bệnh nhân hay không và điều trị tình trạng đó, nếu có thể. Bác sĩ của bạn có thể yêu cầu xét nghiệm bệnh thận hoặc sự hiện diện của các hormone dư thừa có thể dẫn đến huyết áp cao. Có thể cần nghiên cứu hình ảnh để kiểm tra tuyến thượng thận, hoặc các động mạch bị thu hẹp. Bạn có thể được yêu cầu trải qua một nghiên cứu về giấc ngủ để kiểm tra chứng ngưng thở khi ngủ. Ngoài ra, vì suy giáp có thể góp phần làm tăng huyết áp, bạn cũng có thể được kiểm tra bệnh tuyến giáp .

Sử dụng thuốc

Các bác sĩ sẽ theo một cách tiếp cận đa hướng để đối phó với tăng huyết áp kháng trị. Bước đầu tiên phổ biến đối với bệnh tăng huyết áp kháng trị là thêm một loại thuốc huyết áp mới vào chế độ điều trị của bệnh nhân. Một sự kết hợp của các loại thuốc có thể giải quyết nhiều con đường huyết áp trong cơ thể, có khả năng cải thiện cơ hội hạ huyết áp.

Thay đổi lối sống

Việc điều trị sẽ liên quan đến những thay đổi trong lối sống như:

• Tuân theo chế độ ăn uống cân bằng, khoa học, hạn chế ăn quá nhiều natri (muối) do Natri làm tăng huyết áp. Hầu hết mọi người thường nhận quá nhiều muối từ thực phẩm chế biến sẵn.
• Giảm uống rượu: Đồ uống có cồn làm tăng huyết áp nếu chúng được tiêu thụ thường xuyên.
• Hoạt động thể chất, thể dục thể thao: Tập thể dục củng cố trái tim của bạn, cho phép nó bơm nhiều máu hơn với ít nỗ lực hơn. Tin tốt là: 40 phút tập thể dục nhịp điệu bốn lần một tuần có thể làm giảm huyết áp của bạn nhiều như một số loại thuốc.
• Duy trì cân nặng tối ưu.
• Giảm căng thẳng.
• Không hút thuốc lá: Do hút thuốc làm hẹp và xơ cứng động mạch, làm tăng huyết áp. Tham khảo ý kiến ​​​​bác sĩ của bạn về cách bỏ thuốc lá.

Điều trị cũng có thể bao gồm các loại thuốc khác nhau như thuốc hạ huyết áp và thuốc lợi tiểu. Những người bị tăng huyết áp kháng thuốc nên đảm bảo rằng:

• Uống đúng loại thuốc thường xuyên.
• Uống đúng liều lượng.
• Uống thuốc đúng giờ.
• Tránh các loại thuốc hoặc chất bổ sung có thể làm tăng huyết áp: Nhiều loại thuốc và chất bổ sung làm tăng huyết áp. Ví dụ bao gồm các loại thuốc giảm đau, thuốc chống trầm cảm, thuốc thông mũi, aspirin liều cao và thuốc tránh thai. Chất kích thích – từ cafein và thuốc ADHD đến thuốc lá – cũng như thuốc giải trí và rượu quá mức cũng có thể làm tăng huyết áp. Nhiều chất bổ sung “tự nhiên” hoặc “thảo dược” cũng như kẹo hoặc đồ uống có chứa cam thảo cũng vậy.

Triệt đốt thần kinh giao cảm động mạch thận

Cắt bỏ giao cảm thận là một phương pháp điều trị mới đối với bệnh tăng huyết áp kháng thuốc nhắm vào các dây thần kinh gần thận chịu trách nhiệm điều hòa huyết áp khi việc dùng thuốc không đạt hiệu quả. Các bác sĩ phẫu thuật đã từng cố gắng giảm huyết áp bằng cách cắt đứt các dây thần kinh động mạch thận này, dẫn đến hạ huyết áp quá xa.

Ngược lại, hủy thần kinh thận làm im lặng một số dây thần kinh được nhắm mục tiêu để phục hồi huyết áp khỏe mạnh. Nó làm như vậy với năng lượng nhiệt được cung cấp bởi một ống thông, một ống mỏng luồn qua động mạch.

== >> Xem thêm bài viết khác tại nhà thuốc: [GIẢI ĐÁP] Người bị cao huyết áp nên ăn gì và nên tránh ăn gì?

Khi huyết áp cao (tăng huyết áp) không thể kiểm soát được mặc dù đã dùng thuốc, nó được gọi là “kháng thuốc” hay “kháng trị”. Thay đổi lối sống và điều trị các nguyên nhân thứ phát khiến chỉ số huyết áp quá cao có thể giúp bạn kiểm soát huyết áp. Hy vọng qua những thông tin chúng tôi gửi đến quý bạn đọc giúp bạn đọc hiểu hơn về bệnh tăng huyết áp kháng trị. Nếu như có bất kỳ câu hỏi nào cần chúng tôi giải đáp về vấn đề tăng huyết áp kháng trị thì hãy liên hệ ngay với chúng tôi qua số hotline hoặc để lại bình luận phía dưới.

Câu hỏi lâm sàng

Bệnh nhân nữ 42 tuổi được theo dõi do trầm cảm và ngủ kém. Cô ta cũng có đau đầu nhẹ và yếu cơ. Kiểm tra bệnh án bệnh nhân có tiền sử nhập khoa cấp cứu do mệt mỏi và sỏi thận. Bệnh nhân không hút thuốc và sử dụng chất kích thích. Huyết áp 160/105, mạch 85. CLS: Na 139 mEq/L, K 3.8 mEq/L, Cl 102 mEq/L, HCo3- 24 mEq/l, Ure 13 mEq/l, Cre 0.9 mg/dL, Glu 98 mg/dL, Ca 11.7 mg/dL, Alb 3.7 g/dL. Giải thích tại sao huyết áp bệnh nhân tăng ?

1. Lạm dụng amphetamine.
2. Hội chứng Cushing.
3. Cường tuyến cận giáp.
4. Suy giáp.
5. Tăng aldosteron nguyên phát.
6. Hẹp động mạch thận.
7. Bệnh nhu mô thận.

Diễn giải: Bệnh nhân THA với tăng canxi (Ca) máu, yếu cơ, sỏi thận, các triệu chứng tâm thần kinh (trầm cảm, ngủ kém) nhiều khả năng có cường tuyến cận giáp nguyên phát. Hormone tuyến cận giáp tăng cao gây tăng Ca máu do tăng tái hấp thu Ca tại thận, hấp thu Ca tại đường tiêu hóa, và tiêu xương. Ngoài tình trạng sỏi thận, triệu chứng tâm thần kinh, yếu cơ, các biểu hiện thường gặp khác bao gồm đau bụng, táo bón, tiểu nhiều, khát nhiều. Phần lớn các trường hợp cường cận giáp nguyên phát là do u tuyến cận giáp.

Cường cận giáp nguyên phát thường đi kèm với THA, cơ chế được đề xuất bao gồm sự tăng tiết renin, tăng đáp ứng hệ giao cảm và co động mạch ngoại biên. Các biểu hiện tim mạch khác của cường cận giáp bao gồm phì đại tâm thất trái, rối loạn nhịp, vôi hóa tại mạch máu và van tim. Điều trị thường là kiểm soát huyết áp.

Ý A: Lạm dụng amphetamine gây ra THA đi kèm với các dấu hiệu và triệu chứng khác của kích thích hệ giao cảm (mạch nhanh, vã mồ hôi, tăng nhiệt độ) nhưng không gây tăng Ca máu và sỏi thận.

Ý B: Các dấu hiệu gợi ý hội chứng Cushing bao gồm béo trung tâm, tiêu cơ, da mỏng, vằn bụng. CLS có tăng đường máu, tăng bạch cầu và giảm kali máu.

Ý D: THA có thể gây ra bởi cả cường giáp (chủ yếu là tăng huyết áp tâm thu) và suy giáp (chủ yếu là tăng huyết áp tâm trương). Mặc dù cường giáp có thể gây tăng Ca máu do tăng tiêu xương, suy giáp không gây thay đổi đáng kể nồng độ Ca máu.

Ý E: Cường aldosteron nguyên phát (hội chứng Conn) có thể gây THA và yếu cơ nhưng thường liên quan đến hạ kali máu (đặc biệt khi bệnh nhân dùng lợi tiểu) so với tăng Ca máu.

Ý F: Mặc dù hẹp động mạch thận có thể xảy ra ở phụ nữ trẻ tuổi với loạn sản xơ cơ, bệnh thường phổ biến hơn ở nam giới lớn tuổi với xơ vữa động mạch. Các dấu hiệu gợi ý bao gồm THA kháng thuốc, tiếng thổi ở bụng, phù phổi nhanh tái diễn, tổn thương thận cấp sau khi dùng thuốc ức chế ACE.

Ý G: Bệnh nhu mô thận có thể gây THA thứ phát nhưng thường biểu hiện với tăng Cre và bất thường trong kết quả phân tích nước tiểu. Ngoài ra, bệnh nhân thường giảm Ca máu hơn là tăng.

Tổng kết: Cường cận giáp là nguyên nhân gây THA thứ phát và nên được nghi ngờ ở bệnh nhân có tăng huyết áp đi kèm với tăng Ca máu, sỏi thận, đau bụng hoặc các triệu chứng tâm thần kinh. Các biểu hiện tim mạch khác của cường cận giáp bao gồm phì đại tâm thất trái, loạn nhịp, vôi hóa tại mạch hoặc van.

Tài liệu tham khảo

1. Tác giả: Luis M Ruilope, Elena Rodríguez-Sánchez, José Alberto Navarro-García, Julian Segura, Alberto Órtiz, Alejandro Lucia, Gema Ruiz-Hurtado, Resistant hypertension: new insights and therapeutic perspectives, nguồn Pubmed. Truy cập ngày 20 tháng 5 năm 2023.

2. Tác giả: Wilbert S Aronow, Approaches for the Management of Resistant Hypertension in 2020, nguồn Pubmed. Truy cập ngày 20 tháng 5 năm 2023.

3. Tác giả: Paolo M Suter, Christophe Sierro, Wilhelm Vetter, Nutritional factors in the control of blood pressure and hypertension, nguồn Pubmed. Truy cập ngày 20 tháng 5 năm 2023.