Nhân Sâm Cáp Giới Tán – Bổ phế, nạp khí, định suyễn

Bài viết Nhân Sâm Cáp Giới Tán – Bổ phế, nạp khí, định suyễn – Trích trong sách 60 phương tễ dùng nhiều bậc nhất trong Y học Cổ truyền

Tác giả: Bác sĩ Trịnh Văn Cường

CÁCH NHỚ

“Nhân sâm Cáp giới”

Thành phần

Gồm có 02 vị Nhân sâm và Cáp giới (tắc kè).

Cách dùng

Tán bột

Công dụng

Bổ phế nạp khí định suyễn.

Chủ trị ho lâu ngày, suyễn khí nghịch lên, khó thở, người mệt mỏi, đoản hơi, đoản khí ngại vận động.

==>> Xem thêm: Bán Hạ Hậu Phác Thang – Hành khí khai uất, giáng nghịch hóa đàm

PHÂN TÍCH

Nhân sâm cáp giới tán hay còn gọi là sâm cáp tán chỉ gồm có duy nhất 2 vị là Nhân sâm và Cáp giới (tắc kè). Một số sách về sau này biến hóa bài Sâm cáp tán có thêm hạnh nhân, tri mẫu, bối mẫu, bạch linh, tang bạch bì, cam thảo để tăng mục đích ch! khái nhuận phế. Tuy nhiên để tiện tìm hiểu tác giả xin được giới thiệu bài nguyên bản gồm 2 vỉ, tác dụng chính là bổ phế nạp khí định suyễn.

Không khí hít vào được thanh lọc tại phế, nhờ chức năng tuyên phát túc giáng của phế mà được đưa vào mạch hòa với dinh khí để tạo thành tông khí đem đi nuôi dưỡng toàn thân. Mặt khác khí thuộc về dương có xu hướng bốc và đi lên trên, nên đế khí vận hành thông suốt theo đúng đường cần có thận nạp giữ khí, giúp cho khí vận hành điều hòa (gọi là thận chủ nạp khí). Cũng giống như huyết được tàng trừ tại can, nhờ can phân phát điều hòa huyết, thì với khí cũng như vậy, cũng nhờ thận nạp giữ để điều hòa. Với trường hợp thận không nạp giữ được khí dẫn đến khí thượng nghịch gây ra các chứng hen suyễn, khó thở. Nếu khó thở thì THỞ RA thường do phế (do dị vật như đàm, bụi không khí,… làm vít lấp phế gây thở ra khó); còn nếu khó thở HÍT VÀO vào thường do thận (vì thận không nạp được khí nên không khí hít vào không giữ được, dẫn đến hít vào khó) – vắn tắt thì gọi: “phế chủ thở ra, thận chủ hít vào”.

CÁP GIỚI vị mặn tính ôn chủ đi vào Phế và Thận, trên thì bổ phế khí, dưới thì giúp thận dương ích tinh huyết. Tác dụng chủ yếu là trợ dương ích tinh, nạp khí bình suyễn. Cáp giới ở đây có chức năng bổ thận ích phế để nạp khí bình suyễn, nghĩa là tăng cường chức năng nạp khí của thận, đông thời giúp phế khí được lợi dẫn đến khí đi đúng đường, khí đi đúng đường thì suyễn được cắt – cho nên đây là vị thuốc chữa vào gốc bệnh. Mặt khác nửa cáp giới còn có tác dụng trợ dương ích tình huyết, là một vị thuốc bổ rất sâu, bố vào trục dương của thận dùng để chữa các chứng Hệt dương, thận hư, tỉnh thiếu,…. Tuy nhiên xu hướng tác dụng của cáp giới được nhớ đến nhất là với công năng bổ thận ích phế để nạp khí bình suyễn. Lưu ý cáp giới hay còn được biết với tên tắc kè là loại động vật có ở việt Nam nên khá dỗ tìm kiếm, bộ phận của tắc kè chứa nhiều hoạt chất nhất là thịt và đuôi; hết sức lưu ý tắc kè có độc ở hai mắt và móng chân, nên khi sử dụng phải chặt bỏ đàu và tay chân.

NHÂN SÂM v| ngọt, hơi đắng, tính hơi ôn quy vào kinh phế, tỳ đại bổ nguyên khí. Có thể nói trong tất cả các v| thuốc bổ khí thì chỉ có duy nhất Nhân sâm bố nguyên khí, tác dụng nhanh nhất và mạnh nhất. Bổ nguyên khí trực tiếp nên tác dụng thường xuất hiện rất nhanh chỉ sau vài phút hoặc vài giờ. Không có vị thuốc nào trong hệ thống thuốc đông dược có được tác dụng này ngoài nhân sâm.

Nhân sâm bổ nguyên khí tại thận, Cáp giới đưa khí về nguồn, nạp giữ tại thận để chỉ suyễn. Chính vì vậy mà bài này chửa tuyệt VỜI nhất đối với các chứng khí hư gay ra hen suyễn, khó thở – gặp trong các bệnh lý như hen phế quản, COPD. Đây là bài thuốc nổi tiếng nhất chừa các bệnh lý này. Ngoài ra cũng cần lưu ý, dùng nhân sâm và cáp giới hàng xịn giá khá đắt nên bài này cũng không hề rẻ. Có hai cách dùng phổ biển nhát: một là dùng dạng tán bột, hai là dùng dạng viên hoàn (Ty lê nhân sâm 3:1 cáp giới). Lưu ý Khi dùng nhân sâm cần lưu ý không dùng với nước chè, củ cải vì làm giảm hiệu lực cùa nhân sâm.

Không dung với Lê lô (phản lê lô), Ngũ linh chi (tương úy).

==>> Xem thêm: Tô Tử Giáng Khí Thang – Giáng khí bình suyễn, khứ đờm chỉ khái