Nhân sâm

Ds. Đặng Mai Hương – Nhà thuốc Ngọc Anh – Dược liệu Nhâm Sâm

Nguồn: Sách Nhận thức cây thuốc và dược liệu

Tên khác

Sâm Cao ly, Sâm Triều Tiên, Sâm Hàn quốc.

Tên khoa học: Panax ginseng A. Meyer, Araliaceae (họ Ngũ gia bì).

Mô tả cây

Cây thuộc thảo, sống lâu năm, cao 0,5-0,7m. Lá kép mọc vòng. Lá gồm 3-5 lá chét mọc thành hình chân vịt. Lá chét hình trứng, mép lá có răng cưa. Hoa tự hình tán mọc ở đầu cành, bắt đầu ra hoa từ năm thứ ba. Mùa hoa từ tháng 6-7. Quả mọng hơi dẹt khi chín có màu đỏ, trong chứa 2 hạt. Rễ củ dày, nạc, hình củ cà rốt, màu trắng kem đến vàng nhạt, có nhiều rễ phụ, dài khoảng 5-25 cm, đường kính từ 5-30 mm.

Nhân sâm trồng có thân rễ kém phát triển, vết tích lụi tàn hằng năm của lá trên củ có thể cho thông tin về số tuổi của cây.

Phân bố, sinh thái

Cây có nguồn gốc vùng Mãn Châu, bán đảo Triều Tiên. Hiện nay, được trồng nhiều ở Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản… Ở Việt Nam, dược liệu này còn phải nhập.

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến

Rễ củ (Radix Panacỉs), thường chỉ dùng làm thuốc các củ từ 4-6 tuổi. Có thể dùng ở dạng tươi hoặc khô. Đào củ, rửa sạch đất cát, chần qua nước sôi, cắt bỏ rễ con và bỏ lóp vỏ ngoài, phơi sấy khô để có Bạch sâm. Các củ tốt có thể chế biến thành Hồng sâm bằng cách hấp rồi phơi hay sấy khô.

Thành phần hóa học

Chứa saponin (chủ yếu thuộc nhóm dammaran thuộc nhóm protopanaxadiol và protopanaxatriol được gọi là các ginsenosid), polysaccharid, tinh dầu, hợp chất polyacetylen, glycoprotein (gintonin)…

Ginsenosid chính của Nhân sâm là G-Rgl và Rbl. Ginsenosid Rf giúp phân biệt Nhân sâm và Sâm Mỹ. Hồng sâm có thêm các thành phần saponin kém phân cực hơn do bị cắt đường trong quá trĩnh chế biến như G-Rg3, G-Rhl…

Tác dụng dược lý

Nhân sâm có tác dụng tăng sức bền vận động của cơ thể, tăng cường miễn dịch, chống stress, cải thiện trí nhớ, chống kết tập tiểu cầu.

Thành phần polysaccharid, polyacetylen và các ginsenosid được chứng minh có tác dụng kháng ung thư.

Công dụng và cách dùng

Nhân sâm có tác dụng bổ, tăng lực, tăng sức bền vận động, giúp cơ thể chống lại các điều kiện bất lợi bên ngoài, chống stress, hạ đường huyết, bảo vệ gan…