Trào ngược dạ dày thực quản nên ăn gì? Không nên ăn gì?

Nhathuocngocanh.com – Trào ngược dạ dày thực quản là một bệnh thường gặp ở nhiều người hiện nay. Ngoài việc sử dụng thuốc để điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản thì người ta đã làm nhiều nghiên cứu và bằng chứng cho thấy bệnh trào ngược dạ dày thực quản có thể được cải thiện đáng kể nhờ điều chỉnh chế độ ăn và thói quen sinh hoạt hàng ngày. Trong bài viết này, Nhà Thuốc Ngọc Anh sẽ giúp quý bạn đọc tìm hiểu về vấn đề này.

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là bệnh gì?

Trào ngược axit còn được gọi là bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), là tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Thực quản là một ống dài cho phép thức ăn và chất lỏng đi từ miệng vào dạ dày. Ở phía trên và phía dưới của thực quản có hai cơ vòng gọi là cơ vòng thực quản trên và dưới. Cả hai cơ vòng đều giãn ra trong quá trình nuốt để cho phép thức ăn hoặc chất lỏng đi vào dạ dày, trong khi cơ vòng thực quản dưới đóng lại giữa các bữa ăn để ngăn axit dạ dày trào ngược. Trào ngược axit xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới (LES) không đóng hoàn toàn, tạo điều kiện cho axit dạ dày đi vào thực quản và làm tổn thương niêm mạc thực quản.

Một số mức độ trào ngược axit là bình thường, đặc biệt là sau bữa ăn. Tuy nhiên, khi áp lực của cơ vòng thực quản dưới giảm, bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) có thể xảy ra. Các triệu chứng phổ biến của GERD bao gồm chứng ợ nóng và trào ngược các chất trong dạ dày chủ yếu xảy ra sau khi ăn, khi nằm hoặc khi cúi xuống. Trào ngược dạ dày gây khó thở, gây ho dai dẳng, đau ngực sau xương ức, khó nuốt, thay đổi giọng nói và mòn răng là các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản thường gặp. Theo thời gian, sự hiện diện của axit trong thực quản có thể làm hỏng niêm mạc thực quản và dẫn đến Barrett thực quản: một biến chứng nghiêm trọng của GERD làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.

GERD có thể do thoát vị gián đoạn gây ra, đó là nơi một phần của dạ dày và thực quản dưới di chuyển từ bụng vào ngực qua một lỗ ở cơ hoành, do đó làm giảm áp lực của cơ thắt thực quản dưới. Thoát vị hoành phổ biến hơn ở những người thừa cân hoặc béo phì cũng như ở những người mang thai do áp lực trong bụng tăng lên từ thai nhi đang phát triển. Các yếu tố rủi ro phát triển GERD cũng bao gồm những yếu tố làm suy yếu cơ thắt thực quản dưới, như một số loại thực phẩm, chế độ ăn giàu chất béo, caffein , rượu và hút thuốc. Cuối cùng, có một số loại thuốc có thể làm trầm trọng thêm tình trạng trào ngược axit, chẳng hạn như thuốc kháng histamine và thuốc chẹn kênh canxi.

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là bệnh lý phổ biến trong đó triệu chứng của bệnh nhân khá đa dạng nhưng gặp nhiều nhất là chứng nóng rát sau xương ức và có cảm giác dịch hoặc thức ăn trào lên. Điều trị đầu tiên cho GERD bao gồm thay đổi lối sống và liệu pháp ức chế axit bằng thuốc kháng axit và thuốc ức chế bơm proton, chẳng hạn như omeprazole . Trong trường hợp điều trị bảo tồn không hiệu quả, có thể cần phẫu thuật để thắt cơ vòng thực quản dưới.

Tại sao cần điều chỉnh chế độ ăn có thể giúp cải thiện bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Ở các nước phương Tây, tỷ lệ mắc dạ dày thực quản ngày càng tăng được giải thích một phần là do những thay đổi trong thói quen sinh hoạt và ăn uống kích thích các triệu chứng nặng hơn. Mặc dù đã bước đầu có những bằng chứng cho thấy có sự liên quan giữa một số loại thức ăn nhất định như thức ăn nhiều chất béo, đồ dầu mỡ, một số loại đồ uống, những nghiên cứu khách quan với số lượng lớn trên thực tế vẫn chưa được thực hiện. Các bằng chứng hiện tại nghiêng về tầm quan trọng của việc thay đổi thói quen sinh hoạt hơn.

Một số loại hoa quả như cam, cà chua có thể làm một số bệnh nhân có cảm giác triệu chứng nặng hơn. Một nghiên cứu đánh giá nhu động khi bệnh nhân ăn các loại hoa quả này cho thấy dịch acid khiến bệnh nhân mất thời gian để nuốt xuống hơn, cần nhiều nhịp nuốt hơn và thời gian tiêu thức ăn lâu hơn so với nhịp nuốt thông thường. Điều này góp phần giải thích tình trạng triệu chứng GERD ở một số bệnh nhân có thể nặng hơn khi ăn các loại hoa quả, uống các nước hoa quả có tính acid, uống cà phê hoặc nước có gas. Tuy nhiên, trên thực tế, mỗi bệnh nhân sẽ có một số loại thức ăn mà mình cảm thấy khó chịu hơn khi ăn hoặc uống và nên tự điều chỉnh để hạn chế các loại thức ăn hay đồ uống này. Một nghiên cứu cộng đồng đánh giá mức độ tuân thủ của bệnh nhân GERD với hướng dẫn chế độ ăn cho thấy bệnh nhân rất cố gắng tránh một số loại thức uống và hoa quả nhưng không phải tất cả các thức ăn này đểu làm triệu chứng tệ hơn ở tất cả các bệnh nhân.

Chế độ ăn nhiều dầu mỡ đã được chứng minh là một yếu tố nguy cơ của bệnh trào ngược không gây viêm thực quản được định nghĩa là khi bệnh nhân có triệu chứng GERD điển hình nhưng trên hình ảnh nội soi không có tổn thương thực quản (viết tắt là NERD – nonerosive refux disease). Chế độ ăn nhiều chất béo cũng là yếu tố nguy cơ của Barrett thực quản, một bệnh lý mà khi có hình ảnh vùng niêm mạc biến đổi dài trên 3cm được coi là nguy cơ của ung thư thực quản. Trong khi đó, chế độ ăn uống nhiều rau có tác động phòng ngừa những bệnh lý này.

Trên thực tế, những bệnh nhân GERD có thể kèm theo nhiều triệu chứng tiêu hóa khác như chứng khó tiêu. Các thức ăn đóng hộp và rượu đã được nhiều nghiên cứu chứng minh làm tăng mức độ và tần suất xuất hiện triệu chứng khó tiêu. Điều này có thể do trong thức ăn đóng hộp có các thành phần được thêm vào để bảo quản hoặc giữ mùi vị, do pH của thức ăn và do nguyên liệu của hộp. Các thức ăn giàu chất béo khiến cho áp lực của cơ thắt thực quản dưới, được coi là hàng rào bảo vệ sinh lý chống hiện tượng trào ngược, bị giảm đi. Khi bệnh nhân ăn một bữa ăn nhiều chất béo, thời gian thực quản tiếp xúc với dịch acid sẽ nhiều hơn so với ăn bữa ăn thông thường.

Socola cũng là một loại thức ăn có thể làm nặng hơn triệu chứng trào ngược ở một số bệnh nhân. Mặc dù một số nghiên cứu đã chứng minh socola làm giảm áp lực cơ thắt thực quản dưới và kéo dài hơn thời gian niêm mạc thực quản tiếp xúc với dịch acid từ dạ dày, hiện vẫn chưa có nghiên cứu nào chứng minh được lợi ích cải thiện triệu chứng nếu ngừng ăn socola.

Trên thế giới, các bác sĩ lâm sàng và các nhà dinh dưỡng đã cố gắng để tìm ra những thực đơn giúp cải thiện triệu chứng GERD, đặc biệt đối với những bệnh nhân có nhiều bệnh lý phối hợp. Chẳng hạn những bệnh nhân có cả bệnh lý viêm ruột mạn tính (IBD – inflammatory bowel disease), chế độ ăn không có gluten đã chứng minh có tác dụng cải thiện cả triệu chứng của IBD và GERD. Chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải nhiều rau, đậu, ngũ cốc nguyên hạt, hoa quả, cá, dầu ô liu, ít rượu, sản phẩm từ sữa vừa phải và ít thịt đỏ đã chứng minh có ích lợi đối với các bệnh lý tim mạch, ung thư, đái tháo đường. Một nghiên cứu cắt ngang trên 817 bệnh nhân của tác giả Mone và cộng sự cũng đã chứng minh được hiệu quả của chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải trong việc giảm các triệu chứng của GERD. Tại Nhật Bản, các nghiên cứu cũng đã cho thấy chế độ ăn nhiều chất xơ tuy không giúp làm giảm các triệu chứng trào dịch vị nhưng lại giúp cải thiện các triệu chứng liên quan đến rối loạn nhu động ở bệnh nhân GERD như ợ hơi, nhanh đầy sau ăn, nặng tức bụng…

Chế độ ăn cho người bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Chế độ ăn kiêng chống trào ngược axit là một kế hoạch ăn uống nhằm giảm các triệu chứng trào ngược axit bằng cách thay đổi chế độ ăn uống và cách ăn uống của người bệnh. Chế độ ăn kiêng cho người bệnh bị trào ngược dạ dày thực phẩm sẽ giúp loại bỏ các loại thực phẩm làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày và giảm trương lực cơ thắt thực quản dưới để cải thiện các triệu chứng trào ngược axit. Ngoài việc tránh một số loại thực phẩm, những người bị trào ngược axit nên thực hiện một số thay đổi trong cách ăn uống của mình, điều này cũng quan trọng để giảm các triệu chứng của GERD.

Ví dụ, ăn các phần thức ăn nhỏ hơn trong ngày thay vì các bữa ăn lớn sẽ ít gây chướng bụng và cải thiện tiêu hóa. Các biện pháp hữu ích khác bao gồm kê cao đầu khi ngủ và không nằm ngay sau bữa ăn vì axit dạ dày có nhiều khả năng trào ngược lên thực quản khi nằm. Cuối cùng, những người hút thuốc có thể được khuyên nên bỏ thuốc lá vì hút thuốc lá là một trong những yếu tố làm giảm áp lực cơ vòng thực quản dưới, tạo điều kiện cho trào ngược. Ngoài ra, hút thuốc lá làm giảm sản xuất nước bọt giàu bicarbonate, giúp trung hòa lượng axit trong dạ dày.

==>> Xem thêm bài viết khác: Tổng quan về bệnh viêm loét dạ dày – tá tràng: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Người bị trào ngược dạ dày thực quản nên ăn gì?

Trào ngược dạ dày nên ăn gì? Các loại thực phẩm tốt nhất để ăn trong chế độ ăn kiêng trào ngược axit bao gồm thực phẩm giàu chất xơ cung cấp nguồn carbohydrate phức hợp tốt , bao gồm ngũ cốc nguyên hạt, bột yến mạch, gạo lứt và rau củ (ví dụ: khoai tây, củ cải đường, cà rốt). Các loại trái cây không thuộc họ cam quýt, như táo, lê và chuối cũng như các loại rau khác cũng được khuyến nghị là một phần của chế độ ăn uống cân bằng. Thực phẩm giàu protein, chẳng hạn như thịt nạc, cá, trứng, đậu phụ và các loại đậu làm tăng áp lực của cơ vòng thực quản dưới và được khuyến nghị để tăng cảm giác no và ngăn ngừa các triệu chứng trào ngược axit. Cuối cùng, chất béo lành mạnh , chẳng hạn như bơ, dầu ô liu, quả hạch và hạt cũng có thể được tiêu thụ ở mức độ vừa phải.

Người bị trào ngược dạ dày thực quản không nên ăn gì?

Trào ngược dạ dày kiêng ăn gì? hững người bị trào ngược axit nên tránh các loại thực phẩm giàu chất béo vì chúng có xu hướng làm giảm áp lực cơ thắt thực quản dưới và làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày, do đó làm tăng các triệu chứng trào ngược axit. Ví dụ về thực phẩm béo bao gồm một số miếng thịt nhất định (ví dụ: thịt xông khói, bánh mì kẹp thịt, xúc xích, bít tết); đồ chiên rán; và các sản phẩm từ sữa nguyên chất béo, chẳng hạn như bơ, kem hoặc pho mát. Các loại thực phẩm khác, như sô cô la, cà phê và đồ uống có ga (như nước ngọt có ga) cũng có thể gây ra chứng ợ nóng bằng cách giảm áp lực cơ vòng thực quản dưới. Rượu bia cũng có tác hại trực tiếp đến thực quản, dẫn đến tổn thương do axit và có thể gây ra các đợt ợ nóng. Cuối cùng, thực phẩm có tính axit, như trái cây họ cam quýt và cà chua; thức ăn cay; hành; và tỏi có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của GERD do kích ứng thực quản và thường không được khuyên dùng cho người bị trào ngược axit.

Việc điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt đối với bệnh lý này rất quan trọng và là bước đầu tiên trong quá trình quản lý toàn diện nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Trên thực tế lâm sàng, có nhiều trường hợp để điều trị dứt điểm triệu chứng gặp nhiều khó khăn, phải sử dụng thuốc lâu dài và phối hợp nhiều loại hoặc nhiều phương pháp.

Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy trong chế độ ăn, một số loại thức ăn có thể kích thích làm triệu chứng nặng lên cũng như có một số điều chỉnh có thể giúp hạn chế triệu chứng. Béo phì cũng đã được chứng minh làm tăng mức độ nặng của các triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Việc thay đổi thói quen sinh hoạt như nằm ngủ kê cao vai đã chứng minh có tác dụng đối với bệnh nhân bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu những điểm quan trọng nhất.

Người bị trào ngược dạ dày thực quản không nên uống gì?

Lựa chọn đồ uống phù hợp có tác động đến triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Các thức uống có cồn có thể làm triệu chứng nặng lên do làm giảm áp lực của cơ thắt thực quản dưới, tăng bài tiết dịch vị do kích thích bài tiết gastrin, giảm vận động của thực quản và chậm quá trình làm trống của dạ dày. Các nghiên cứu đều chỉ ra rượu làm nặng lên triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Các thức uống không có cồn nhưng nhiều gas cũng làm giảm áp lực nền của cơ thắt thực quản dưới, tăng bài tiết acid và có thể làm triệu chứng đầy bụng và trào ngược tăng. Khi so sánh nước có gas, coca cola bình thường, coca cola kiêng với nước thường, tất cả các loại đồ uống này đều làm giảm áp lực cơ thắt thực quản dưới. Một số nghiên cứu quan sát cho thấy ở nhóm bệnh nhân bệnh trào ngược dạ dày thực quản mức độ trung bình đến nặng, xu hướng sử dụng các loại đồ uống này tăng hơn so với nhóm khỏe mạnh. Một nghiên cứu đa trung tâm đã chỉ ra việc sử dụng các đồ uống có gas làm nặng thêm triệu chứng trào ngược vào ban đêm. Vì vậy, những bệnh nhân hay bị nặng triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản vào buổi tối hoặc khi ngủ cần được hướng dẫn tránh sử dụng các đồ uống có gas.

Thay đổi thói quen sinh hoạt cho người bị trào ngược dạ dày thực quản

Cùng với chế độ ăn, thói quen sinh hoạt có tác động nhiều đến triệu chứng GERD. Các nghiên cứu đã chứng minh những thói quen như ngủ ít, ăn tối muộn và ngủ trong vòng 2 tiếng sau ăn, ăn thêm bữa khuya trước khi ngủ làm triệu chứng trào ngược nặng hơn.

Bác sĩ thường sẽ hướng dẫn bệnh nhân tối nằm ngủ kê cao vai để làm giảm thời gian và tần suất dịch vị trào ngược lên thực quản. Khi so với nhóm bệnh nhân vẫn nằm đầu bằng, một số nghiên cứu đã chỉ ra ở nhóm kê cao vai, thời gian làm sạch dịch acid ở thực quản nhanh hơn và bệnh nhân ít có các cơn trào ngược hơn. Ngược lại, những bệnh nhân nằm nghiêng phải có thể có triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản nặng hơn do ở tư thế này, vị trí của túi acid sẽ gần hơn với vùng nối giữa thực quản và dạ dày. Các bệnh nhân mắc hội chứng ngừng thở khi ngủ thường cũng có triệu chứng trào ngược nặng nề hơn.

Đối với những bệnh nhân béo phì có bệnh trào ngược dạ dày thực quản, giảm cân là chiến lược quan trọng trong việc quản lý triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Áp lực ổ bụng tăng ở những bệnh nhân béo phì làm vùng nối giữa thực quản và dạ dày không thể khít được như bình thường (hiện tượng thoát vị hoành). Ngoài ra, béo phì gây những biến đổi trong nhu động thực quản và các nghiên cứu đã chứng minh giảm cân giúp làm giảm thời gian thực quản tiếp xúc với acid. Các tài liệu trong y văn đã tổng kết lại bệnh nhân có chỉ số khối cơ thể (BMI) càng cao, khi đo pH thực quản càng phát hiện nhiều đợt trào ngược dịch acid lên thực quản và tương ứng với trên lâm sàng, bệnh nhân triệu chứng nặng hơn. Nghiên cứu của tác giả Bortoli và cộng sự đã chứng minh giảm cân giúp giảm một loạt các triệu chứng như nóng rát, trào ngược dịch, chứng đau ngực không do tim và ợ hơi. Những bệnh nhân giảm cân bằng chế độ ăn và tập luyện cũng giảm được liều thuốc chống trào ngược phải sử dụng.

Một nghiên cứu lớn trên cộng đồng đã chứng minh thuốc lá làm nặng hơn triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản và cai thuốc lá làm giảm triệu chứng ở những bệnh nhân đang được điều trị thuốc. Điều này cũng phù hợp với nhiều tài liệu y văn trước đây chứng minh sử dụng thuốc lá có liên quan đến các bất thường về nhu động thực quản.

==>> Xem thêm bài viết khác: Các nhóm Thuốc điều trị viêm loét dạ dày – tá tràng

Như vậy, bên cạnh nhìn nhận trào ngược dạ dày thực quản như một bệnh lý cần điều trị thuốc đơn thuần, sự hợp tác giữa bác sĩ và bệnh nhân trong việc điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt sẽ giúp tối ưu hóa liều thuốc sử dụng cũng như quản lý toàn diện cải thiện chất lượng sống cho người bệnh và hạn chế các biến chứng của bệnh. Nếu có điều gì cần giải đáp hãy liên hệ ngay với chúng tôi qua số hotline để được giải đáp chi tiết.

Tài liệu tham khảo

1. DeVault KR, Castell DO (2005). Updated guidelines for the diagnosis and treatment of gastroesophageal reflux disease. Am J Gastroenterol, 100(1): 190 – 200.

2. Katz PO, Gerson LB, Vela MF (2013). Guideline for the diagnosis and management of gastroesophageal reflux disease. Am J Gastroenterol, 108(3): 308 – 28.

3. Ai Kubo, Gladys Block, Charles P Quesenberry et al (2014). Dietary guideline adherence for gastroesophageal reflux disease. BMC Gastroenterol, 14: 144.

4. Joel E Richter (2003). Dietary Advice for Patients with GERD. Accessed 20/05/2018: https://www.medscape.com/viewarticle/460314

5. The Cleveland Clinic Foundation (2014). Nutrition Guidelines for the treatment of Gastroesophageal Reflux. Accessed 20/05/2018: https://my.clevelandclinic.org/health/articles/15530-nutrition-guidelines-for-the-treatment-of-gastroesophageal-reflux