Quầng thâm mắt điều trị như thế nào? Cơ chế và liệu pháp

Nhà thuốc Ngọc Anh – Phần 3 – Chương 17: Thâm quầng mắt

Nguồn: Sách Các hoạt chất mesotherapy ứng dụng trong da liễu thẩm mỹ

Tác giả: Dược sĩ: Phạm Minh Hữu Tiến

Thâm quầng mắt là tình trạng vùng da xung quanh mí dưới của mắt có màu tối hơn những vùng da còn lại. Tuy không ảnh hưởng gì đến sức khỏe nhưng lại là một vần để thẩm mỹ nan giải. Nhiếu chuyên gia đã nỗ lực tìm ra cách điểu trị cho tình trạng này nhưng hiện nay mọi thứ chỉ mới dừng lại ở các nguyên nhân và một vài đề xuất trong trị liệu. Thâm quầng mắt xảy ra ở nhiều cá nhân trong nhiếu độ tuổi khác nhau, cả hai giới tính và nhiều chủng tộc. Hơn nữa, tình trạng này còn dễ trở nên xấu hơn nếu da bị chảy xệ hoặc bọng mỡ dưới da [122].

Cơ sở khoa học

Các nguyên nhân có thể gây ra tình trạng thâm quầng mắt có thể kể đến như là tăng sắc tố da bất thường, da mỏng hoặc cầu trúc da bị lỏng lẻo hoặc do tuyến nước mắt. Tăng sắc tố băt thường là một nguyên nhân thường gặp gồm các tình trạng như tăng sắc tố sau viêm thứ cấp hoặc viêm da tiếp xúc.

Thâm quầng mắt tạo thành một đường hình vòng cung bao quanh mí dưới của mắt. Vùng da đó có thể tối màu hơn nữa nếu có bọng mỡ mắt do tạo hiệu ứng bóng. Khi kéo giãn vùng da thâm quầng không thấy có tình trạng da sáng hơn hoặc sắc tố bị mất đi.Trên lâm sàng, còn có những trường hợp tăng sắc tố da màu xám hoặc xanh xám do các sắc tố di chuyển vào trung bì. Nếu tình trạng này xuất hiện ở khu vực mắt, sẽ tạo nên quầng thâm (Hình 17.1). Watanabe và đồng nghiệp đã nghiên cứu sinh thiết quanh mắt của 12 bệnh nhân người Nhật với quầng thâm mắt qua quan sát các sắc tỗ da trong mô học. Theo như nghiên cứu cho thầy sắc tố được hình thành có liên quan đến protein anti-SlOO và sắc tố bạc Masson-Fontana.

Yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng đến sắc tố như là tiếp xúc quá nhiểu với ánh sáng mặt trời và sử dụng thuốc.Thâm quầng mắt thường xảy ra ở những bệnh nhân dị ứng hoặc mắc bệnh viêm da tiếp xúc. Đó là một hình thức của tăng sắc tố sau viêm do tổn thương khu vực mắt (Hình 17.2). Những nguyên nhân khác có thể gây thâm quầng mắt bao gồm ban đỏ, sử dụng thuốc và di truyền.

Gellin và các đồng nghiệp đã báo cáo kết quả nghiên cứu trên 22 thành viên trong gia đình 6 thế hệ có tình trạng thâm quầng mắt.

Một nguyên nhân khác cũng khá phổ biến trong việc gây thâm quầng mắt là do da ở mí mắt dưới rất mỏng (Hình 17.3) và có chứa ít hoặc không có mô mỡ bên dưới. Điểu đó dẫn đến tình trạng nhìn thấy rõ đám rối mạch máu hoặc cơ bên dưới mắt. Màu trong tình trạng này có xu hướng nghiêng về màu tím do ảnh hưởng màu hemoglobin bên trong các mạch máu và thường đậm hơn trong thời kỳ kinh nguyệt. Khi kéo giãn da vùng thâm quầng màu tím trở nên đậm hơn như là kết quả đánh giá tình trạng mạch máu phía dưới. Hiện trạng này có thể là do mạch máu hiện ra rõ hơn khi da bị kéo mỏng hơn.

Đã có những gợi ý rằng sự trong suốt ở vùng da bên trên và giàu mạng lưới mạch máu bên dưới làm cho tình trạng thâm quầng càng rõ hơn nhưng theo nghiên cứu trong điểu trị bằng cầy ghép mỡ tự thân trong trường hợp này cho thầy các mạch máu luôn có mặt trong các khỗi cơ dưới da. Phần da này đặc biệt rầt mỏng, rất ít mô mỡ bên dưới thậm chí không thể phân tách giữa da và mạch máu bởi kim tiêm. Phương pháp cầy ghép mỡ tự thân tạo ra một hàng rào che chắn sự giàu mạch máu trong cơ.Một nguyên nhân khác cũng được cho là gây nên tình trạng thâm quầng mắt là do hiện tượng bóng đổ do kết cấu da lỏng lẻo và bọng mắt liên quan đến lão hóa (Hình 17.4,17.5). Sụp mi mắt và nếp nhăn là những biểu hiện của lão hóa. Theo thời gian collagen và elastin ở những vùng da mỏng sẽ giảm và liên quan đến tuổi. Ngoài ra những tổn thương lớp biểu bì do enzym ly giải collagen cũng góp phần vào quá trình thoái biên collagen. Cẩu trúc da bị lỏng lẻo do thiêu collagen sẽ dẫn đến tình trạng bóng đổ hình thành nên thâm quầng mắt. Tuyến nước mắt ở mí dưới khu vực hoc mắt bị lão hóa cùng với lớp mỡ dưới da bị tiêu biên cũng gây trầm trọng hơn tình trạng thâm quầng mắt.

Đèn wood và ánh sáng phân cực là hai công cụ hữu ích trong việc xác định sự khác biệt giữa hai nguyên nhân gây thâm quầng mắt là do sắc tố hay do mạch máu [50], [52], [58], [133]ĩ[153].

Điều trị

Hiện nay có một số phương pháp dùng để điều trị thâm quầng mắt. Mặc dù có nhiều loại thuốc cũng như phương pháp điểu trị để làm giảm tình trạng này nhưng vẫn chưa nhiểu nghiên cứu ủng hộ cho việc sử dụng chúng. Các phương pháp điều trị được áp dụng khác nhau do thâm quầng mắt cũng do nhiểu nguyên nhân gây nên.

Các sản phẩm dùng tại chỗ

Nói chung, khi điểu trị bằng các thuốc làm giảm sắc tố cần kiên trì trong thời gian vài tháng đê’ thầy được tác dụng của chúng. Cơ chế hoạt động của các chầt này là ức chế tyrosinase, ức chê’ việc tổng hợp ADN (ADN làm tăng cường tổng hợp melanin), giảm lượng melanin trong biểu bì và tăng độ dày của lớp biểu bì (lớp hạt)

Hydroquinon là chất làm trắng da được công nhận trên toàn thế giới và hiện tại vẫn là tiêu chuẩn trong điều trị tăng sắc tố. Chất này ức chê’ tổng hợp ADN và ARN, làm giảm các túi sắc tố và phá hủy các tế bào sắc tố. Năm 1975, Kligman và Willis thực hiện một nghiên cứu đánh giá hiệu quả lâm sàng của hydroquinon. Tác dụng phụ của hydro-quinon sau khi điểu trị khoảng 5-7 tuần thường là ban đỏ và tróc vảy. Việc điểu trị nên tiếp tục ít nhầt là 3 tháng đến một năm. Hydroquinon có thể sử dụng kết hợp với những thành phần khác. Công thức Kligman (hydroquinon 5%, tretionin 0,1% và dexamethason 0,1%) là sự kết hợp khá nổi tiếng nhưng có một sỗ tác dụng phụ như ban đỏ, tróc vảy, kích ứng, viêm da tiếp xúc, mầt màu móng và tăng sắc tó dội ngược.

Acid retinoic sử dụng tại chỗ nồng độ từ 0,01 đến 1% có tác dụng giảm sắc tố bằng cách ức chế sự phiên mã ty-rosinase và làm dày lên đáng kể lớp hạt và lớp biểu bì. Số lượng túi sắc tố có thể không bị ảnh hưởng nhưng bị ảnh hưởng vể lượng melanin chứa bên trong. Acid retinoic cần được sử dụng trong thời gian dài hơn hydroquinon và hiệu quả rõ ràng sau 24 tuần. Kết quả lâm sàng cho thấy tác dụng tốt ở những bệnh nhân bị nám, nhưng hiệu quả cao hơn khi kễt hợp với các hoạt chất khác.

Tác dụng phụ thường gặp bao gồm ban đỏ, tróc vảy, nóng và châm chích. Các chầt khác cũng có tác dụng ức chế sắc tố như acid azelaic, steroid, acid kojic và pidobe-zon được kết hợp nhằm mục đích tăng cường hiệu quả và giảm tác dụng phụ trong điều trị tăng sắc tố [3], [4], [52], [146], [147], [149].

Thay da hóa học

Thay da hóa học được định nghĩa là việc sử dụng một hoặc nhiểu tác nhân hóa học để gây tổn thương lên da một cách có kiểm soát. Mục tiêu là loại bỏ các tổn thương ở lớp biểu bì hoặc phần trên của lớp trung bì. Phương pháp này có thể nhẹ hoặc mạnh là phụ thuộc vào mục đích điều trị và tác nhân sử dụng. Mức độ thay da có thể là nông, trung bình hoặc sâu. Thay da nông bằng acid trichloroacetic với nồng độ từ 15% đến 50% thậm chí là 75%. Ở nổng độ cao nhất, xảy ra sự phá hủy biểu bì và lớp trung bì trên cũng như tái tạo biểu mô diễn ra. Alpha hydroxy acid là nhóm các acid hữu cơ được tìm thấy trong các loại trái cây và rau củ. Nhóm acid này hoạt động bằng cách giảm sự kết dính của lớp sừng thông qua sự ức chế enzym liên kết và kích thích sinh tổng hợp các glycosaminoglycans. Acid glycolic là alpha hydroxy acid được sử dụng rộng rãi nhất. Ở nồng độ 50-80%, acid glycolic gây bong tróc tế bào. Quy trình là thoa loại acid này lên da trong vòng vài phút. Sau đó, rửa sạch bằng nước hoặc natri bicarbonat 1%. Nguy cơ tác dụng phụ và các biến chứng tăng theo độ sâu của quá trình thay da. Lượng melanin trong da của bệnh nhân liên quan mật thiết đến nguy cơ gây tăng hoặc giảm sắc tố sau đó. chính vì vậy, việc lựa chọn các chất thích hợp cần được nghiên cứu kỹ trước khi sử dụng [52].

Laser

Trong những năm gân đây, laser đang ngày càng được sử dụng nhiểu trong da liễu thẩm mỹ. Quầng thâm mắt do tăng sắc tỗ đã được điều trị thành công bằng các laser khác nhau như Q-switched ruby (694nm), alexandrite Q-switched (755 nm) và Nd:YAG (1.064 nm). Trong một ng-hiên cứu trên 17 bệnh nhân thâm quầng mắt điểu trị bằng laser ruby Q-switched (694 nm), Lowe và các đồng sự đã công bố kết quả làm mờ tình trạng thâm quầng hơn 50% ở 23,5% số bệnh nhân sau một liệu trình và trên 88,9% bệnh nhân sau hai liệu trình. Kết quả mô học sau điểu trị cho thấy có sự giảm lắng đọng melanin trong da. Trong một nghiên cứu trên 20 bệnh nhân so sánh tác dụng của laser alexandrite Q-switched (755 nm) và Nd: YAG (1064 nm), West và Alster đã báo cáo rằng cả hai loại laser trên đểu cải thiện tình trạng tăng sắc tố sau liệu trình đầu tiên và giảm nhiều hơn sau liệu trình thứ hai. Nghiên cứu này cũng cho thấy không có sự khác biệt lầm sàng giữa hai loại laser này trong tác dụng giảm thâm quầng mắt. Ngoài ra laser cũng hiệu quả trên những nguyên nhân gây thầm quầng mắt khác do lão hóa da [52], [101], [102]

Cấy ghép mỡ tự thân

Một nguyên nhân khác gây thâm quầng mắt là da mỏng phủ lên trên khối cơ dưới mi dưới. Sự xuất hiện màu đậm bầt thường là do sự tăng tưới máu của đám rối mao mạch dưới da và sự trong suốt của lớp da bên trên. Phương pháp điếu trị trong trường hợp này là khôi phục lại khối lượng mô dưới mí mắt bằng mỡ tự thần hoặc các chất độn mô mềm. Mỡ tự thân hoàn toàn tương thích sinh học nên là lựa chọn an toàn đê’ thay đổi độ dày lớp da phía dưới mí mắt. Có một nghiên cứu được thực hiện đê’ đánh giá hiệu quả của việc cầy ghép mỡ tự thân trong điều trị thâm quầng mắt. Nghiên cứu thực hiện trên 10 bệnh nhân và cho thấy kết quả cải thiện rất tốt. Bệnh nhân được cấy ghép mỡ tự thân ít nhất một lần và theo dõi trong 3 tháng sau đó đê’ đánh giá. Trung bình cứ sau 1,6 lẳn cây ghép sự cải thiện đạt được là 78%. Mặc dù vẫn còn nhiều tranh cãi vể sự tồn tại lâu dài hay không của chất béo được cấy ghép bên dưới da, các báo cáo lâm sàng vẫn liên tục cho thấy những khả quan vì loại mỡ này có sẵn, an toàn và đáp ứng miễn dịch không cao. Ngoài mỡ tự thân, các chất độn mô mềm cũng được sử dụng rộng rãi đê’ cải thiện độ dày mô và đường nét khuôn mặt. Gel acid hyaluronic đã được sử dụng rất thành công trong tác dụng này. Nhìn chung sự hài lòng của bệnh nhân cũng khá cao. Tuy nhiên, do da khá mỏng nên dễ dẫn đến xuất hiện các nót sần chính vì thê cấy ghép mỡ tự thân vẫn là phù hợp hơn [52], [102], [103].

Điều trị thâm quầng mắt bằng Mesotherapy

Mesotherapy là phương pháp dùng các thiết bị chuyên dụng đê’ đưa các hoạt chất vào sâu trong da. Thông thường các hoạt chất được sử dụng có tác dụng liên quan đến cơ chế hình thành hoặc tiến triển của tình trạng đó. Như chúng ta đã biết trong trường hợp thâm quầng mắt, nguyên nhân chủ yếu là do tăng sắc tố hoặc các mạch máu dưới da. Mesotherapy cũng dựa trên hai nguyên nhân này đê’ lựa chọn các hoạt chăt có tác dụng phù hợp. Một số hoạt chất được sử dụng trong điều trị thâm quầng mắt trong mesotherapy có thể chia làm hai nhóm: nhóm điểu trị tăng sắc tố và nhóm làm bển thành mạch bên dưới da.Nhóm điểu trị tăng sắc tố có các chất như glutathion, acid glycolic, vitamin c. Nhóm làm bển thành mạch gổm có chiết xuất rau má, chiết xuăt actiso, rutin, meliot, ginkgo biloba, caffein. Ngoài ra, đối với trường hợp thâm quầng mắt do da quá mỏng, acid hyaluronic được dùng để làm dày thêm khoảng giữa da và cơ dưới mí mắt.

xem thêm: Điều trị mụn như thế nào cho hiệu quả? Phân loại và cách làm