Ngân Kiều Tán – Bài thuốc tân lương thấu biếu, thanh nhiệt giải độc

Bài viết Ngân Kiều Tán – Bài thuốc tân lương thấu biếu, thanh nhiệt giải độc – Tác giả: Bác sĩ Trịnh Văn Cường

Kim Liên thanh nhiệt thấu tà
Kinh giới Đậu xị Bạc hà trợ quân
Ngưu bàng Cát cánh góp phần
Lô căn Trúc diệp sinh tân chỉ phiền
Cần thêm sứ dược có liền
Cam thảo vào đó làm hiền (hòa) một thang”

Cách nhớ

Ngân Kiều Kinh Ngưu (bàng) Bạc

Cam Cánh Trúc (diệp) Đậu Lô”

Thành phần

Gồm có 10 vị: Liên kiều, Kim ngân hoa, Lô căn, Trúc diệp, Kinh giới tuệ, Đạm đậu xị, Bạc hà, Sinh cam thảo, Cát cánh, Ngưu bàng tử.

Cách dùng

Tán thành bột, mỗi lần uống 18g, thêm Lô căn sắc nước uống. Người nhẹ thì uống ngày 3 lần, nặng thì ngày 4 lần. Có thế làm thang sắc uống

Công dụng

Tân lương thấu biếu, thanh nhiệt giải độc. Chủ tri bệnh ôn mới phát, sốt mà không có mồ hôi hoặc có mồ hôi, hơi sợ gió, đau đàu, miệng khát, đau họng, ho, đầu lưỡi đỏ, rêu lưỡi trắng mỏng hoặc vàng mỏng, mạch phù sác.

==>> Xem thêm: Tang Cúc Ẩm – giải biểu sơ phong thanh nhiệt, tuyên phế chỉ khái

PHÂN TÍCH

Kim ngân hoa và Liên kiều là cặp đôi quân dược, và được gọi thành tên bài thuốc.

LIÊN KIỀU vị đắng tính hàn thanh nhiệt giải độc, tiêu sưng tán kết. KIM NGÂN HOA vi ngọt tính hàn thanh nhiệt giải độc, phát tán phong nhiệt Cặp đôi kim ngân hoa liều kiều kết hợp với nhau lấy thanh nhiệt giải độc làm chủ, nhẹ nhàng mở thông đế bài tiết tà ra ngoài, hai vị này kết hợp với nhau thì hiệu lực phát biểu được tăng lên rất nhiều. Liên kiều mạnh về chuyển thấu nhiệt tà đến cơ biểu, nghĩa là đưa tà nhiệt đến cơ biểu rồi đẩy ra ngoai qua đường mồ hôi. Kim ngân hoa thiên về chuyển thấu nhiệt đi lên trên mũi miệng, nghĩa là đưa tà nhiệt đến mũi miệng rồi đấy ra ngoài. Cho nên cặp này còn được gọi là cặp chuyến thấu nhiệt tà. Phụ trợ còn có LÔ CĂN thanh nhiệt giải độc, chuyến thấu nhiệt tà hỗ trợ cho cặp liên kiều, kim ngân hoa. Tuy nhiên Lô căn còn có thêm tác dụng thanh nhiệt sinh tân dịch chỉ khát

Tang cúc ấm và Ngân kiều tán đều trị các chứng phong ôn ở phần biểu. Với Tang cúc ẩm thì các biểu hiện của phong ôn khá nhẹ nhàng và có trình tự. Nhưng vái Ngân kiều tán thì phong ôn có nhiệt độc, độc lực khá mạnh, ngoài làm bó chặt vệ khí thì nhiệt độc của nó còn làm tổn thương chức năng của phế, làm tổn thương tân dịch, chính khí cơ thể đà bắt đầu có biểu hiện hư hao. Do đó mà triệu chứng của bài Ngân kiều tán đã có thế gặp ho sốt, đau đầu, họng khát, miệng khô,…. Còn của Tang cúc ấm chỉ có ho sốt, họng hơi hơi khát mệt mỏi,…. Vì vậy trong bài Ngân kiều tán ngoài dùng cặp Kim ngân hoa, Liên kiều làm quân dược với tác dụng nhanh chính là thanh nhiệt giải độc, nhanh chóng chuyển thấu tà nhiệt ra ngoài thì phải dùng thêm các vị thanh nhiệt sinh tân dịch. Như đã đề cập Lô căn hỗ trợ cho cặp kim ngân hoa, liên kiều còn có thêm tác dụng thanh nhiệt, sinh tân dịch. Ngoài Lô căn còn có thêm TRÚC DIỆP vị ngọt tính hàn có tác dụng thanh nhiệt trừ phiền chỉ khát Lô căn và Trúc diệp là cặp vừa thanh nhiệt lại sinh tân chỉ khát, phòng ngừa các hậu quả mà nhiệt độc đế lại.

Kim ngân hoa và Liên kiều tác dụng thanh nhiệt giải độc chuyến thấu nhiệt tà, nhẹ nhàng mà mở thông đế bài tiết ra ngoài. Song song với đó vẫn càn kết hợp thêm với các thuốc tân tán biếu tà, sơ tán phong nhiệt ở phần biểu nông. Với tác dụng này trong bài Tang cúc ẩm có dùng Tang diệp và Cúc hoa là hai vị chính đế tán phong nhiệt, và với tác dụng như vậy thì Tang diệp và Cúc hoa cũng là cặp vị thuốc hay và mạnh nhất cho tác dụng này. Tuy nhiên trong bài Ngân kiều tán gốc vẩn đề là nhiệt độc có độc lực mạnh gây ảnh hưởng sâu phần biểu của cơ thể, nên với tác dụng sơ tán phong nhiệt không cần thiết phải dùng đến cặp Tang diệp, Cúc hoa. Khỉ này có các vị như Kinh giới tuệ, Bạc hà, Đạm đậu xị cũng là đủ để đạt được tác dụng, ba vị hợp lại có tác dụng chính là tân tán biếu tà, sơ tán phong nhiệt KINH GIỚI TUỆ vị cay tính bình, sức mạnh bình bình không quá mạnh nhưng có sở trường về tán phong, có thế dùng cho cả phong hàn, phong nhiệt đều được vì tính bình không thiên về hàn cũng không thiên về nhiệt BẠC HÀ vị cay mát tính chất nhẹ nhàng bay bống, sở trường về tán phong nhiệt vùng thượng tiêu, đãu mặt đặc biệt là vùng mắt; sở dĩ tác động vùng đầu mặt vì do có tính bay bổng, sức mạnh của thuốc cũng không quá mạnh. ĐẠM ĐẬU XỊ vị cay đắng bên ngoài thì giải được tà, phát hãn giải biểu, bên trong thì trừ được phiền. Một trong những tác dụng rất đáng chú ỷ của Đạm đậu xị đó là trừ phiền, thông thường các bệnh lý Hên quan đến nhiệt, đến hỏa rất hay động đến tâm hỏa; đặc tính của hỏa thuộc dương nên tính rất động, nên gần như hỏa ở bất kỳ vị trí cơ thế nào không yên ổn đều có thể lay động đến tâm hỏa (cho nên nói tâm chủ hỏa). Do đó khi hỏa của tâm bị động dẫn đến thần không yên, tâm không định mà gây ra phiền muội, bứt rứt, khó chịu, mất ngủ, trằn trọc…. Đạm đậu x| có tác dụng thanh nhiệt trừ phiền, giúp tâm được thư giãn, tán uất trừ phiền. Đây là một vị rất hay, mà lại rất dễ kiếm, Đạm đậu xị bản chất chính là hạt đậu đen ủ lên men trong 7 ngày. BỞI vì là phong ôn lại có nhiệt độc nôn ngoài tân dịch b| hao tổn thì phế cũng chịu rất nhiều hậu quả như: ngứa họng, rát họng, ho,… Khi này có 3 vị sẽ giải quyết được các triệu chứng trôn đó là Cát cánh, Ngưu bàng tử và Cam thảo. CÁT CĂNH như đa nói trong bài Tang cúc ẩm tác dụng chính là tuyên thông phế khí lợi yết hầu, tiêu đàm dịch mủ. CAM THẢO điều hòa các v| thuốc, giải độc. NGƯU BÀNG TỬ là v| nên được nói kỹ nhất trong 3 vị này Ngưu bàng từ vị cay đắng tính hàn tác dụng thanh nhiệt giải độc, thông cổ họng lợi yết hầu. Trong các bệnh lý ôn nhiệt thường người bệnh hay có triệu chưng ngứa rát cổ họng ho rát họng thỉ khi đó vị thuốc tốt nhất đế làm thoáng cố họng, giảm và hết ngứa họng chính là ngưu bàng từ, trong một số trường hợp phối hợp VỚI Tiền hồ tao thành cặp Ngưu bàng tử và Tiền hồ điều trị rất tốt các trường hợp ngứa họng, nói khàn trong các bệnh lý đường hô hấp.

==>> Xem thêm: Cửu Vị Khương Hoạt Thang – chữa các chứng phong hàn thấp tà