Hội chứng Hellp: Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị của Bộ Y Tế

Nhathuocngocanh.com – Hội chứng HELLP là một tình trạng hiếm gặp nhưng đe dọa tính mạng trong thai kỳ. Nó làm cho các tế bào hồng cầu trong máu bị phá vỡ. Nó cũng gây ra các vấn đề về gan, chảy máu và huyết áp. Trong bài viết này, Nhà Thuốc Ngọc Anh sẽ giúp bạn đọc giải đáp tất cả những câu hỏi liên quan đến hội chứng HELLP.

Hội chứng HELLP là gì?

Hội chứng HELLP là một biến chứng thai kỳ nghiêm trọng ảnh hưởng đến máu và gan. HELLP là viết tắt của những vấn đề về máu và gan:

• H viết tắt của Hemolysis (Tán huyết): Đây là sự phân hủy của các tế bào hồng cầu. Các tế bào hồng cầu mang oxy từ phổi đến phần còn lại của cơ thể.
• EL viết của từ Elevated Liver (Tăng men gan): Mức độ cao của các hóa chất này trong máu của bạn có thể là dấu hiệu của các vấn đề về gan.
• LP viết tăt của cụm từ Low Platelet levels (Số lượng tiểu cầu thấp): Tiểu cầu là những mảnh tế bào máu nhỏ giúp đông máu. Số lượng tiểu cầu thấp có thể dẫn đến chảy máu nghiêm trọng.

Hội chứng HELLP hiếm gặp. Nó xảy ra trong khoảng 1 đến 2 trong số 1.000 ca mang thai. HELLP thường phát triển trong giai đoạn thứ ba của thai kỳ, nhưng đôi khi nó phát triển trong tuần sau khi em bé chào đời. Nếu bạn mắc hội chứng HELLP, gan có thể bị chảy máu, gây đau ở ngực hoặc bụng. Đó là một trường hợp cấp cứu y tế cần điều trị nhanh chóng. Nếu không điều trị sớm, cứ 4 phụ nữ (25%) thì có 1 người bị HELLP bị biến chứng nghiêm trọng. Nếu không được điều trị, một số ít phụ nữ sẽ chết.

Nếu bạn đã từng mắc hội chứng HELLP trong lần mang thai trước, hãy nói với bác sĩ. Chăm sóc trước khi sinh sớm và thường xuyên có thể giúp giảm nguy cơ mắc HELLP trở lại. Đi khám tất cả các lần chăm sóc trước khi sinh cho phép bác sĩ của bạn phát hiện và điều trị sớm các vấn đề như HELLP. Hội chứng HELLP thường biến mất sau khi sinh.

Hội chứng HELLP phổ biến như thế nào?

Hội chứng Hellp là một bệnh lý sản khoa đặc trưng bởi các biểu hiện: thiếu máu do tan máu, tăng men gan và giảm tiểu cầu xuất hiện vào nửa cuối của thời kỳ có thai.

Tỷ lệ mắc bệnh là 2% – 12%, tỷ lệ tử vọng của mẹ là 35%.

Do có nguy cơ gây tử vong cả mẹ và thai, nên hội chứng HELLP thực sự là một cấp cứu cần được chẩn đoán và xử trí cấp cứu tại các đơn vị sản khoa và hồi sức cấp cứu.

Ở Việt Nam chưa có số liệu chính xác về tỷ lệ mắc hội chứng HELLP.

Đối tượng có nguy cơ mắc hội chứng HELLP

Bạn có nhiều khả năng mắc hội chứng HELLP nếu như:

• Bị tiền sản giật hoặc sản giật khi mang thai.
• Có một lần mang thai khác với hội chứng HELLP.
• Có chị gái hoặc mẹ mắc hội chứng HELLP.

Nguyên nhân gây ra hội chứng HELLP?

Hiện chưa rõ nguyên nhân gây ra hội chứng HELLP. Bạn có nguy cơ bị HELLP nếu bạn bị tiền sản giật hoặc sản giật. Khoảng 1 đến 2 trong số 10 phụ nữ mang thai (10 đến 20 phần trăm) bị tiền sản giật hoặc sản giật phát triển thành HELLP. Tiền sản giật là một tình trạng huyết áp nghiêm trọng có thể xảy ra sau tuần thứ 20 của thai kỳ hoặc sau khi sinh (được gọi là tiền sản giật sau sinh). Là khi phụ nữ bị cao huyết áp và các dấu hiệu cho thấy một số cơ quan của phụ nữ, như thận và gan, có thể không hoạt động bình thường. Huyết áp cao (còn gọi là tăng huyết áp) là khi áp lực của máu lên thành mạch quá cao. Nó có thể gây căng thẳng cho tim của bạn và gây ra các vấn đề trong thai kỳ. Sản giật là khi tình trạng tiền sản giật không được kiểm soát và gây co giật.

Những dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng HELLP là gì?

Dấu hiệu của bệnh là những thứ mà người khác có thể nhìn thấy hoặc biết về những triệu chứng khác lạ của bạn, chẳng hạn như cơ thể của bạn có thể bị phát ban hoặc ho. Triệu chứng là những thứ bạn tự cảm thấy mà người khác không thấy, chẳng hạn như bị đau họng hoặc cảm thấy chóng mặt. Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng HELLP có thể xuất hiện trong thời kỳ mang thai hoặc sau khi sinh. Một số phụ nữ phát triển HELLP đột ngột mà không có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào.

Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng HELLP bao gồm:

• Mờ mắt.
• Đau ngực hoặc đau ở phần trên bên phải hoặc giữa bụng.
• Nhức đầu, mệt mỏi hoặc cảm thấy không khỏe.
• Buồn nôn (cảm thấy đau bụng) hoặc nôn mửa trở nên trầm trọng hơn.
• Tăng cân nhanh chóng và phù nề.
• Chảy máu cam hoặc chảy máu khác không ngừng (điều này là hiếm gặp).
• Động kinh hoặc co giật (điều này là hiếm gặp). Co giật là khi cơ thể run lên nhanh chóng và không kiểm soát được.

Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào của hội chứng HELLP, hãy gọi cho dịch vụ cấp cứu (115) hoặc đến phòng cấp cứu của bệnh viện để được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng HELLP cũng giống như các tình trạng sức khỏe khác. Vì vậy, đôi khi HELLP bị chẩn đoán nhầm với các bệnh sau, cụ thể là:

• Cúm hoặc bệnh khác do vi-rút gây ra.
• Bệnh túi mật: Túi mật là một cơ quan dưới gan của cơ thể có tác dụng lưu trữ mật, mật là một chất lỏng mà gan của bạn tạo ra để giúp cơ thể phân hủy chất béo.
• Viêm gan: Đây là tình trạng viêm, sưng của gan.
• Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn (còn gọi là ITP). Đây là một rối loạn chảy máu. Nếu bạn bị ITP, bạn có thể dễ bị bầm tím hoặc có nhiều vết bầm tím (còn gọi là ban xuất huyết). Bạn cũng có thể chảy máu dễ dàng hoặc nhiều. Ví dụ, bạn có thể bị chảy máu nướu hoặc mũi hoặc chảy máu trên da trông giống như phát ban với những nốt đỏ nhỏ.
• Lupus bùng phát: Lupus bùng phát là khi bạn có nhiều hoặc các triệu chứng lupus dữ dội. Lupus là một chứng rối loạn tự miễn dịch có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe khi mang thai. Rối loạn tự miễn dịch là tình trạng sức khỏe xảy ra khi các kháng thể (tế bào trong cơ thể chống lại nhiễm trùng) tấn công mô khỏe mạnh do nhầm lẫn. Lupus và các rối loạn tự miễn dịch khác có thể gây sưng, đau và đôi khi gây tổn thương nội tạng. Lupus cũng có thể ảnh hưởng đến khớp, da, thận, phổi và mạch máu.
• Ban xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối: Đây là một tình trạng hiếm gặp khiến cục máu đông hình thành trong các mạch máu nhỏ khắp cơ thể. Những cục máu đông này có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu chúng chặn dòng máu đến các cơ quan, như não, thận và tim.

HELLP có thể gây ra những biến chứng như thế nào?

Hội chứng HELLP trong sản khoa có thể gây ra:

• Các vấn đề về chảy máu và đông máu: Một số phụ nữ bị HELLP phát triển chứng đông máu nội mạch lan tỏa (còn gọi là DIC). Đây là một rối loạn đông máu có thể dẫn đến chảy máu nhiều (còn gọi là xuất huyết).
• Tích tụ chất lỏng trong phổi (còn gọi là phù phổi). Điều này có thể gây ra các vấn đề về hô hấp.
• Suy thận.
• Xuất huyết hoặc suy gan.
• Nhau bong non: Đây là một tình trạng nghiêm trọng trong đó nhau thai tách ra khỏi thành tử cung trước khi sinh.

==>> Xem thêm bài viết khác tại nhà thuốc: Hướng dẫn thực hành sàng lọc và dự phòng tiền sản giật trong ba tháng đầu thai kỳ

Cách chẩn đoán hội chứng HELLP

Cách mà bác sĩ kiểm tra xem bạn có mắc hội chứng HELLP hay khôn thì bác sĩ sẽ khám sức khỏe để kiểm tra xem bạn có:

• Đau bụng hoặc đau nhức, đặc biệt là ở phía trên bên phải.
• Gan to.
• Huyết áp cao.
• Sưng ở chân.

Bác sĩ của bạn có thể chỉ định bạn đi làm các xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ men gan và số lượng tiểu cầu của bạn. Bác sĩ có thể cho bạn đi chụp CT để xem có chảy máu trong gan của bạn không. Chụp CT là một xét nghiệm sử dụng tia X và máy tính để chụp ảnh cơ thể bạn. Bác sĩ có thể chỉ định bạn đi làm các xét nghiệm như kiểm tra không gắng sức hoặc siêu âm để kiểm tra sức khỏe của em bé. Non-stress test (còn gọi là NST hoặc theo dõi nhịp tim thai nhi) kiểm tra nhịp tim của em bé trong bụng mẹ để xem nhịp tim thay đổi như thế nào khi em bé cử động. Bác sĩ sử dụng xét nghiệm này để đảm bảo rằng em bé của bạn nhận đủ oxy. Siêu âm sử dụng sóng âm thanh và màn hình máy tính để hiển thị hình ảnh của em bé trong bụng mẹ. Nhiều phụ nữ được chẩn đoán tiền sản giật trước khi họ bị HELLP. Đôi khi các dấu hiệu và triệu chứng của HELLP là dấu hiệu đầu tiên của tiền sản giật.

Chẩn đoán xác định

Trên nền một người bệnh nhiễm độc thai nghén (tiền sản giật, sản giật) xuất hiện tam chứng:

• Tan máu:

+ Các bất thường ở máu ngoại biên: mảnh vỡ hồng cầu, hồng cầu biến dạng.

+ Bilirubin toàn phần > 1,2 mg/dl.

+ LDH > 600 UI/l.

• Tăng men gan: GPT > 70 UI/l.
• Giảm tiểu cầu: số lượng tiểu cầu < 100.000/ mm3.

Chẩn đoán phân biệt

• Xuất huyết giảm tiểu cầu tắc mạch.
• Đông máu nội quản rải rác.
• Hội chứng có kháng thể kháng
• Tăng huyết áp ác tính.
• Thiếu máu tan máu ure huyết
• Viêm gan vi rút.
• Nhiễm trùng đường mật.
• Viêm gan nhiễm độc.
• Bệnh gan thoái hóa mỡ cấp tính ở người có

Bảng chẩn đoán phân biệt của hội chứng HELLP với một số bệnh lý

Dấu hiệu	HELLP	Đông máu nội quản rải rác	Xuất huyết giảm tiểu cầu tắc mạch	Tan máu, ure huyết cao	Hội chứng kháng Phospholipid	Tăng huyết áp ác tính
Thần kinh	+/-	+/-	++	–	+/-	++
Suy thận	–	+/-	–	++	+/-	++
Suy gan	+	+/-	–	–	+/-	–
Chảy máu	+/-	+	+/-	+/-	+/-	–
Tiền sử	–	–	+/-	+/-	Sảy thai, tắc mạch, lupus	Tăng huyết áp
Tiểu cầu giảm	+	++	++	++	+	+
Howell dài	–	+	–	–	+	–
Prothrombin dài	–	+	–	–	–	–
PDF	–	+	–	–	–	–
D – Dimer	–	+	–	–	–	–
VDRL	–	–	–	–	+	–
ANA	–	–	–	–	+	–

Cách điều trị hội chứng hội chứng HELLP

Nếu bạn bị HELLP, bác sĩ của bạn có thể cho bạn dùng thuốc để kiểm soát huyết áp và ngăn ngừa co giật. Bạn có thể cần truyền máu, bạn sẽ được nhóm máu phù hợp với cơ thể bạn.

Nếu bạn mắc hội chứng HELLP, bạn có thể phải sinh con càng sớm càng tốt. Điều này có thể có nghĩa là em bé của bạn được sinh ra sớm hơn so với bình thường, trước 37 tuần của thai kỳ. Có thể cần phải sinh sớm vì các biến chứng HELLP có thể trở nên tồi tệ hơn và gây hại cho cả bạn và con bạn.

Nguyên tắc xử trí điều trị hội chứng HELLP: Ưu tiên cứu mẹ, lựa chọn thời điểm thích hợp xét đình chỉ thai nghén.

Xử trí ban đầu và vận chuyển cấp cứu

• Nếu có co giật: diazepam 10mg tiêm bắp,cho người bệnh nằm nghiêng trái,chuẩn bị một đường truyền tĩnh mạch,duy tri bằng glucose 5% chảy chậm.
• Kiểm soát huyết áp < 140/90 mmHg: uống Aldomet 250 mg 2-4 viên, Nifedipine 10-20mg,nếu huyết áp tối đa trên 200mmHg có thể nhỏ dưới lưỡi 1-3 giọt Adalat,khi có thể truyền nicardipin tĩnh mạch 1-5 mg/giờ theo đáp ứng của người bệnh.
• Đảm bảo hô hấp trên đường vận chuyển.

Xử trí tại bệnh viện

– Hạ huyết áp:

+ Nên khống chế huyết áp < 150/90 mmHg, tốt nhất là hạ con số huyết áp xuống khoảng 10 – 15% con số ban đầu trong một vài giờ đầu.

+ Nên dùng thuốc hạ áp đường tĩnh mạch có tác dụng nhanh, ngắn, dễ điều chỉnh, thuốc đường uống được gối dần thay thế truyền tĩnh mạch.

+ Thuốc ưu tiên: Nicardipin liều 1 – 5 mg/giờ, gối dần thuốc uống Nifedipine, labetalol.

– Phòng ngừa co giật: Magie sulfat liều bolus tĩnh mạch 2 – 4g, sau đó duy trì

truyền tĩnh mạch 1 – 2g/giờ (thận trọng khi suy thận).

– Sử dụng các chế phẩm máu:

+ Truyền máu chỉ nên khi Hematocrit < 25%, đặc biệt lưu ý khi mổ lấy thai.

+ Truyền tiểu cầu: mục đích dự phòng chảy máu khi cần can thiệp phẫu thuật hoặc đẻ chỉ huy (truyền tiểu cầu khi tiểu cầu < 20.000/ml).

– Dịch truyền: do tăng tính thấm thành mạch nên thể tích thường bị giảm (cô đặc máu) dẫn đến cường Catecholamin gây tăng huyết áp khó kiểm soát, giảm tưới máu thận. Tuy nhiên nếu bù dịch nhiều thì lại có nguy cơ cao gây phù phổi, nên phải theo dõi liên tục ALTMTT và nước tiểu.

+ Corticoid: còn nhiều tranh cãi, tuy nhiên được sử dụng cho mục đích làm trưởng thành phổi của thai nhi, giảm mức độ tổn thương gan.

+ Thay huyết tương (Plasma exchange – PEX): được chỉ định trong trường hợp người bệnh ở mức độ nặng.

Đánh giá tình trạng thai nhi và quyết định thời điểm chấm dứt thai kỳ. Thời điểm chấm dứt thai kỳ tùy thuộc vào tình trạng bệnh của mẹ, đáp ứng với điều trị của mẹ, tình trạng sức khỏe của thai và sự trưởng thành của thai.

Phòng ngừa nguy cơ mắc hội chứng HELLP

Không có cách nào để ngăn ngừa hội chứng HELLP. Lựa chọn duy nhất là giữ sức khỏe trước và trong khi mang thai.

Đi khám định kỳ khi mang thai có thể theo dõi các dấu hiệu quan trọng và huyết áp.

Thông báo cho bác sĩ của bạn nếu có bất kỳ tiền sử nào về hội chứng HELLP trong gia đình hoặc trong lần mang thai trước của bạn và bất kỳ tiền sử nào về tiền sản giật và các vấn đề sức khỏe khác.

Luôn theo dõi tình trạng sức khoẻ cơ thể khi mang thai nếu như thấy các triệu chứng khác thường, và có một trong các dấu hiệu mà chúng tôi nêu trên thì hãy gọi cho bác sĩ càng sớm càng tốt.

Các cách để giữ sức khỏe khi mang thai:

• Ăn các chế độ ăn uống lành mạnh như ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc, trái cây và rau quả.
• Tập thể dục vừa phải theo hướng dẫn của huấn luyện viên chuyên nghiệp.
• Cần nên đi khám thai định kỳ đúng theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Uống nhiều nước.
• Ngủ ít nhất tám đến chín giờ mỗi đêm.

==>> Xem thêm bài viết khác tại nhà thuốc: Tiền sản giật theo BMJ: Định nghĩa, nguyên nhân, chẩn đoán, điều trị

Hội chứng HELLP là một vấn đề đe dọa tính mạng trong thai kỳ. Nó có thể gây ra các vấn đề về gan, chảy máu và huyết áp. Hy vọng qua những thông tin mà chúng tôi cung cấp cho quý bạn đọc sẽ giúp quý bạn đọc hiểu hơn về hội chứng HELLP, biết được nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa hội chứng này.

Tài liệu tham khảo

1. Tác giả: Kedra Wallace, Sharonda Harris, Augustina Addison, Cynthia Bean, HELLP Syndrome: Pathophysiology and Current Therapies, nguồn Pubmed. Truy cập ngày 17 tháng 5 năm 2023.
2. Tác giả: Kjell Haram, Einar Svendsen,corresponding author and Ulrich Abildgaard, The HELLP syndrome: Clinical issues and management. A Review, nguồn Pubmed. Truy cập ngày 17 tháng 5 năm 2023.
3. Tác giả: Aida Petca, Bianca Corina Miron, Irina Pacu, Mihai Cristian Dumitrașcu, Claudia Mehedințu, Florica Șandru, Răzvan-Cosmin Petca, Ioana Cristina Rotar, HELLP Syndrome-Holistic Insight into Pathophysiology, nguồn Pubmed. Truy cập ngày 17 tháng 5 năm 2023.