Ma Tử Nhân Hoàn – Nhuận tràng tả nhiệt, hành khí thông tiện

Bài viết  Ma Tử Nhân Hoàn – Nhuận tràng tả nhiệt, hành khí thông tiện – Trích trong sách 60 phương tễ dùng nhiều bậc nhất trong Y học Cổ truyền

Tác giả: Bác sĩ Trịnh Văn Cường

Cách nhớ

“Ma nhân thông tiện nhuận tràng

Đại hoàng Hậu phác càng làm tăng thông

Hạnh nhân Bạch thược tàng công

Chỉ thực vái mật tiện thông nhuận trường”

­­Thành phần

Gồm có 06 vị Ma tử nhân, Đại hoàng, Hạnh nhân, Bạch thược, Chỉ thực, Hậu phác.

Cách dùng

Các vị tán nhỏ thành bột mịn, dùng mật làm hoàn, mỗi làn uống 12g ngày uống 2 làn uống với nước ấm. Cũng có thể làm thang sắc uống

Công dụng

Nhuận tràng tả nhiệt, hành khí thông tiện.

Chủ trị tràng vị táo nhiệt, đại tiện bí kết, tiểu ít, tân dịch không đủ.

==>> Xem thêm: Tang Phiêu Tiêu Tán – Điều bổ tâm thận, cố tinh chi di (di tinh, di niệu)

PHÂN TÍCH

Bài Ma tử nhân hoàn thuộc phương thuốc nhuận hạ, các thuốc nhuận hạ phần nhiều dùng cho những bệnh nhân có tính hòa hoãn nên mặc dù tả hạ nhưng hòa hoãn. Chủ chứng của bài này là tràng vị táo nhiệt

MA TỬ NHÂN vị ngọt bình, chất nhuận có chứa tinh dầu, tác dụng hoạt tràng thông tiện (làm trơn ruột). Táo bón đa phần là phân hay bị khô cứng, dẫn đến khi đại tiện khó rặn, và dễ bị chảy máu đường ruột do bị ma sát. Đặc điểm công năng của Ma nhân là làm cho thành ruột được trơn láng và làm thông đại tiện, từ đó mà đi ngoài dễ hơn. Trong bài này Ma nhân đóng vai trò là vị quân dược. Hỗ trợ Ma nhân có Hạnh nhân và Bạch thược. HẠNH NHÂN có tác dụng bên trên thì giáng khí (đưa phế khí đi xuống vì phế đại trường có quan hệ biểu lý), bên dưới thì nhuận đại trường vì trong hạnh nhân có tinh dầu. BẠCH THƯỢC thì dưỡng huyết liễm âm hoãn cấp hòa lý, phòng trường hợp nhiệt làm hại đến âm huyết.

Ngoài ra trong bài này cũng dùng Đại hoàng, Chỉ thực và Hậu phác. Tuy nhiên ĐẠI HOÀNG trong trường hợp này chỉ đóng vai trò tá sứ, dùng liều thấp. Đại hoàng chỉ có duy nhất tác dụng tả nhiệt thông tiện, thông tiện theo cơ chế đưa hết xuống dưới ra ngoài mà không giữ lại, nên đại hoàng là vị tả hạ mạnh nhất. Bài này chỉ dùng với tác dụng nhuận hạ, tính chất hòa hoãn nên không thế dùng Đại hoàng làm quân dược mà chỉ dùng liều thấp làm tá sứ đóng vai trò hỗ trợ cho quá trình tả hạ. Cặp CHỈ THỰC và HẬU PHÁC hành khí đạo trệ, trừ táo nhiệt ở trường vị, kết cấu cũng khá giống với bài Đại thừa khí thang. Ngoài ra khi làm hoàn còn dùng thêm mật ong để giúp ma tử nhân tăng tác dụng nhuận trường thông tiện, ngoài ra còn ức chế bớt sức thuốc của Đại hoàng, Chỉ thực và Hậu phác. Bài Ma tử nhân hoàn chính là bài Tiểu thừa khí thang gia thêm ba vị Ma tử nhân, Hạnh nhân, Bạch thược mà tạo thành. Hoặc có thể nói là từ bài Đại thừa khí thang bỏ Mang tiêu gia thêm Ma tử nhân, Hạnh nhân và Bạch thược. Bài Tiểu thừa khí thang chính là bài Đại thừa khí thang bỏ vị Mang tiêu mà tạo thành. Vì không có Mang tiêu để nhuyễn kiên nên sức thuốc của bài Tiểu thừa khí thang yếu hơn Đại thừa khí thang, còn về công năng chủ trị của hai bài này là giống nhau, đều là nhóm thuốc hàn hạ.

Bài Ma tử nhân hoàn như đã nói tính hòa hoãn thiên về nhuận hạ, yếu và nhẹ hơn Đại thừa khí thang và Tiểu thừa khí thang. Do đó mà thích hợp dùng với các trường hợp táo bón ở người già, sạn hậu táo bón, táo bón do thói quen hoặc sau phẫu thuật,…

===>> Xem thêm: Tứ Thần Hoàn – Bài thuốc Ôn bổ tỳ thận, sáp trường chỉ tả