Calcitriol

Danh pháp

Tên chung quốc tế

Tên danh pháp theo IUPAC

(1R,3S,5Z)-5-[(2E)-2-[(1R,3aS,7aR)-1-[(2R)-6-hydroxy-6-methylheptan-2-yl]-7a-methyl-2,3,3a,5,6,7-hexahydro-1H-inden-4-ylidene]ethylidene]-4-methylidenecyclohexane-1,3-diol

Nhóm thuốc

Vitamin D và các chất tương tự

Mã ATC

D – Da liễu

D05 – Thuốc trị vẩy nến

D05A – Thuốc trị vẩy nến dùng tại chỗ

D05AX – Thuốc trị vẩy nến khác dùng tại chỗ

D05AX03 – Calcitriol

A – Đường tiêu hóa và chuyển hóa

A11 – Vitamin

A11C – Vitamin A và D, các dạng kết hợp với Vitamin A và D

A11CC – Vitamin D và các chất tương tự

A11CC04 – Calcitriol

Mã UNII

FXC9231JVH

Mã CAS

32222-06-3

Cấu trúc phân tử

Công thức phân tử

C27H44O3

Phân tử lượng

416.6 g/mol

Cấu trúc phân tử

Calcitriol là một hydroxycalciol, có cấu trúc là calcidiol trong đó pro-S hydro của calcidiol được thay thế bằng một nhóm hydroxy.

Các tính chất phân tử

Số liên kết hydro cho: 3

Số liên kết hydro nhận: 3

Số liên kết có thể xoay: 6

Diện tích bề mặt tôpô: 60.7Å²

Số lượng nguyên tử nặng: 30

Các tính chất đặc trưng

Điểm nóng chảy: 113-114°C

Điểm sôi: 565.0±50.0 °C ở 760 mmHg

Tỷ trọng riêng: 1.1±0.1 g/cm3

Độ tan trong nước: 0.00667 mg/mL

Hằng số phân ly pKa: -1.3

Chu kì bán hủy: 5-8 giờ

Khả năng liên kết với Protein huyết tương: 99,9%

Dạng bào chế

Dung dịch: 2 mcg / mL, 1 mcg / mL

Viên nang: 0.25 mcg, Calcitriol DHT 0.5mcg

Thuốc mỡ: 3 mcg / g

Độ ổn định và điều kiện bảo quản

Viên nang Calcitriol nên được bảo vệ khỏi ẩm, nhiệt và ánh sáng và được bảo quản trong bao bì kín, chống ánh sáng ở 15-30°C.

Dung dịch uống Calcitriol nên được tránh ánh sáng và bảo quản ở 15-30°C.

Thuốc tiêm Calcitriol nên được bảo quản ở nhiệt độ phòng (25°C); tránh đóng băng. Mặc dù việc tiếp xúc với nhiệt độ lên đến 40 °C trong thời gian ngắn không ảnh hưởng xấu đến thuốc tiêm, nhưng nên tránh tiếp xúc với nhiệt độ quá cao.

Nguồn gốc

Calcitriol là thuốc gì? Calcitriol, còn gọi là 1,25-dihydroxyvitamin D3 hoặc 1,25(OH)2D3, là dạng tác dụng dược lý của vitamin D3 trong cơ thể người. Nó có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng canxi và photpho, ổn định xương, và nhiều chức năng sinh lý khác.

Sau khi vitamin D được phát hiện và xác định vào những năm đầu của thế kỷ 20, các nhà nghiên cứu đã tiếp tục khám phá cơ chế hoạt động của nó trong cơ thể. Vào thập kỷ 1960 và 1970, sự hiểu biết về vitamin D đã tiến xa hơn khi các nhà khoa học bắt đầu nhận ra rằng vitamin D được chuyển hóa trong gan và thận trở thành các dạng có hoạt tính, trong đó calcitriol (1,25(OH)2D3) là dạng có hoạt tính mạnh nhất.

Sự phát hiện và hiểu biết về calcitriol đã mở ra cơ hội nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực y học, đặc biệt là trong việc điều trị các bệnh liên quan đến xương và hệ thống nội tiết.

Dược lý và cơ chế hoạt động

Calcitriol tác dụng? Calcitriol là một hormone canxi có hoạt tính, có khả năng chống loãng xương, điều chỉnh hệ miễn dịch, và chống lại nhiều bệnh như ung thư và vảy nến. Nó chủ yếu tác động tại ruột, xương, thận và tuyến cận giáp.

Khi kết hợp với thụ thể vitamin D, calcitriol chủ yếu hoạt động tại hệ tiêu hóa, xương và thận. Với tính chất là dạng hoạt tính của vitamin D3, nó giúp nâng cao mức canxi trong máu bằng cách kích thích việc hấp thụ canxi tại ruột, và tăng cường quá trình tái hấp thụ ở thận. Khi bổ sung một liều đơn, hiệu quả của calcitriol kéo dài khoảng 3 đến 5 ngày.

Ngoài vai trò chính trong quá trình chuyển hóa canxi, calcitriol cũng được nghiên cứu trong nhiều trường hợp khác, như trong việc chống lại sự phát triển của các tế bào ung thư. Hàng loạt nghiên cứu đã chỉ ra rằng nhiều loại tế bào ung thư có sự hiện diện của thụ thể vitamin D.

Trong một số thử nghiệm ban đầu với bệnh nhân nam mắc ung thư tuyến tiền liệt, việc sử dụng calcitriol đã giảm tốc độ tăng PSA, nhưng cũng gây ra tăng calci huyết.

Dữ liệu từ các nghiên cứu tiền lâm sàng đã chỉ ra rằng calcitriol, khi kết hợp với các thuốc khác như dexamethasone và retinoid, có thể có tác dụng chống ung thư.

Thiếu hụt vitamin D từ lâu đã được cho là một yếu tố gây ra bệnh lao. Calcitriol đã được chứng minh là giúp tăng khả năng ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis trong cơ thể.

1,25-(OH)2-D3 cũng đã cho thấy có hiệu quả trong việc điều trị các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, nhờ vào khả năng tăng cường và ức chế miễn dịch của nó.

Cơ chế hoạt động của calcitriol trong việc chữa trị bệnh vảy nến dựa vào khả năng ngăn chặn sự phát triển của tế bào sừng và kích thích sự biệt hóa tế bào da. Khả năng chống ung thư của calcitriol có vẻ gắn liền với mức độ thụ thể vitamin D trong tế bào. Thụ thể vitamin D là một phần của nhóm thụ thể có chứa kẽm và liên quan đến hormone steroid.

Thụ thể vitamin D tương tác một cách chọn lọc với 1,25-(OH)2-D3 và với thụ thể axit retinoic X, tạo ra một hợp chất đặc biệt ảnh hưởng đến các chuỗi DNA gọi là yếu tố đáp ứng vitamin D. Các thụ thể này có khả năng kích hoạt hoặc ngăn chặn sự sao chép gen khi kết hợp với các phối tử phù hợp của mình.

Người ta tin rằng, tác dụng chống ung thư của calcitriol hoạt động thông qua thụ thể vitamin D trong các tế bào ung thư. Các tác dụng điều chỉnh hệ miễn dịch của calcitriol được cho là chủ yếu thông qua thụ thể vitamin D, hiện diện nhiều trong bạch cầu nhưng cũng được kích hoạt trong tế bào lympho T và B. 1,25-(OH)2-D3 đã được biết đến với khả năng tăng cường chức năng của một số tế bào miễn dịch và làm tăng độ nhạy cảm của chúng đối với các cytokine do các tế bào miễn dịch sản xuất.

Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng calcitriol có thể điều chỉnh hoạt động miễn dịch, bằng cách giảm sự biểu hiện của thụ thể aryl hydrocarbon trong tế bào T CD4 gây viêm. Hiệu ứng này dẫn đến sự giảm biểu hiện của BATF, một yếu tố quan trọng cho quá trình sao chép của tế bào.

Bên cạnh đó, calcitriol còn thúc đẩy sự biệt hóa của bạch cầu và ức chế sự phát triển của tế bào lympho cũng như sản xuất cytokine, chẳng hạn như IL-1 và IL-2. Calcitriol cũng làm giảm tiết các protein miễn dịch từ tế bào lympho B.

Ứng dụng trong y học

Trong y học, calcitriol được biết đến như một dạng hoạt động của vitamin D3 và đã được sử dụng rộng rãi trong điều trị và phòng ngừa các bệnh liên quan đến sự mất cân đối canxi, chẳng hạn như loãng xương hoặc bệnh thận mạn.

Đặc biệt, bằng cách tăng cường khả năng hấp thu canxi tại ruột và tái hấp thu ở thận, calcitriol giúp duy trì nồng độ canxi huyết tương ổn định, đồng thời có thể giúp giảm nguy cơ giải phóng canxi từ xương, giảm rủi ro gãy xương và các biến chứng khác.

Ngoài ra, calcitriol còn được nghiên cứu và ứng dụng trong việc điều trị bệnh vảy nến, một bệnh viêm nhiễm da, nhờ khả năng kích thích sự biệt hóa tế bào biểu bì và chống lại sự tăng sinh tế bào sừng.

Đồng thời, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng calcitriol có tiềm năng trong việc điều trị một số loại ung thư, do khả năng điều chỉnh miễn dịch và tác động chống tăng sinh tế bào.

Cùng với những ứng dụng này, vai trò của calcitriol trong việc điều chỉnh hệ miễn dịch cũng đang được nghiên cứu, đặc biệt trong các bệnh tự miễn và viêm.

Dược động học

Hấp thu

Calcitriol sau khi dùng sẽ nhanh chóng được hấp thụ vào từ ruột. Trường hợp dùng một liều duy nhất 0,5 mcg calcitriol sẽ làm nồng độ huyết thanh calcitriol tăng lên từ 40,0±4,4 (SD) pg/mL lên 60,0±4,4 pg/mL sau 2 giờ. Sau đó, nó giảm xuống 53,0± 6,9 sau 4 giờ, 50 ± 7,0 sau 8 giờ, 44 ± 4,6 sau 12 giờ và 41,5 ± 5,1 sau 24 giờ. Dùng liều đơn từ 0,25 đến 1,0 mcg calcitriol, nồng độ đỉnh trong huyết tương được đạt sau khoảng 3 đến 6 giờ.

Dựa trên một nghiên cứu, sinh khả dụng đường uống là 70,6 ± 5,8% ở nam giới khỏe mạnh và 72,2 ± 4,8% ở bệnh nhân nam có chứng tăng urê huyết.

Phân bố

Calcitriol khi ở trong máu liên kết gần như hoàn toàn (99,9%) với protein, chủ yếu là alpha-globulin vitamin D. Sau khi tiêm tĩnh mạch, thể tích phân bố của calcitriol là 0,49±0,14 L/kg ở nam giới khỏe mạnh và 0,27±0,06 l/kg ở bệnh nhân nam có chứng tăng urê huyết. Calcitriol có thể được chuyển vào sữa mẹ ở mức thấp (2,2 ± 0,1 pg/mL) và cũng có thể chuyển từ tuần hoàn mẹ vào tuần hoàn thai nhi.

Chuyển hóa

Calcitriol được chuyển hóa theo hai con đường. Một con đường liên quan đến hoạt động của enzyme 24-hydroxylase ở thận và một số mô có thụ thể vitamin D như ruột. Sản phẩm cuối cùng là axit calcitroic. Con đường thứ hai liên quan đến việc chuyển đổi calcitriol thông qua quá trình hydroxyl hóa từng bước carbon-26 và carbon-23, và quay vòng để tạo ra cuối cùng 1a,25R(OH)2-26,23S-lactone D3, chất chuyển hóa chính lưu thông trong con người.

Các chất chuyển hóa được xác định khác của calcitriol bao gồm 1α, 23,25(OH)3-24-oxo-D3; 1α, 25(OH)2-24-oxo-D3; 1α, 25S,26(OH)3D3; 1α, 24R,25(OH)3D3; 1α, 25(OH)2-23-oxo-D3; 1α, 25R,26(OH)3-23-oxo-D3 và 1α, (OH)24,25,26,27-tetranor-COOH-D3.

Thải trừ

Ở người bình thường, khoảng 27% và 7% liều calcitriol được đánh dấu phóng xạ xuất hiện trong phân và nước tiểu trong 24 giờ. Calcitriol chịu quá trình tuần hoàn ruột gan và bài tiết qua mật với các chất chuyển hóa chủ yếu được bài tiết qua phân. Tổng chất phóng xạ tích lũy vào ngày thứ sáu sau tiêm tĩnh mạch calcitriol trung bình là 16% trong nước tiểu và 49% trong phân.

Sau khi uống một liều duy nhất, thời gian bán thải là 5-8 giờ. Tốc độ thanh thải chuyển hóa là 23,5 ± 4,34 ml/phút ở nam giới khỏe mạnh và 10,1 ± 1,35 ml/phút ở bệnh nhân nam có chứng tăng urê huyết. Tốc độ thanh thải ở bệnh nhi được dùng liều 10,2 ng/kg (SD 5,5 ng/kg) trong 2 tháng là 15,3 mL/giờ/kg.

Độc tính ở người

Triệu chứng khi ngộ độc bởi calcitriol thường xuất phát từ dấu hiệu của tăng lượng canxi trong máu, một hậu quả của quá liều vitamin D. Ban đầu, người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, đau đầu, buồn ngủ, buồn nôn và thậm chí có thể nôn. Bệnh nhân cũng có thể mất ngon miệng, cảm thấy miệng khô và chật vật với táo bón. Đôi khi, có thể thấy đau ở cơ và xương, và cảm giác như miệng có vị kim loại.

Theo thời gian, các triệu chứng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn, người bệnh có thể thấy khát liên tục, tiểu nhiều lần, sụt cân, và thậm chí thức dậy nhiều lần vào ban đêm để đi tiểu. Mắt có thể trở nên đỏ và sưng do viêm kết mạc, viêm tụy và cảm thấy sợ ánh sáng.

Một số triệu chứng khác bao gồm chảy nước mũi, ngứa ngáy, sốt, giảm ham muốn tình dục, và sự thay đổi trong một số chỉ số sức khỏe như tăng BUN, tăng lượng albumin trong nước tiểu, tăng cholesterol trong máu và thậm chí là sự tăng cao của SGOT và SGPT. Vôi hóa bên ngoài tử cung, tăng huyết áp, và rối loạn nhịp tim cũng có thể xuất hiện. Trong trường hợp hiếm hoi, người bệnh có thể trải qua các vấn đề về tâm lý.

Tính an toàn

Trong quá trình mang thai, việc sử dụng calcitriol chỉ nên được cân nhắc khi lợi ích cho bà mẹ vượt trội so với các rủi ro tiềm tàng đối với thai nhi. Hiện tại, không có thông tin nào cho thấy calcitriol gây ra dị tật thai.

Calcitriol là biến thể hoạt động của vitamin D, cụ thể là 1,25-dihydroxyvitamin D. Có những bà mẹ mắc chứng hạ canxi máu đã nuôi con bằng sữa mẹ mà không gặp vấn đề, mặc dù mức canxi trong máu có thể thay đổi. Các dữ liệu có sẵn cho thấy, khi điều chỉnh liều lượng phù hợp, việc dùng calcitriol không gây ra tác dụng phụ cho trẻ đang bú. Vì vậy, nếu bà mẹ cần phải sử dụng calcitriol, không có lý do gì ngăn cản việc tiếp tục cho con bú. Đáng chú ý là, trong giai đoạn cho con bú, nhu cầu về calcitriol và canxi thường giảm ở những phụ nữ mắc chứng suy giáp cận.

Tương tác với thuốc khác

Corticosteroid có khả năng đối kháng với tác động của các hợp chất giống vitamin D. Do đó, không nên được sử dụng kết hợp với vitamin D và các sản phẩm tương tự của nó.

Khi kết hợp thuốc lợi tiểu thiazide với các hợp chất giống vitamin D cho bệnh nhân suy tuyến cận giáp, có thể xuất hiện tình trạng tăng calci trong máu, thường tự giới hạn và có thể cần dừng việc sử dụng hợp chất giống vitamin D. Thiazide có thể tăng calci huyết ở bệnh nhân này bằng cách tăng việc giải phóng calci từ xương.

Việc tiêu thụ dầu khoáng dồi dào có thể làm giảm khả năng hấp thu các hợp chất giống vitamin D từ đường tiêu hóa.

Orlistat có thể làm giảm khả năng hấp thu các vitamin tan trong chất béo như hợp chất giống vitamin D. Để tránh điều này, nên dùng 2 loại thuốc này cách nhau ít nhất 2 giờ.

Khi sử dụng cholestyramine hoặc colestipol hydrochloride, việc hấp thu các hợp chất giống vitamin D có thể bị giảm; bệnh nhân cần được hướng dẫn để có khoảng thời gian cách nhau dài nhất có thể giữa việc dùng chất này và hợp chất giống vitamin D.

Những người dùng glycoside trợ tim nên cẩn trọng khi sử dụng hợp chất giống vitamin D vì tình trạng tăng calci máu có thể gây ra các vấn đề về nhịp tim.

Lưu ý khi sử dụng Calcitriol

Việc tăng đột ngột nồng độ canxi, như ăn nhiều thực phẩm từ sữa hoặc dùng chế phẩm canxi mà không theo chỉ dẫn, có thể làm tăng nồng độ canxi trong máu. Bệnh nhân và gia đình cần tuân thủ chế độ ăn được chỉ định và biết được các dấu hiệu của tình trạng canxi máu tăng.

Nếu nồng độ canxi trong máu vượt qua mức cho phép 1 mg/100 ml (250 µmol/l) so với giá trị thông thường, hoặc creatinin máu cao hơn > 120 µmol/l, quá trình điều trị bằng calcitriol nên tạm dừng cho đến khi cân bằng canxi được khôi phục.

Những người đã qua phẫu thuật hoặc có tiền sử suy thận – đặc biệt có nguy cơ canxi máu tăng – cần phải được xem xét cẩn trọng khi sử dụng.

Calcitriol không nên được kết hợp với bất kỳ dạng vitamin D khác, để tránh việc dùng quá liều.

Khi bệnh nhân chuyển từ dạng vitamin D kéo dài như ergocalciferol hoặc colecalciferol sang calcitriol, có thể cần vài tháng để chỉ số máu của ergocalciferol giảm xuống, làm tăng rủi ro về canxi máu cao.

Đối với bệnh nhân có chức năng thận tốt đang dùng calcitriol, họ cần duy trì lượng nước cần thiết.

Một số bệnh nhân có tình trạng canxi máu tăng mãn tính có thể có liên quan đến việc tăng creatinin máu.

Một vài nghiên cứu của Calcitriol trong Y học

Bổ sung vitamin D phòng ngừa tử vong ở người lớn

Vitamin D supplementation for prevention of mortality in adults

Bối cảnh: Bằng chứng hiện có về tác dụng của vitamin D đối với tỷ lệ tử vong vẫn chưa thuyết phục. Trong một đánh giá có hệ thống gần đây, chúng tôi đã tìm thấy bằng chứng cho thấy vitamin D3 có thể làm giảm tỷ lệ tử vong ở hầu hết phụ nữ lớn tuổi. Tổng quan hệ thống hiện tại cập nhật và đánh giá lại lợi ích và tác hại của việc bổ sung vitamin D được sử dụng trong điều trị dự phòng tử vong tiên phát và thứ phát.

Mục tiêu: Đánh giá tác dụng có lợi và có hại của việc bổ sung vitamin D trong dự phòng tử vong ở người lớn khỏe mạnh và người lớn trong giai đoạn bệnh ổn định.

Phương pháp tìm kiếm: Chúng tôi đã tìm kiếm Thư viện Cochrane, MEDLINE, EMBASE, LILACS, Chỉ mục Trích dẫn Khoa học-Mở rộng và Chỉ mục Trích dẫn Kỷ yếu Hội nghị-Khoa học (tất cả tính đến tháng 2 năm 2012). Chúng tôi đã kiểm tra tài liệu tham khảo của các thử nghiệm được đưa vào và các công ty dược phẩm để tìm các thử nghiệm liên quan không xác định.

Tiêu chí lựa chọn: Các thử nghiệm ngẫu nhiên so sánh bất kỳ loại vitamin D nào với bất kỳ liều lượng nào với bất kỳ thời gian và đường dùng nào so với giả dược hoặc không can thiệp ở người lớn tham gia. Những người tham gia có thể đã được tuyển dụng từ dân số nói chung hoặc từ những bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh trong giai đoạn ổn định.

Vitamin D có thể được sử dụng dưới dạng vitamin D bổ sung (vitamin D3 (cholecalciferol) hoặc vitamin D2 (ergocalciferol)) hoặc dưới dạng hoạt chất của vitamin D (1α-hydroxyvitamin D (alfacalcidol) hoặc 1,25-dihydroxyvitamin D (calcitriol)) .

Thu thập và phân tích dữ liệu: Sáu tác giả đánh giá đã trích xuất dữ liệu một cách độc lập. Các phân tích tổng hợp về hiệu ứng ngẫu nhiên và hiệu ứng cố định đã được tiến hành. Đối với các kết quả phân đôi, chúng tôi đã tính toán các tỷ lệ rủi ro (RR). Để giải thích cho các thử nghiệm không có sự kiện nào xảy ra, chúng tôi đã thực hiện phân tích tổng hợp dữ liệu phân đôi bằng cách sử dụng chênh lệch rủi ro (RD) và hiệu chỉnh tính liên tục theo kinh nghiệm.

Chúng tôi sử dụng dữ liệu đã công bố và dữ liệu thu được bằng cách liên hệ với các tác giả thử nghiệm. Để giảm thiểu nguy cơ xảy ra lỗi hệ thống, chúng tôi đã đánh giá rủi ro sai lệch của các thử nghiệm được đưa vào. Các phân tích tuần tự thử nghiệm đã kiểm soát nguy cơ xảy ra lỗi ngẫu nhiên có thể do các phân tích tổng hợp tích lũy gây ra.

Kết quả chính: Chúng tôi xác định được 159 thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên. 94 thử nghiệm báo cáo không có tử vong, và 9 thử nghiệm báo cáo tử vong nhưng không báo cáo tử vong xảy ra ở nhóm can thiệp nào. Theo đó, 56 thử nghiệm ngẫu nhiên với 95.286 người tham gia đã cung cấp dữ liệu có thể sử dụng được về tỷ lệ tử vong. Độ tuổi của những người tham gia dao động từ 18 đến 107 tuổi. Hầu hết các thử nghiệm bao gồm phụ nữ trên 70 tuổi. Tỷ lệ trung bình của phụ nữ là 77%.

Bốn mươi tám trong số các thử nghiệm được chỉ định ngẫu nhiên 94.491 người tham gia khỏe mạnh. Trong số này, bốn thử nghiệm bao gồm các tình nguyện viên khỏe mạnh, chín thử nghiệm bao gồm phụ nữ sau mãn kinh và 35 thử nghiệm bao gồm những người lớn tuổi sống một mình hoặc được chăm sóc tại cơ sở. Tám thử nghiệm còn lại được chỉ định ngẫu nhiên 795 người tham gia mắc các bệnh về thần kinh, tim mạch, hô hấp hoặc thấp khớp.

Vitamin D được dùng trong thời gian trung bình là 4,4 năm. Hơn một nửa số thử nghiệm có nguy cơ sai lệch thấp. Tất cả các thử nghiệm được tiến hành ở các nước có thu nhập cao. Bốn mươi lăm thử nghiệm (80%) đã báo cáo tình trạng vitamin D cơ bản của những người tham gia dựa trên nồng độ 25-hydroxyvitamin D trong huyết thanh.

Những người tham gia trong 19 thử nghiệm có lượng vitamin D đầy đủ (ở mức hoặc cao hơn 20 ng/mL). Những người tham gia trong 26 thử nghiệm còn lại bị thiếu vitamin D (dưới 20 ng/mL). Vitamin D làm giảm tỷ lệ tử vong trong tất cả 56 thử nghiệm được phân tích cùng nhau (5.920/47.472 (12,5%) so với 6.077/47.814 (12,7%); RR 0,97 (95) % khoảng tin cậy (CI) 0,94 đến 0,99); P = 0,02; I(2) = 0%). Hơn 8% số người tham gia đã rời bỏ nghiên cứu.

Các phân tích kịch bản ‘trường hợp xấu nhất’ và ‘trường hợp xấu nhất’ đã chứng minh rằng vitamin D có thể liên quan đến sự gia tăng hoặc giảm đáng kể tỷ lệ tử vong. Khi các dạng vitamin D khác nhau được đánh giá trong các phân tích riêng biệt, chỉ có vitamin D3 làm giảm tỷ lệ tử vong (4.153/37.817 (11,0%) so với 4.340/38.110 (11,4%); RR 0,94 (KTC 95% 0,91 đến 0,98); P = 0,002; I (2) = 0%; 75.927 người tham gia; 38 thử nghiệm).

Vitamin D2, alfacalcidol và calcitriol không ảnh hưởng đáng kể đến tỷ lệ tử vong. Một phân tích nhóm nhỏ của các thử nghiệm có nguy cơ sai lệch cao cho thấy vitamin D2 thậm chí có thể làm tăng tỷ lệ tử vong, nhưng phát hiện này có thể là do lỗi ngẫu nhiên.

Phân tích tuần tự thử nghiệm đã hỗ trợ cho phát hiện của chúng tôi về vitamin D3, với chỉ số Z tích lũy phá vỡ ranh giới theo dõi tuần tự thử nghiệm vì lợi ích, tương ứng với 150 người được điều trị trong 5 năm để ngăn ngừa thêm một trường hợp tử vong.

Chúng tôi không quan sát thấy bất kỳ sự khác biệt có ý nghĩa thống kê nào về tác dụng của vitamin D đối với:

tỷ lệ tử vong trong các phân tích dưới nhóm của các thử nghiệm có nguy cơ sai lệch thấp so với các thử nghiệm có nguy cơ sai lệch cao;
của các thử nghiệm sử dụng giả dược so với các thử nghiệm không sử dụng can thiệp trong nhóm đối chứng;
của các thử nghiệm không có nguy cơ sai lệch trong ngành so với các thử nghiệm có nguy cơ sai lệch trong ngành;
của các thử nghiệm đánh giá phòng ngừa sơ cấp so với các thử nghiệm đánh giá phòng ngừa thứ cấp;
của các thử nghiệm bao gồm những người tham gia có mức vitamin D dưới 20 ng/mL khi bắt đầu so với các thử nghiệm bao gồm những người tham gia có mức vitamin D bằng hoặc lớn hơn 20 ng/mL khi bắt đầu;
của các thử nghiệm bao gồm những người tham gia cấp cứu so với các thử nghiệm bao gồm những người tham gia được thể chế hóa;
của các thử nghiệm sử dụng bổ sung canxi đồng thời so với các thử nghiệm không có canxi;
của các thử nghiệm sử dụng liều dưới 800 IU mỗi ngày so với các thử nghiệm sử dụng liều trên 800 IU mỗi ngày;
và của các thử nghiệm chỉ bao gồm phụ nữ so với các thử nghiệm bao gồm cả hai giới hoặc chỉ nam giới.

Vitamin D3 giảm đáng kể về mặt thống kê tỷ lệ tử vong do ung thư (RR 0,88 (KTC 95% 0,78 đến 0,98); P = 0,02; I(2) = 0%; 44.492 người tham gia; 4 thử nghiệm). Vitamin D3 kết hợp với canxi làm tăng nguy cơ sỏi thận (RR 1,17 (KTC 95% 1,02 đến 1,34); P = 0,02; I(2) = 0%; 42.876 người tham gia; 4 thử nghiệm). Alfacalcidol và calcitriol làm tăng nguy cơ tăng canxi máu (RR 3,18 (KTC 95% 1,17 đến 8,68); P = 0,02; I(2) = 17%; 710 người tham gia; 3 thử nghiệm).

Kết luận của các tác giả: Vitamin D3 dường như làm giảm tỷ lệ tử vong ở người cao tuổi sống độc lập hoặc được chăm sóc tại cơ sở. Vitamin D2, alfacalcidol và calcitriol không có tác dụng có lợi đáng kể về mặt thống kê đối với tỷ lệ tử vong. Vitamin D3 kết hợp với canxi làm tăng sỏi thận. Cả alfacalcidol và calcitriol đều làm tăng canxi máu.

Do rủi ro thiên vị tiêu hao bắt nguồn từ việc bỏ tham gia nghiên cứu đáng kể của những người tham gia và sai lệch báo cáo kết quả do một số thử nghiệm không báo cáo về tỷ lệ tử vong, cũng như một số điểm yếu khác trong bằng chứng của chúng tôi, các thử nghiệm ngẫu nhiên có kiểm soát giả dược tiếp theo dường như được bảo đảm.

Tài liệu tham khảo

Bjelakovic, G., Gluud, L. L., Nikolova, D., Whitfield, K., Wetterslev, J., Simonetti, R. G., Bjelakovic, M., & Gluud, C. (2014). Vitamin D supplementation for prevention of mortality in adults. The Cochrane database of systematic reviews, (1), CD007470. https://doi.org/10.1002/14651858.CD007470.pub3
Drugbank, Calcitriol, truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2023.
Pubchem, Calcitriol, truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2023.
Bộ Y Tế (2012), Dược thư quốc gia Việt Nam, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội