Giao Thái Hoàn và Thượng Hạ Lưỡng Tế Đan – Giao thông tâm thận

Bài viết Giao Thái Hoàn và Thượng Hạ Lưỡng Tế Đan – Giao thông tâm thận  – Trích trong sách 60 phương tễ dùng nhiều bậc nhất trong Y học Cổ truyền

Tác giả: Bác sĩ Trịnh Văn Cường

Cách nhớ

“Giao thái Nhục quế Hoàng liên

Giao thông tám thận ngủ yên trừ phiền”

Thành phần

Giao thái hoàn gồm có 02 vị là Hoàng liên và Nhục quế.

Cách dùng

Nghiền thành bột, uống với nước sôi trước khi đi ngủ 03 giờ, hoặc có thể chia thành thang sắc uống vào buổi chiều tối hàng ngày.

Công dụng

Giao thông tâm thận.

Chủ trị mất ngủ, tinh thần hưng phấn, hồi hộp không yên, không nằm được, ban ngày đầu óc như mê, hay buồn ngủ nhưng nằm lại không ngủ được.

Từ bài Giao thái hoàn thêm 04 vị là Nhân sâm, Thục địa, Bạch truật và Sơn thù để trở thành bài Thượng hạ lưỡng tê đan. Từ bài Thượng hạ lưỡng tế đan gia thêm Viễn chí và Thạch xương bồ gọi là Thượng hạ lưỡng tê đan gia vị tạo thành kết cấu bài thuốc vô cùng chặt chẽ.

==>> Xem thêm: Thiên Vương Bổ Tâm Đan – Tư âm dưỡng huyết, bổ tâm an thần

THÀNH PHẦN

Cấu trúc GIAO THÁI HOÀN nhìn chung khá đơn giản chỉ gôm có 02 vị, nhưng lý của bài này thì rộng lớn mênh mông vô cùng. Âm và Dương là hai thứ đối lập nhưng nương tựa và không thể rời xa nhau, không thể tách rời; mặc dù đối lập nhưng lại bổ sung cho nhau. Trong tự nhiên hay trong thân thể con người cũng luôn tồn tại hai mặt đối lập như âm với dương vậy. Trong cơ thể có can khí – can huyết, thận âm – thận dương luôn phải cân bằng nhau thì mọi chức năng sinh lý của cơ thể mới được đảm bảo. Thận âm hư mà không chế ngự được thận dương làm hỏa của thận bốc lên động đến tâm mà sinh ra mất ngủ, gọi là thủy suy không giữ được chân hỏa (hư hỏa). Thận dương hư làm cho hỏa thiếu mà sinh ra động, cũng bốc lên động đến tâm hỏa mà gây mất ngủ, gọi là hỏa suy không đủ để vào chân âm nên lưu vong lên trên làm động tâm hỏa (hỏa hư). Hỏa có đặc tính là rất kích động, chỉ càn có sự xáo trộn, mất cân bằng một chút thôi là lập tức bỏ chạy ngay. Khi hỏa của thận bốc lên làm cho hỏa của tâm cũng động theo, từ đó mà dẫn đến tâm thận bất thông giao. Theo lý bình thường tâm hỏa đi xuống thận thủy đi lên gọi là tâm thận tương giao, nay tâm hỏa không chịu đi xuống, hư hỏa hay hỏa hư đưa lên làm cho tâm thận bất tương giao mà mất ngủ.

Bài Giao thái hoàn dùng duy nhất hai vị Hoàng liên và Quế nhục để giao thông tâm thận. HOÀNG LIÊN vị đắng tính hàn tả hỏa thanh nhiệt ở Tâm và trung tiêu, gọi là thanh tâm để tả hỏa thượng cang. NHỤC QUẾ vị cay ngọt dẫn hỏa quy nguyên, đưa hỏa về đúng nơi mà nó bỏ chạy đi. Từ đó mà làm yên được hỏa, tâm thận giao nhau là tự ngủ yên được. Bài thuốc rất ít vị nhưng hiệu quả đạt được thì tối đa, bài này chuyên trị mất ngủ do tâm thận bất giao.

Từ bài Giao thái hoàn thêm 04 vị là Nhân sâm, Thục địa, Bạch truật và Sơn thù đế trở thành bài THƯỢNG HẠ LƯỠNG TẾ ĐAN. Dùng 04 vị này với mục đích: THỤC ĐỊA để tăng bổ âm chế thủy, bổ huyết dưỡng âm. NHÂN SÂM và BẠCH TRUẬT để giúp tăng cường khí trung tiêu. SƠN THÙ DU với mục đích để tránh khô táo, sơn thù vị ngọt chua không những bổ ích tinh huyết mà còn có thể trợ giúp nguyên dương, có sở trường cố sáp hạ tiêu. Ngoài ra mục đích dùng Sơn thù du để làm cầu nối giữa tâm và thận. Bởi vì tâm ở thượng tiêu, thận ở hạ tiêu bình thường đã ở xa nhau rồi, nay vì hỏa động mà làm cho chia lìa. Do đó dùng Sơn thù là vị thuốc của can nằm ở trung tiêu, là chất xúc tác có tính cố sáp để làm cầu nối hàn ghép để gắn kết tâm thận. Từ đó mà bài Thượng hạ lưỡng tế đan bổ sung được những thiếu điếm của Giao thái hoàn. Ngoài ra để tăng mức độ giao thông tâm thận có thể từ bài Thượng hạ lưỡng tế đan gia thêm VIỄN CHÍ và THẠCH XƯƠNG BỒ gọi là THƯỢNG HẠ LƯỠNG TẾ ĐAN GIA VỊ tạo thành kết cấu bài thuốc vô cùng chặt chẽ mà không phải gia giảm gì thêm nữa.

LƯU Ý: Căn cứ theo mức độ thận âm hư hay thận dương hư mà lưu ý liêu lượng của Hoàng liên và Quẽ nhục. Nẽu thận âm hư nhiều thì dùng Hoàng liên nhièu hơn một chút, nếu thận dương hư nhiều thì dùng Quẽ nhục nhiêu hơn một chút.

==>> Xem thêm: Toan Táo Nhân Thang – Dưỡng huyết an thần, thanh nhiệt trừ phiền