Thể lâm sàng của nhiễm Covid – 19 (SARS-CoV-2)

VIỆN Y TẾ QUỐC GIA HOA KỲ
(National Institutes of Health)

CHỦ BIÊN BẢN DỊCH TIẾNG VIỆT:
PGS. TS. Lương Ngọc Khuê
BIÊN DỊCH:
Thạc sĩ Bác sĩ Đào Thị Mỹ Vân.

NHÀ XUẤT BẢN Y HỌC
HÀ NỘI – 2021.

• Thạc sĩ Bác sĩ Lê Sinh Quân: Chuyên viên Phòng Quản lý chất lượng và Chỉ đạo tuyến – Cục Quản lý Khám, chữa bệnh.
• Thạc sĩ Lương Bảo Khánh:Chuyên viên Phòng Quản lý chất lượng và Chỉ đạo tuyến – Cục Quản lý Khám, chữa bệnh.
• Bác sĩ Hà Thái Sơn: Chuyên viên Phòng Quản lý chất lượng và Chỉ đạo tuyến – Cục Quản lý Khám, chữa bệnh.

Bệnh nhân nhiễm Covid – 19 (SARS-CoV-2) có thể trải qua một loạt các biểu hiện lâm sàng, từ không có triệu chứng đến bệnh nguy kịch. Phần này của Hướng dẫn thảo luận về biểu hiện lâm sàng của những người nhiễm SARS-CoV-2 tùy theo mức độ bệnh.

Nói chung, những người trưởng thành bị nhiễm SARS-CoV-2 có thể được phân nhóm thành các loại bệnh tật mức độ nghiêm trọng sau đây. Tuy nhiên, tiêu chí cho mỗi danh mục có thể trùng lặp hoặc khác nhau giữa các hướng dẫn lâm sàng và thử nghiệm lâm sàng, và tình trạng lâm sàng của bệnh nhân có thể thay đổi theo thời gian.

Nhiễm không có triệu chứng hoặc có triệu chứng: Những người có kết quả xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2 bằng xét nghiệm virus học (tức là xét nghiệm khuếch đại acid nucleic [NAAT] hoặc xét nghiệm kháng nguyên) nhưng không có triệu chứng phù hợp với SARS-COV-2.

Thể nhẹ: Những người có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng khác nhau của SARS-COV-2 (ví dụ: sốt, ho, đau họng, khó chịu, đau đầu, đau cơ, buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, mất vị giác và khứu giác) nhưng không khó thở, thở mệt hoặc hình ảnh X-quang phổi bất thường.

Thể trung bình: Những người có bằng chứng về bệnh đường hô hấp dưới trong quá trình đánh giá lâm sàng hoặc hình ảnh và có độ bão hòa oxy (SpO2) ≥ 94% với khí phòng.

Thể nặng: Những người có SpO2 < 94% với khí phòng, tỷ lệ giữa phân áp oxy trong máu động mạch và phần trăm oxy hít vào (PaO2/FiO2) < 300 mm Hg, tần số hô hấp > 30 nhịp thở/phút hoặc độ thâm nhiễm phổi > 50%.

Thể nguy kịch: Những người bị suy hô hấp, sốc nhiễm trùng và/hoặc rối loạn chức năng đa cơ quan.

Bệnh nhân mắc một số bệnh đi kèm có nguy cơ cao hơn tiến triển thành COVID- 19 nghiêm trọng. Các bệnh đi kèm này bao gồm từ 65 tuổi trở lên; mắc bệnh tim mạch, bệnh phổi mạn tính, bệnh hồng cầu hình liềm, tiểu đường, ung thư, béo phì hoặc bệnh thận mạn tính; có thai; người hút thuốc lá; người nhận liệu pháp cấy ghép hoặc ức chế miễn dịch.1 Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe nên theo dõi chặt chẽ những bệnh nhân này cho đến khi có biểu hiện lâm sàng hồi phục.

Kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh tối ưu vẫn chưa được xác định cho những người bị nhiễm SARS-CoV-2 có triệu chứng. Đánh giá ban đầu cho những bệnh nhân này có thể bao gồm chụp X-quang phổi, siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính nếu có chỉ định. Điện tâm đồ nên được thực hiện nếu có chỉ định. Xét nghiệm công thức máu và chức năng gan và thận. Mặc dù các dấu hiệu viêm như protein phản ứng C (CRP), D-dimer và ferritin không được yêu cầu như một phần của chăm sóc tiêu chuẩn, kết quả của các thử nghiệm này có thể có giá trị tiên lượng.

Các định nghĩa về mức độ nghiêm trọng của các loại bệnh tật được liệt kê ở trên cũng áp dụng cho bệnh nhân mang thai. Tuy nhiên, ngưỡng đối với một số biện pháp can thiệp có thể khác nhau đối với bệnh nhân mang thai và bệnh nhân không mang thai. Ví dụ, khuyến cáo bổ sung oxy cho bệnh nhân mang thai khi SpO2 giảm xuống dưới 95% với khí phòng để thích ứng với những thay đổi sinh lý về nhu cầu oxy trong thai kỳ và để đảm bảo cung cấp đủ oxy cho thai nhi.5 Sử dụng các thông số từ phòng xét nghiệm để theo dõi bệnh nhân mang thai và đưa ra quyết định về các biện pháp can thiệp, bác sĩ lâm sàng nên biết rằng những thay đổi sinh lý trong thai kỳ có thể làm thay đổi một số giá trị xét nghiệm. Nói chung, số lượng tế bào bạch cầu tăng trong suốt thời kỳ mang thai và sau sinh, đạt đỉnh điểm tức thì trong thời kỳ hậu sản. Sự gia tăng chủ yếu là bạch cầu trung tính. 6 Mức D-dimer và CRP cũng tăng trong thai kỳ và thường cao hơn so với bệnh nhân không mang thai.7 Thông tin chi tiết về điều trị COVID-19 ở bệnh nhân mang thai có thể tìm thấy trong phần Cân nhắc đặc biệt khi mang thai và phần cân nhắc khi mang thai của từng phần riêng lẻ của Hướng dẫn.

Ở bệnh nhi, các bất thường trên X-quang là phổ biến và phần lớn, không phải là tiêu chí duy nhất được sử dụng để xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh. Các giá trị bình thường của tần số hô hấp cũng thay đổi theo tuổi ở trẻ em; do đó, tình trạng thiếu oxy sẽ là tiêu chí chính được sử dụng để xác định COVID-19 nặng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Ở một số ít trẻ em và một số thanh niên, nhiễm SARS-CoV-2 có thể được theo sau bởi một tình trạng viêm nặng được gọi là hội chứng viêm đa hệ thống ở trẻ em (MIS-C). 8-9 Hội chứng này được thảo luận chi tiết trong Cân nhắc Đặc biệt ở Trẻ em.

Nhiễm không triệu chứng hoặc tiền triệu

Nhiễm SARS-CoV-2 không triệu chứng có thể xảy ra, mặc dù tỷ lệ bệnh nhân thực sự không có triệu chứng trong suốt quá trình nhiễm bệnh là thay đổi và không được xác định đầy đủ. Không rõ tỷ lệ phần trăm những người bị nhiễm trùng không có triệu chứng tiến triển thành bệnh lý lâm sàng. Một số người không có triệu chứng đã được báo cáo có những phát hiện khách quan về hình ảnh X-quang phù hợp với bệnh viêm phổi COVID- 19. 10,11 Sự sẵn có của xét nghiệm SARS-CoV-2 và sự phát triển của các xét nghiệm huyết thanh học đáng tin cậy đối với kháng thể đối với virus sẽ giúp xác định sự phổ biến thực sự của nhiễm trùng không triệu chứng và không có tiền triệu. Xem phần Quản lý điều trị cho người lớn không nhập viện với COVID-19 để biết các khuyến nghị liên quan đến liệu pháp đặc hiệu dành cho SARS-CoV-2.

Thể nhẹ

Bệnh nhân bị bệnh nhẹ có thể có nhiều dấu hiệu và triệu chứng khác nhau (ví dụ: sốt, ho, đau họng, khó chịu, nhức đầu, đau cơ, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, mất vị giác và khứu giác). Họ không bị khó thở, không khó thở khi gắng sức, hoặc hình ảnh bất thường. Hầu hết các bệnh nhân bị bệnh nhẹ có thể được xử trí tại một cơ sở cấp cứu hoặc tại nhà thông qua khám bệnh từ xa hoặc qua điện thoại. Không có hình ảnh hoặc đánh giá cụ thể trong phòng thí nghiệm được chỉ định thường quy ở những bệnh nhân khỏe mạnh với COVID-19 nhẹ. Những bệnh nhân lớn tuổi và những người có bệnh lý đi kèm có nguy cơ tiến triển bệnh cao hơn; do đó, các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe nên theo dõi chặt chẽ những bệnh nhân này cho đến khi có biểu hiện lâm sàng hồi phục. Xem phần Quản lý điều trị cho người lớn không nhập viện với COVID-19 để biết các khuyến nghị liên quan đến liệu pháp đặc hiệu SARS-CoV-2.

Thể trung bình

Bệnh mức độ trung bình được xác định là có bằng chứng của tổn thương đường hô hấp dưới trong quá trình đánh giá lâm sàng hoặc chẩn đoán hình ảnh, SpO2 ≥ 94% với khí phòng. Do tổn thương phổi có thể tiến triển nhanh chóng ở bệnh nhân COVID-19, nên theo dõi chặt chẽ bệnh nhân mắc bệnh mức độ trung bình. Nếu nghi ngờ viêm phổi do vi khuẩn hoặc nhiễm trùng huyết, điều trị kháng sinh theo kinh nghiệm, đánh giá lại bệnh nhân hằng ngày và giảm thang hoặc ngừng kháng sinh nếu không có bằng chứng nhiễm khuẩn. Xem phần Quản lý điều trị cho người lớn không nhập viện với COVID-19 để biết các khuyến nghị liên quan đến liệu pháp đặc hiệu dành cho SARS-CoV-2.

Thể nặng

Bệnh nhân SARS-COV-2 được coi là bệnh nặng nếu họ có SpO2 < 94% với khí phòng, nhịp thở > 30/phút, PaO2/ FiO2 < 300 mm Hg, hoặc thâm nhiễm phổi > 50%. Biểu hiện lâm sàng của những bệnh nhân có thể diễn tiến nặng. Liệu pháp oxy nên được thực hiện ngay lập tức bằng cách sử dụng ống thông mũi hoặc thiết bị oxy lưu lượng cao. Xem Quản lý điều trị cho người lớn nhập viện với COVID-19 để biết các khuyến nghị về liệu pháp đặc hiệu SARS-CoV-2. Nếu nghi ngờ viêm phổi do vi khuẩn thứ phát hoặc nhiễm trùng huyết, dùng kháng sinh theo kinh nghiệm, đánh giá lại bệnh nhân hàng ngày, và giảm liều hoặc ngừng thuốc kháng sinh nếu không có bằng chứng về nhiễm khuẩn.

Bênh nguy kịch

Bệnh nhân nặng có thể có hội chứng suy hô hấp cấp tính, sốc nhiễm trùng có thể biểu hiện sốc phân phối do virus gây ra, rối loạn chức năng tim mạch, phản ứng viêm quá mức và/hoặc làm trầm trọng thêm các bệnh đi kèm. Ngoài bệnh phổi, bệnh nhân nguy kịch còn có thể bị bệnh lý tại tim, gan, thận, hệ thần kinh trung ương hoặc huyết khối. Cũng như với bất kỳ bệnh nhân nào trong đơn vị chăm sóc đặc biệt (ICU), quản lý chặt chẽ bệnh nhân COVID-19 bao gồm điều trị cả bệnh cảnh dẫn đến nhập viện ICU ban đầu và các bệnh đi kèm khác và các biến chứng liên quan đến nằm viện. Để biết thêm thông tin, hãy xem Chăm sóc bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo với COVID-19.

Tái nhiễm SARS – CoV 2

Như đã thấy với các trường hợp nhiễm virus khác, việc tái nhiễm SARS-CoV-2 sau khi hồi phục từ nhiễm trùng trước đó đã được báo cáo.12 Tỷ lệ tái nhiễm thực sự không được biết, mặc dù có những lo ngại rằng nó có thể xảy ra với tần suất gia tăng cùng với sự lưu hành của các biến thể mới .13 SARS-CoV-2 thường có thể được phát hiện từ cách phết mũi họng trong vài tuần đến vài tháng sau khi nhiễm virus ban đầu, do đó, hãy lặp lại xét nghiệm để đánh giá, vì vậy, chỉ nên được xem xét đối với những người đã khỏi bệnh từ lần nhiễm virus ban đầu và có các triệu chứng tương thích với COVID-19 mà không tìm thấy căn nguyên thay thế rõ ràng (AIII) . 14 Xét nghiệm chẩn đoán trong bối cảnh này được tóm tắt trong Thử nghiệm về Nhiễm SARS-CoV-2. Ngoài ra, nếu nghi ngờ tái nhiễm, các hướng dẫn chẩn đoán và đánh giá nghi ngờ tái nhiễm SARS-CoV-2 được cung cấp bởi Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) .15

Đã có suy đoán rằng sự tái nhiễm có thể xảy ra thường xuyên hơn ở những người có phản ứng miễn dịch yếu hơn trong lần nhiễm virus ban đầu, như thường được báo cáo ở những người bị bệnh nhẹ. Sự tái nhiễm cũng có thể xảy ra khi các phản ứng miễn dịch ban đầu suy giảm theo thời gian. Tuy nhiên, một đánh giá lưu ý rằng tái nhiễm SARS- CoV-2 xảy ra sau bệnh nặng trước đó trong ba trường hợp và sớm nhất là 3 tuần sau khi chẩn đoán nhiễm virus ban đầu.16 Một trang web công khai đăng nhiều báo cáo tái nhiễm đã được công bố và chưa xuất bản, lưu ý rằng nó đã được mô tả là xảy ra sớm nhất là vài tuần đến nhiều tháng sau khi nhiễm lần đầu, và đôi khi xảy ra sau các đợt COVID-19 nghiêm trọng17. Mặc dù dữ liệu còn hạn chế, không có bằng chứng nào cho thấy việc điều trị tái nhiễm SARS-CoV-2 bị nghi ngờ hoặc có tài liệu phải khác với điều trị nhiễm virus ban đầu như được nêu trong Quản lý điều trị cho người lớn không nhập viện với COVID- 19 và Quản lý điều trị cho người lớn nhập viện với COVID-19.

Các triệu chứng dai dẳng hoặc rối loạn chức năng nội tạng sau SARS-COV-2 cấp tính

Ngày càng có nhiều báo cáo về những bệnh nhân gặp phải các triệu chứng dai dẳng và/hoặc rối loạn chức năng cơ quan sau COVID-19 cấp tính. Dữ liệu về tỷ lệ mắc bệnh, lịch sử tự nhiên và căn nguyên những triệu chứng này đang xuất hiện. Tuy nhiên, các báo cáo này có một số hạn chế, bao gồm cả việc thiếu định nghĩa trường hợp đã thỏa thuận và mang thành kiến tiềm ẩn vì hầu hết các báo cáo chỉ bao gồm những bệnh nhân đến khám tại các phòng khám sau COVID-19 và không có nhóm so sánh. Không có phương pháp điều trị cụ thể cho các tác động dai dẳng của COVID-19 được xác định, mặc dù Hướng dẫn nhanh về COVID-19 này đề xuất các chiến lược quản lý chung.

Danh pháp cho hiện tượng này đang phát triển, và không có thuật ngữ lâm sàng nào được thiết lập cho đến nay. Nó đã được gọi là tình trạng hậu COVID-19 hoặc một cách kinh điển, “COVID dài”, và những bệnh nhân bị ảnh hưởng được gọi là “những người mắc bệnh dài”. Thuật ngữ “di chứng sau COVID-19 cấp tính” (PASC) cũng đã được sử dụng để mô tả các di chứng muộn của nhiễm trùng SARS-CoV-2 bao gồm các triệu chứng dai dẳng này, cũng như các hội chứng muộn khác như MIS-C và viêm đa hệ thống ở người lớn (MIS-A). Cho đến nay, không có định nghĩa trường hợp nào và không có khung thời gian cụ thể nào được thiết lập để xác định hội chứng với các triệu chứng dai dẳng và/hoặc rối loạn chức năng cơ quan sau COVID-19 cấp tính. Tuy nhiên, CDC gần đây đã đề xuất định nghĩa di chứng muộn là di chứng kéo dài > 4 tuần sau khi nhiễm trùng ban đầu.[18,19] Hợp tác nghiên cứu hướng dẫn cho COVID-19 định nghĩa COVID dài là một tập hợp các triệu chứng phát triển trong hoặc sau một trường hợp được xác nhận hoặc nghi ngờ của COVID-19 và tiếp tục trong > 28 ngày. [20] Tỷ lệ mới mắc rất khác nhau, từ khoảng 10% trong một số báo cáo cho đến một nghiên cứu thuần tập trong đó 87% bệnh nhân cho biết có ít nhất một triệu chứng dai dẳng. [21]

Một số triệu chứng trùng lặp với hội chứng sau chăm sóc đặc biệt (PICS) đã được mô tả ở những bệnh nhân không COVID-19, nhưng các triệu chứng và khuyết tật kéo dài sau COVID-19 cũng đã được báo cáo ở những bệnh nhân bị bệnh nhẹ hơn, bao gồm cả bệnh nhân ngoại trú (xem phần Xem xét chung đối với thông tin về PICS). 22,23 Bất chấp những hạn chế của dữ liệu mô tả có sẵn liên quan đến các triệu chứng dai dẳng này, một số nghiên cứu đại diện đã gợi ý rằng những phát hiện phổ biến bao gồm mệt mỏi, đau khớp, đau ngực, đánh trống ngực, khó thở, suy giảm nhận thức và chất lượng cuộc sống xấu đi.24,25 CDC đã tiến hành một cuộc khảo sát qua điện thoại đối với một mẫu ngẫu nhiên gồm 292 bệnh nhân ngoại trú trưởng thành có kết quả phản ứng chuỗi polymerase dương tính với SARS-CoV-2. Trong số 274 người được hỏi có triệu chứng tại thời điểm xét nghiệm, 35% cho biết không trở lại trạng thái sức khỏe bình thường từ 2 tuần trở lên sau khi xét nghiệm; 26% trong số bệnh nhân từ 18 đến 34 tuổi, 32% ở những người từ 35 đến 49 tuổi và 47% ở những người từ 50 tuổi trở lên.23 Người ≥ 50 tuổi và có ba bệnh mạn tính trở lên có liên quan đến không trở lại sức khỏe bình thường trong vòng 14 đến 21 ngày. Hơn nữa, 1/5 cá nhân từ 18 đến 34 tuổi không mắc các bệnh mạn tính đã không trở lại tình trạng sức khỏe ban đầu khi được phỏng vấn với thời gian trung bình là 16 ngày kể từ ngày xét nghiệm. Trong một nghiên cứu thuần tập từ Vũ Hán, Trung Quốc, 1.733 bệnh nhân xuất viện với COVID-19 được đánh giá về các triệu chứng dai dẳng ở mức trung bình 186 ngày sau khi khởi phát triệu chứng.26 Các triệu chứng phổ biến nhất là mệt mỏi hoặc yếu cơ và khó ngủ (được báo cáo trong số 63% và 26% người tham gia, tương ứng). 23% bệnh nhân bị lo âu hoặc trầm cảm. Trong một nhóm nghiên cứu tiền cứu theo chiều dọc chủ yếu là bệnh nhân ngoại trú bị nhiễm SARS-CoV-2 đã được phòng thí nghiệm xác nhận tại Đại học Washington, 177 người tham gia đã hoàn thành bảng câu hỏi theo dõi từ 3 đến 9 tháng sau khi phát bệnh. 27 Nhìn chung, 91% người được hỏi là bệnh nhân ngoại trú (150 bệnh nhân nhẹ và 11 bệnh nhân không có triệu chứng), và chỉ 9,0% mắc bệnh vừa hoặc nặng cần nhập viện. Trong số các triệu chứng báo cáo đó, 33% bệnh nhân ngoại trú và 31% bệnh nhân nhập viện cho biết có ít nhất một triệu chứng dai dẳng. Các triệu chứng dai dẳng được báo cáo bởi 27% bệnh nhân từ 18 đến 39 tuổi, 30% từ 40 đến 64 tuổi và 43% từ ≥ 65 tuổi. Các triệu chứng dai dẳng phổ biến nhất là mất khứu giác hoặc vị giác và mệt mỏi (cả hai đều được báo cáo bởi 14% người tham gia).

Mệt mỏi

Tỷ lệ mệt mỏi trong số 128 người từ Ireland đã hồi phục sau giai đoạn cấp tính của COVID-19 đã được kiểm tra bằng Thang điểm mệt mỏi Chalder (CFQ11). Hơn một nửa số bệnh nhân (67 trong số 128 bệnh nhân [52,3%]) cho biết mệt mỏi dai dẳng ở mức trung bình 10 tuần sau khi các triệu chứng ban đầu xuất hiện lần đầu. Không có mối liên hệ nào giữa mức độ nghiêm trọng của bệnh tật và sự mệt mỏi.28 Một dịch vụ ngoại trú cho bệnh nhân đang hồi phục sau COVID-19 cấp tính được phát triển ở Ý cho biết 87% trong số 143 bệnh nhân được khảo sát báo cáo các triệu chứng dai dẳng trung bình 60 ngày sau khi khởi phát triệu chứng, với triệu chứng phổ biến nhất là mệt mỏi (xảy ra ở 53,1% số bệnh nhân này) . [21]

Tim phổi

Một nghiên cứu từ Vương quốc Anh báo cáo rằng trong số 100 bệnh nhân nhập viện (32 người được chăm sóc tại ICU và 68 người được chăm sóc chỉ tại các khoa khác trong bệnh viện), 72% bệnh nhân ICU và 60% bệnh nhân trong khoa cảm thấy mệt mỏi và khó thở 4 đến 8 tuần sau khi xuất viện. Các tác giả gợi ý rằng phục hồi chức năng sau nhập viện có thể cần thiết đối với một số bệnh nhân này.24 Một nghiên cứu hồi cứu từ Trung Quốc cho thấy chức năng phổi (được đo bằng phế dung kế) vẫn bị suy giảm 1 tháng sau khi xuất viện ở 31 trong số 57 bệnh nhân (54,4%) .29 Trong một nghiên cứu từ Đức bao gồm 100 bệnh nhân gần đây đã hồi phục sau COVID-19, chụp cộng hưởng từ cho tim (MRI) được thực hiện trung bình 71 ngày sau khi chẩn đoán cho thấy có sự liên quan đến tim ở 78% bệnh nhân và tình trạng viêm cơ tim đang diễn ra ở 60% bệnh nhân.30 Một nghiên cứu hồi cứu từ Trung Quốc trên 26 bệnh nhân đã khỏi bệnh COVID-19 và ban đầu đã xuất hiện các triệu chứng tim. Các bất thường trên MRI tim ở 15 bệnh nhân (58%) 31. Tuy nhiên, việc đánh giá tần suất các bất thường về tim ở những người mắc hội chứng hậu COVID-19 nên được xem xét một cách thận trọng, vì phân tích chỉ bao gồm những bệnh nhân có các triệu chứng về tim.

Tâm thần kinh

Các triệu chứng thần kinh và tâm thần cũng đã được báo cáo ở những bệnh nhân đã khỏi bệnh COVID-19 cấp tính. Tỷ lệ lo âu và trầm cảm cao đã được báo cáo ở một số bệnh nhân sử dụng thang điểm tự báo cáo về bệnh tâm thần. 25,32 Bệnh nhân trẻ hơn được báo cáo có nhiều triệu chứng tâm thần hơn bệnh nhân > 60 tuổi. 24,25 Bệnh nhân có thể tiếp tục bị đau đầu, thay đổi thị lực, mất thính giác, mất vị giác hoặc khứu giác, suy giảm khả năng vận động, tê tứ chi, run, đau cơ, mất trí nhớ, suy giảm nhận thức và thay đổi tâm trạng trong tối đa 3 tháng sau khi chẩn đoán COVID-19. 33-35 Một nghiên cứu tại Vương quốc Anh đã thực hiện các bài kiểm tra nhận thức cho 84.285 người tham gia đã hồi phục sau khi nghi ngờ hoặc xác nhận nhiễm SARS-CoV-2. Những người tham gia này có hiệu suất kém hơn trên nhiều lĩnh vực so với mong đợi đối với những người có cùng độ tuổi và hồ sơ nhân khẩu học; Hiệu ứng này đã được quan sát thấy ngay cả ở những người không nhập viện.36 Tuy nhiên, các tác giả nghiên cứu không báo cáo khi nào các xét nghiệm được thực hiện liên quan đến chẩn đoán COVID-19.

Các triệu chứng dai dẳng sau COVID-19 cấp tính cũng đã được báo cáo ở người mang thai.37 Dữ liệu hệ thống về các triệu chứng dai dẳng ở trẻ em sau khi phục hồi sau giai đoạn cấp tính của COVID-19 hiện không có sẵn, mặc dù các báo cáo trường hợp cho thấy trẻ em có thể bị ảnh hưởng lâu dài tương tự như những gì người lớn đã trải qua sau khi COVID-19, 38,39 MIS-C lâm sàng được thảo luận trong Cân nhắc Đặc biệt ở Trẻ em.

Cần có nhiều nghiên cứu hơn và các nghiên cứu thuần tập quan sát chặt chẽ hơn để hiểu rõ hơn về sinh lý bệnh và diễn biến lâm sàng của các di chứng hậu COVID-19 này và để xác định các chiến lược xử trí cho bệnh nhân. Thông tin thêm về các nghiên cứu đang diễn ra có thể được tìm thấy tại ClinicalTrials.gov.

Thông tin tham khảo

1. Centers for Disease Control and Prevention. COVID-19 (coronavirus disease): people with certain medicalconditions. 2020. Available at: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/need-extra-precautions/people- with-medical-conditions.html. Accessed December 7, 2020.

2. Tan C, Huang Y, Shi F, et al. C-reactive protein correlates with computed tomographic findings and predictssevere COVID-19 early. J Med Virol. 2020;92(7):856-862. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32281668.

3. Berger JS, Kunichoff D, Adhikari S, et al. Prevalence and outcomes of D-dimer elevation in hospitalizedpatients with COVID-19. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 2020;40(10):2539-2547. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32840379.

4. Casas-Rojo JM, Anton-Santos JM, Millan-Nunez-Cortes J, et al. Clinical characteristics of patientshospitalized with COVID-19 in Spain: results from the SEMI-COVID-19 Registry. Rev Clin Esp. 2020;220(8):480-494. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32762922.

5. Society for Maternal Fetal Medicine. Management considerations for pregnant patients with COVID-19. 2020. Available at: https://s3.amazonaws.com/cdn.smfm.org/media/2336/SMFM_COVID_Manage ment_of_COVID_pos_preg_patients_4-30-20_final.pdf.

6. Abbassi-Ghanavati M, Greer LG, Cunningham FG. Pregnancy and laboratory studies: a reference table forclinicians. Obstet Gynecol. 2009;114(6):1326-1331. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19935037.

7. Anderson BL, Mendez-Figueroa H, Dahlke JD, Raker C, Hillier SL, Cu-Uvin S. Pregnancy-induced changes in immune protection of the genital tract: defining normal. Am J Obstet Gynecol. 2013;208(4):321.e1-321.e9. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23313311.

8. Riphagen S, Gomez X, Gonzalez-Martinez C, Wilkinson N, Theocharis P. Hyperinflammatory shock inchildren during COVID-19 pandemic. Lancet. 2020;395(10237):1607-1608. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32386565.

9. Verdoni L, Mazza A, Gervasoni A, et al. An outbreak of severe Kawasaki-like disease at the Italian epicentre of the SARS-CoV-2 epidemic: an observational cohort study. Lancet. 2020;395(10239):1771-1778. Availableat: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32410760.

10. Zhang R, Ouyang H, Fu L, et al. CT features of SARS-CoV-2 pneumonia according to clinical presentation: a retrospective analysis of 120 consecutive patients from Wuhan city. Eur Radiol. 2020;30(8):4417-4426. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32279115.

11. Inui S, Fujikawa A, Jitsu M, et al. Chest CT findings in cases from the cruise ship “Diamond Princess” withcoronavirus disease 2019 (COVID-19). Radiology: Cardiothoracic Imaging. 2020;2(2). Available at: https://pubs.rsna.org/doi/10.1148/ryct.2020200110.

12. Cohen J, Burbelo PD. Reinfection with SARS-CoV-2: implications for vaccines. Oxford Academic. 2020. Available at: https://academic.oup.com/cid/advance- article/doi/10.1093/cid/ciaa1866/6041697.

13. Nonaka CKV, Franco MM, Graf T, et al. Genomic evidence of SARS-CoV-2 reinfection case with E484K spike mutation, Brazil. Emerg Infect Dis. 2021;27(5). Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33605869.

14. Centers for Disease Control and Prevention. Interim guidance on duration of isolation and precautions for adults with COVID-19. 2021. Available at: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/duration-isolation.html. Accessed March 2, 2021.

15. Centers for Disease Control and Prevention. Investigative criteria for suspected cases of SARS-CoV-2 reinfection (ICR). 2020. Available at: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/php/invest-criteria.html.Accessed March 30, 2021.

16. Kim AY, Gandhi RT. Reinfection with severe acute respiratory syndrome coronavirus 2: what goes around may come back around. 2020. Available at: https://academic.oup.com/cid/advance-article/doi/10.1093/cid/ciaa1541/5920338.

17. BNO News. COVID-19 reinfection tracker. 2020. Available at: https://bnonews.com/index.php/2020/08/SARS-CoV-2-reinfection-tracker/. Accessed March 2, 2021.

18. Datta SD, Talwar A, Lee JT. A proposed framework and timeline of the spectrum of disease due to SARS-CoV-2 infection: illness beyond acute infection and public health implications. JAMA. 2020;324(22):2251-2252. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33206133.

19. Greenhalgh T, Knight M, A’Court C, Buxton M, Husain L. Management of post- acute COVID-19 in primary care. BMJ. 2020;370:m3026. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32784198.

20. Sudre CH, Murray B, Varsavsky T, et al. Attributes and predictors of long- COVID: analysis of COVID casesand their symptoms collected by the COVID symptoms study app. Nat Med. 2020. Available at: https://www.nature.com/articles/s41591-021-01292-y.

21. Carfi A, Bernabei R, Landi F, Gemelli Against C-P-ACSG. Persistent symptoms in patients after acute COVID-19. JAMA. 2020;324(6):603-605. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32644129.

22. Rawal G, Yadav S, Kumar R. Post-intensive care syndrome: an overview. J Transl Int Med. 2017;5(2):90-92.Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28721340.

23. Tenforde MW, Kim SS, Lindsell CJ, et al. Symptom duration and risk factors for delayed return to usual healthamong outpatients with COVID-19 in a multistate health care systems network—United States, March–June 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2020;69(30):993-998. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32730238.

24. Halpin SJ, McIvor C, Whyatt G, et al. Postdischarge symptoms and rehabilitation needs in survivors ofSARS-COV-2 infection: a cross-sectional evaluation. J Med Virol. 2021;93(2):1013-1022. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32729939.

25. Cai X, Hu X, Ekumi IO, et al. Psychological distress and its correlates among COVID-19 survivors duringearly convalescence across age groups. Am J Geriatr Psychiatry. 2020;28(10):1030-1039. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32753338.

26. Huang C, Huang L, Wang Y, et al. 6-month consequences of COVID-19 in patients discharged from hospital: a cohort study. Lancet. 2021;397(10270):220- 232. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33428867.

27. Logue JK, Franko NM, McCulloch DJ, et al. Sequelae in adults at 6 months after COVID-19 infection. JAMA Netw Open. 2021. Available at: https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2776560.

28. Townsend L, Dyer AH, Jones K, et al. Persistent fatigue following SARS-CoV-2 infection is common andindependent of severity of initial infection. PLoS One. 2020;15(11):e0240784. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33166287.

29. Huang Y, Tan C, Wu J, et al. Impact of coronavirus disease 2019 on pulmonary function in early convalescence phase. Respir Res. 2020;21(1):163. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32600344.

30. Puntmann VO, Carerj ML, Wieters I, et al. Outcomes of cardiovascular magnetic resonance imaging in patients recently recovered from coronavirus disease 2019 (SARS-COV-2). JAMA Cardiol. 2020;5(11):1265- 1273. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32730619.

31. Huang L, Zhao P, Tang D, et al. Cardiac involvement in patients recovered from COVID-2019 identified usingmagnetic resonance imaging. JACC Cardiovasc Imaging. 2020;13(11):2330-2339. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32763118.

32. Mazza MG, De Lorenzo R, Conte C, et al. Anxiety and depression in SARS- COV-2 survivors: role ofinflammatory and clinical predictors. Brain Behav Immun. 2020;89:594-600. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32738287.

33. Lu Y, Li X, Geng D, et al. Cerebral micro-structural changes in COVID-19 patients—an MRI-based 3-month follow-up study. EClinicalMedicine. 2020;25:100484. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32838240.

34. Heneka MT, Golenbock D, Latz E, Morgan D, Brown R. Immediate and long- term consequences of COVID-19 infections for the development of neurological disease. Alzheimers Res Ther. 2020;12(1):69.Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32498691.

35. Lechien JR, Chiesa-Estomba CM, Beckers E, et al. Prevalence and 6-month recovery of olfactory dysfunction:a multicentre study of 1363 COVID- 19patients. J Intern Med. 2021. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33403772.

36. Hampshire A, Trender W, Chamberlain SR, et al. Cognitive deficits in people who have recovered fromCOVID-19 relative to controls: an N = 84,285 online study. medRxiv. 2020; Preprint. Available at: https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.10.20.20215863v1.

37. Afshar Y, Gaw SL, Flaherman VJ, et al. Clinical presentation of coronavirus disease 2019 (COVID-19) inpregnant and recently pregnant people. Obstet Gynecol. 2020;136(6):1117-1125. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33027186.

38. Ludvigsson JF. Case report and systematic review suggest that children may experience similar long-termeffects to adults after clinical COVID-19. Acta Paediatr. 2021;110(3):914-921. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33205450.

39. Buonsenso D, Munblit D, De Rose C, et al. Preliminary evidence on long COVID in children. MedRxiv.2021;Preprint. Available at: https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.01.23.21250375v1.