Y học Cổ truyền
THẤT TRÂN ĐƠN – Trừ phong tiêu đờm, trấn kinh đạo trệ
Xuất bản: UTC +7
Cập nhật lần cuối: UTC +7
Ước tính 4 phút đọc
Bài viết THẤT TRÂN ĐƠN – Trừ phong tiêu đờm, trấn kinh đạo trệ.
Tham khảo sách Những bài thuốc Cổ phương đặc hiệu, Phần 3 – Nhà xuất bản Y học – Tải file PDF Tại đây.
Tác giả: TTND. BS Nguyễn Xuân Hướng.
LAI LỊCH BÀI THUỐC
Bài Bảo long hoàn gia vị, quyển 62 sách “Cảnh Nhạc toàn thư” của Trương Giới Tân nhà Minh.
THÀNH PHẦN CỦA BÀI THUỐC
Đởm nam tinh (chưng rượu) 5 đồng cân.
Cương tàm (sao cám) 1 lạng.
Thiên trúc hoàng 5 đồng cân.
Toàn yết 1 lạng.
Minh hùng hoàng 5 đồng cân.
Ba đậu sương1 2 đồng cân.
Chu sa 1 lạng.
Xạ hương 1 đồng cân.
Hàn thực khúc2 1 lạng.
9 vị thuốc nói trên có trọng lượng chung là 5 lạng 8 đồng cân.
=> Đọc thêm: THANH CHÂU BẠCH HOÀN TỬ – Bài thuốc trục phong trừ đàm.
CÁCH CHẾ
Dạng viên nước
Trước hết lần lượt: Tán bột Xạ hương, Ba đậu sương, Minh hùng hoàng thành bột nhỏ qua rây. Chu tán thành bột cực mịn, còn lại trừ Đởm nam tinh ra, đem 4 vị trong đó có Thiên trúc hoàng cùng tán thành bột thô, giã nát với Đởm nam tinh, sau khi bột này sấy khô rồi, lại cùng toàn bộ bột thô, tán nhỏ trộn đều qua rây.
Trộn đều pha màu: Lấy 5 đồng cân bột mịn Chu sa (bớt lại 5 đồng cân dùng để bọc lót làm áo). Cho vào trong bát (cối) nghiền, lần lượt cho 1 đồng cân bột Xạ hương, 5 đồng cân bột Hùng hoàng, 2 đồng cân bột Ba đậu sương, 4 lạng bột trong đó có Thiên trúc hoàng, Đởm nam tinh vào trong bát, dùng cách pha màu, tiếp tục tán nhỏ, trộn đều qua rây.
Làm viên: Lấy thuốc bột nói trên, dùng nước lã đun soi để nguội, phun rẩy vào thuốc bột nói trên, rung lắc thúng làm viên nhỏ, phơi khô hoặc sấy khô với nhiệt độ thấp.
Bọc lót làm áo: Lấy 5 lạng 2 đồng cân3 thuốc viên, dùng 5 đồng cân bột mịn Chu sa còn lại như trong bài thuốc đã nói, để làm áo bọc lót làm áo bên ngoài, phơi khô trong râm (âm can).
Quy cách: Tròn, bóng, đều, mặt ngoài viên thuốc có màu đỏ, cứ mỗi lạng thuốc có 4.000 viên, mỗi lọ nặng 5 phân.
Đóng gói: Đóng vào lọ, nhúng nước sáp kín đầu lọ, đựng vào hộp kín.
Bảo quản cất giữ: Để trong nhà nơi khô ráo râm mát.
CÔNG NĂNG
Trừ phong tiêu đờm, trấn kinh đạo trệ (dẹp kinh sài, tiêu ứ trệ)
CHỦ TRỊ
Kinh phong co giật, đờm dãi đầy tắc, trẻ nhỏ bú sữa không tiêu.
CÁCH DÙNG VÀ LIỀU LƯỢNG
Trẻ nhỏ 1 tuổi uống mỗi lần 2 ly (chừng 12 viên), trẻ nhỏ dưới 1 tuổi liệu giảm bớt cho thích hợp mỗi ngày uống từ 1 đến 2 lần, hòa tan với nước sôi để ấm cho uống.
CẤM KỴ
Lên sởi, ôn dịch thời tà thì cấm dùng.
GHI CHÚ
[1] Ba đậu sương: Ba đậu đã được rút bớt dầu đi, có 2 cách:a. Lấy Ba đậu đã bỏ vỏ, giã nát nhuyễn, dùng độ nóng rất nhẹ để làm cho khô bớt dầu, còn Ba đậu thì tơi ra.
b. Lấy giấy bản, giấy moi (loại giấy hút nước) bọc Ba đậu lại, cho vào cối đồng hoặc ngang, giã nát để dầu thấm bớt ra giấy, bọc 2- 3 lần giấy bẩn để đỡ rách và mới đủ sức thấm dầu.
[2] Hàn thực khúc: Hàn thực là tên một thời tiết trong năm, trước tiết thanh minh 2 ngày. Khúc là 1 loại bánh “màn thầu” (bánh bao chay làm bằng bột mỳ) làm vào dịp này để ăn chay, không có nhân. Người ta hấp chín nứt lớp bì ở ngoài, sau đó phơi khô trong râm. Khi dùng ngâm với nước cho nát nhuyễn ra, lọc lấy nước cho vào thuốc. Loại bánh này điều hòa tỳ vị, dễ tiêu hoá không gây trở trệ thấp nhiệt. Còn gọi là Hàn cục hay Hàn thực miến (miến là bột mỳ). Xin xem “Bản thảo cương mục”, trang 2085, quyển 3, Trung Quốc y dược đại từ điển trang 2090 quyển 3).Chúng tôi lại tra cứu thêm bài thuốc “Thất trân đơn” này ở sách “Trung y phương tễ đại từ điển, quyển 1 trang 252, có ghi: Hàn thực khúc, nhưng nếu không có thì dùng Mạn đầu can tức là “ Màn thầu cốn” (tiếng Quảng Đông) là bánh màn thầu bằng bánh bao chay không nhân khô để thay thế.
Xin nếu thêm là: Trong dân gian ở Việt Nam, các cụ ngày xưa cũng dùng loại bánh dày bằng gạo nếp thái miếng phơi khô, cất đi, khi cần mang ra nấu nước uống, giúp cho tiêu hoá được tốt.
[3] Lấy 5 lạng 2 đồng cân: Trọng lượng toàn bộ của đơn thuốc là 5 lạng 8 đồng cân, trừ 5 đồng cân bột Chu sa để làm áo bọc lót bên ngoài, vậy phải còn lại lượng thuốc bột là 5 lạng 3 đồng cân. Xin bạn đọc tham khảo. ND.=> Đọc thêm: TRẦM HƯƠNG TỨ BẢO ĐƠN – Kiện vị, khoan thông trung tiêu, sơ uất, hóa trệ.
