Sương mù não sau COVID-19 là gì?
Thuật ngữ “sương mù não ” không dùng để chỉ một tình trạng bệnh lý. Đó là một từ để chỉ các triệu chứng như suy nghĩ chậm chạp hoặc mơ hồ có thể làm suy giảm khả năng suy nghĩ của bạn. Cơ thể có thể bối rối, hoang mang, mất trí nhớ, khó nhớ lại các từ, khó tập trung hoặc khó diễn đạt suy nghĩ của bản thân thành lời.
Mặc dù người mắc bệnh sương mù não có thể cảm thấy tương tự thiếu ngủ hay căng thẳng. Nhưng tình trạng trên không giống như chứng sa sút trí tuệ và cũng không có nghĩa là cấu trúc của não bị tổn thương.Ngoài ra tình trạng sương mù não cũng có thể xảy ra nếu cơ thể đang trong tình trạng trầm cảm, lo lắng hoặc căng thẳng.
Trong khi phục hồi bệnh sau khi mắc COVID-19, một số người gặp phải tình trạng sương mù não. Các triệu chứng có thể khác nhau và thay đổi theo thời gian. Không chỉ những người nhập viện vì COVID-19 mới có thể bị sương mù não. Đó là một phần phổ biến của hậu COVID-19.
Các triệu chứng của sương mù não
Người mắc bệnh sương mù não do COVID-19 gây ra có thể gặp khó khăn với chức năng nhận thức, chẳng hạn như:
- Gặp vấn đề về trí nhớ
- Tinh thần (đầu óc) thiếu minh mẫn
- Mất tập trung
- Có triệu chứng đau đầu
- Cảm thấy hoang mang
- Kiệt quệ tinh thần
- Dễ thay đổi tâm trạng
- Chứng rối loạn thị giác
Phần lớn các cá nhân mắc sương mù não theo thời gian sau khi đã khỏi bệnh COVID-19. Sau một đêm trằn trọc hoặc khi bị căng thẳng nhiều, người bệnh có thể cảm thấy buồn ngủ về mặt nhận thức.
Tuy nhiên, một số bệnh nhân COVID-19 gặp phải tình trạng sương mù nhận thức kéo dài hàng tuần hoặc thậm chí hàng tháng sau khi các triệu chứng khác của họ như ho, kiệt sức hoặc sốt giảm bớt.
Tại sao COVID-19 gây ra tình trạng sương mù não?
Nguồn gốc của chứng sương mù não ở những bệnh nhân đã mắc COVID -19 vẫn đang được các nhà nghiên cứu tiến hành điều tra. Cả hai yếu tố sinh lý và tâm lý được nghi ngờ là có liên quan.
SARS-CoV-2, loại coronavirus mới gây ra đại dịch COVID -19, có con đường lây truyền thường xuyên nhất là khi tiếp xúc thân mật với người bị nhiễm bệnh. Những giọt đường hô hấp của người đó có thể xâm nhập vào cơ thể qua mũi, miệng hoặc mắt. Coronavirus thâm nhập vào các tế bào thông qua một enzym được gọi là thụ thể enzym chuyển đổi angiotensin 2 (ACE2) sau khi nó xâm nhập vào hệ thống của cơ thể. Bởi vì vi rút này xâm nhập thần kinh, nó có thể lây nhiễm sang mô não của vật chủ.
Theo một số nghiên cứu về các trường hợp, người mắc COVID-19 có thể bị ảnh hưởng bởi một số bệnh lý sau khi mắc bệnh, bao gồm thay đổi ý thức và bệnh não. Bệnh não là một thuật ngữ rộng dùng để chỉ chấn thương não hoặc bệnh lý về não.
Theo một nghiên cứu được công bố vào tháng 1 năm 2021. Các cytokine gây viêm được xác định trong chất lỏng xung quanh não của cơ thể người vài tuần sau khi họ bị nhiễm COVID -19. Cytokine là các hóa chất gây viêm được tạo ra bởi hệ thống miễn dịch của cơ thể.
Tình trạng viêm trong não khiến các tế bào thần kinh khó tương tác với nhau. Có thể đây là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng sương mù não.
Một quan niệm khác cho rằng đó là một tình trạng tự miễn, trong đó các kháng thể vô tình nhắm vào các tế bào thần kinh. Khi các dây thần kinh bị thương truyền tín hiệu không chính xác đến não, các triệu chứng như tê và ngứa ran ở tay chân có thể xảy ra. Một số người bị “sương mù não ” cũng bị gặp các vấn đề về tim phổi, làm trầm trọng thêm các triệu chứng thần kinh.
Sau COVID-19, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra những thay đổi vi cấu trúc ở vùng hồi hải mã và các vùng não khác. Họ tin rằng những sửa đổi này có thể đóng một vai trò nào đó trong việc suy giảm nhận thức.
Một vài nguyên nhân khác có thể tạo ra sương mù não
Như đã nói trước đây, tình trạng viêm trong và xung quanh não có thể gây ra sương mù não. Mặt khác, COVID-19 có thể gây ra sương mù não theo nhiều cách khác nhau.
Một vài yếu tố góp phần gây ra bệnh có thể bao gồm:
- Chất lượng về giấc ngủ kém
- Cảm giác cô đơn
- Cảm thấy phiền muộn
- Sự căng thẳng hoặc lo lắng gia tăng
- Thay đổi chế độ ăn uống
- Giảm các hoạt động thể chất
- Tác dụng phụ của các loại thuốc đã dùng
Mức độ phổ biến của bệnh sương mù não
Các nhà nghiên cứu vẫn đang cố gắng tìm hiểu mức độ lan rộng của chứng sương mù não liên quan đến COVID-19 ở những người đã mắc chứng bệnh này.
Theo một nghiên cứu gần đây, COVID-19 gây ra thay đổi trạng thái tinh thần ở 7,5 đến 31 phần trăm số người. Tuy nhiên, ước tính này dựa trên một số ít các nghiên cứu và có thể không áp dụng cho các quần thể rộng hơn.
Một nghiên cứu khác đã phát hiện ra rằng các triệu chứng thần kinh có thể lan rộng hơn so với giả định trước đây, xảy ra ở 69 % những người đã trở nên không khỏe nghiêm trọng do kết quả của COVID-19.
Người ta vẫn chưa biết lý do tại sao một số người bị sương mù não trong khi những người khác thì không. Bệnh nhân COVID-19 với các triệu chứng nghiêm trọng có xu hướng có nhiều cơ hội mắc các triệu chứng thần kinh hơn so với những bệnh nhân có các triệu chứng trung bình.
Ở những bệnh nhân bị bệnh nặng, các vấn đề nghiêm trọng liên quan đến não như mê sảng, co giật, viêm não và các mô xung quanh là phổ biến nhất.
Sương mù não ảnh hưởng như thế nào đến cơ thể
Tình trạng bệnh của sương mù não có thể ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống. Chẳng hạn như: gặp khó khăn trong việc tập trung, chú ý, ghi nhớ, nói, hiểu, v.v. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và có hay không xuất hiện các triệu chứng hậu COVID khác, sương mù não có khả năng gây trở ngại mọi khía cạnh của cuộc sống. Ngoài ra nó còn dẫn đến các tình trạng khác như bệnh Parkinson, mất trí nhớ và bệnh Alzheimer.
Một cuộc khảo sát trực tuyến với một nghìn người trưởng thành tham cho cho thấy sự suy giảm nhận thức và chất lượng cuộc sống liên quan đến hậu COVID-19 . Cuộc khảo sát bao gồm những người đã bị nhiễm COVID-19, những người bị hậu COVID-19 lâu dài và so sánh vớii những người không bị nhiễm. Kết quả cho thấy rõ ràng tác động của hậu COVID-19 đến chất lượng cuộc sống:
- Những người mắc COVID-19, đặc biệt là hậu COVID-19, có tỷ lệ rối loạn chức năng nhận thức cao hơn.
- Những người có có triệu chứng hậu COVID-19 trong dài ngày gặp nhiều thách thức hơn với các trách nhiệm trong công việc và gia đình. Họ cũng có tỷ lệ thất nghiệp cao hơn và tài chính ít được đảm bảo hơn.
Bệnh sương mù não sẽ kéo dài trong bao lâu?
Không chắc chắn bệnh sương mù não do COVID-19 thường kéo dài trong bao lâu. Một số bệnh nhân gặp phải tình trạng sương mù nhận thức trong nhiều tuần hoặc vài tháng sau khi các triệu chứng về hô hấp của họ thuyên giảm.
Theo một nghiên cứu được công bố vào tháng 12 năm 2020, khoảng 28% những người nhập viện vì COVID -19 có các vấn đề về chú ý kéo dài hơn 100 ngày. Một nghiên cứu khác cho thấy 3 tháng sau khi bị ốm với COVID-19, 55 % trong số 60 người khỏi bệnh vẫn còn các triệu chứng thần kinh.
Phương pháp chẩn đoán bệnh trạng sương mù não
Người bệnh nên tìm đến các cơ sở y tế có đầy đủ các trang thiết bị y tế cần thiết cũng như bác sĩ có độ uy tín cao. Nhân viên y tế sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe thể chất và thần kinh tại đây. Các câu hỏi liên quan đến thói quen ăn uống, sức khỏe tinh thần và cũng như thói quen tập thể dục. Cũng như bất kỳ loại thuốc hoặc chất bổ sung nào bạn sử dụng hàng ngày.
Để xác định sức khỏe tổng thể của một người, nhiều loại xét nghiệm có thể được yêu cầu:
- Chụp phim cộng hưởng từ sọ não (MRI)
- Chụp cắt lớp vi tính (CT)
- Xét nghiệm điện não đồ (EEG)
- Xét nghiệm sinh hóa máu
Khi nguyên nhân cơ bản của các triệu chứng đã được phát hiện, đội ngũ y tế sẽ lập một kế hoạch điều trị được cá nhân hóa để nâng cao chất lượng cuộc sống.
Khi nào thì bạn cần gặp bác sĩ ?
Nếu các triệu chứng tâm lý của bạn đủ nghiêm trọng để cản trở cuộc sống hàng ngày của bạn hoặc không cải thiện sau một vài tuần, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ. Ngoài ra, bạn có các triệu chứng như bên dưới đây, bạn nên tìm trợ giúp y tế càng sớm càng tốt để loại trừ các bệnh khác và được điều trị:
- Bệnh sương mù não thường xuyên cản trở khả năng hoàn thành công việc hàng ngày của bạn.
- Có vấn đề liên quan đến các hoạt động hàng ngày. Ví dụ” bạn quên thanh toán hóa đơn hoặc thường xuyên đi bị lạc.
- Trí nhớ của bạn dường như ngày càng trở nên tồi tệ hơn.
- Các biện pháp can thiệp tự chăm sóc bản thân không giúp được gì cho chứng bệnh sương mù não.
- Một người thường xuyên mắc bệnh sương mù não.
- Bạn luôn trong trạng thái lo lắng rất dữ dội và không thuyên giảm khi điều trị tại nhà.
Các biện pháp cải thiện tình trạng sương mù não
Mặc dù bệnh ” sương mù não ” sẽ dần dần cải thiện hơn trong vài tháng tới, nhiều trường hợp tái phát vẫn còn. Một số hoạt động được liệt kê dưới đây có thể giúp bạn cải thiện tình trạng của mình và loại bỏ lớp sương mù não trong đầu, chẳng hạn như:
- Cần ngủ đủ 8-9 giờ mỗi đêm
- Uống đủ nước
- Hạn chế hút thuốc, uống cà phê, tránh sử dụng rượu và các chất kích thích khác
- Tránh để cơ thể gặp căng thẳng và bị stress
- Thường xuyên luyện tập thể dục
- Có một chế độ ăn lành mạnh, căng bằng
- Tăng cường sức mạnh cho não bộ của bạn (thử làm tình nguyện viên hoặc giải các câu đố trí não)
- Tìm kiếm các hoạt động thú vị
- Tăng cường lượng protein, trái cây, rau và chất béo lành mạnh
Một vài điều cần lưu ý khác về bệnh sương mù não
Sau khi các triệu chứng về COVID-19 hết, một số người mắc COVID-19 cho biết họ có thể bị sương mù não, tình trạng này kéo dài trong vài tuần hoặc vài tháng. Căn bệnh này được coi là do sự kết hợp của các bất thường sinh lý trong não và các ảnh hưởng tâm lý xã hội.
Hiện nay các nhà nghiên cứu vẫn đang cố gắng tìm ra lý do tại sao một số người mắc các triệu chứng thần kinh liên quan đến COVID-19 trong khi những người khác thì không. Sương mù não có thể khiến cơ thể bực bội, nhưng có thể giúp cảm thấy thanh thản hơn. Đừng bỏ qua các triệu chứng của bản thân. Nếu không được điều trị, sương mù não có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn. Một khi nguyên nhân cơ bản được giải quyết, bạn có thể cải thiện tinh thần minh mẫn.
Nếu bạn đang mắc COVID-19 hoặc đã mắc COVID-19 và gặp các vấn đề về nhận thức ảnh hưởng đến khả năng suy nghĩ của bản thân, hãy thăm khám bác sĩ.
Tài liệu tham khảo
- Walitt, B., & Bartrum, E. (2021). A clinical primer for the expected and potential post-COVID-19 syndromes. Pain reports, 6(1). Toàn văn Tóm lược
- Theoharides, T. C., Cholevas, C., Polyzoidis, K., & Politis, A. (2021). Long‐COVID syndrome‐associated brain fog and chemofog: Luteolin to the rescue. Biofactors, 47(2), 232-241.Toàn văn Tóm lược
- Callan, C., Ladds, E., Husain, L., Pattinson, K., & Greenhalgh, T. (2022). ‘I can’t cope with multiple inputs’: a qualitative study of the lived experience of ‘brain fog’after COVID-19. BMJ open, 12(2), e056366.Toàn văn Tóm lược
- Krishnan, K., Lin, Y., Prewitt, K. R. M., & Potter, D. A. (2022). Multidisciplinary Approach to Brain Fog and Related Persisting Symptoms Post COVID-19. Journal of health service psychology, 1-8.
- HARVARD HEALTH BLOG, What is COVID-19 brain fog — and how can you clear it? Truy cập ngày 09 tháng 03 năm 2022
- Goodpathm, Brain Fog After COVID Infection: Symptoms, Treatment & Care Truy cập ngày 09 tháng 03 năm 2022
