Mẫu Lệ (Vỏ Hàu)

Tên khoa học

Ostrea rivilaris Gould (Hàu sông), họ Hàu (Ostreidae).

Nguồn gốc

Mẫu lệ là vỏ phơi khô của nhiều loại hàu hay hà, vị này dễ kiếm. Cách bào chế cũng đơn giản không quá cầu kỳ. Vỏ của loài Ostrea rivilaris Gould (Hàu sông), họ Hàu (Ostreidae).

Vùng sản xuất

Chủ yếu ở dọc theo bờ biển của các tỉnh Sơn Đông, Phúc Kiến, và Quảng Đông.

Thu hái và chế biến

Thu hoạch quanh năm, bỏ phần thịt, phần vỏ rửa sạch, phơi nắng cho khô.

Tính vị, quy kinh

Vị mặn tính bình hơi lạnh vào kinh Can, đởm, thận.

Đặc điểm dược liệu

Hình bán nguyệt, bầu dục hoặc tam giác. Thể chất: cứng. Mùi: nhẹ. Vị: hơi mặn.

Tác dụng

Tiềm dương an thần, thu liễm cố sáp, nhuyễn kiên tán kết

Mẫu lệ tính hơi hàn, chất thuốc nặng tính trầm giáng tác dụng ghìm giữ chân dương, tiềm dương để an thần.

Chủ trị dương thịnh, nội phong bốc lên, phù hợp với các chứng: Can âm bất túc, can dương bốc mạnh gây chóng mặt, đau đầu. Dương khí xáo động bốc lên quấy nhiễu tâm thần, phiền táo mất ngủ,…

Mặt khác nữa mẫu lệ vị sáp nên có thêm tác dụng thu liễm cố sáp, phù hợp với các trường hợp thận hư bất cố gây di tinh, hoạt tinh, đái nhiều,… Khí hư hạ hãm gây ỉa chảy, kiết lỵ kéo dài,… Tự ra mồ hôi, mồ hôi trộm, cơ thể hư nhược ra nhiều mồ hôi,…

Nhìn chung với tác dụng tiềm dương an thần và thu liễm cố sáp thì cặp đôi Long cốt và Mẫu lệ khá tương đồng với nhau, có thể nói là xêm xêm nhau.

Mặc dù có khác đôi chút về ứng dụng nhưng thực tế không có nhiều ý nghĩa vì trên lâm sàng hai vị này thường đi với nhau. Cả vị này tính đều thiên về bình hoà, đều vào kinh can, đều có tác dụng tiềm dương an thần. Và cũng đều nhẹ hơn so với từ thạch.
Khác biệt giữa hai vị Long cốt và Mẫu lệ đó là mẫu lệ vị mặn có khả năng làm mềm được vật rắn để tan kết tụ. Do đó Mẫu lệ có thêm tác dụng nhuyễn kiên tán kết, thích hợp với các chứng tràng nhạc đàm hạch, can tỳ sưng to.

LƯU Ý: Long cốt và Mẫu lệ thường đi chung hoặc có thể thay thế nhau trong các trường hợp sử dụng với tác dụng tiềm dương an thần, cô’ sáp thu liễm. Nhưng trong các trường hợp dùng với mục đích nhuyễn kiên tán kết thì long cốt không thay thế được. Mẫu lệ thông thường thu hoạch quanh năm, vì khi ăn hàu thường bỏ vỏ nên rất sẵn. Cách bào chế lấy vỏ hàu tán nhỏ là có thể dùng. Ngoài ra có thể nung lên rồi mới tán nhỏ, nếu nung lên thì mẫu lệ có thêm tác dụng chữa đau dạ dày ợ chua, lý do vì có thể chế được vị toan và giảm được đau. Còn nếu không nung thì không có tác dụng này, cần hết sức chú ý.

Yêu cầu chất lượng

Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng phải cứng, mặt trong sáng, sạch, có màu trắng.

Những đặc điểm chính phân biệt 3 loại Mẫu lệ

Dược liệu	*Ostrea rivilaris*	*O. talienwhanensis*	*O. gigas*
Hình dạng	Hình bán nguyệt, bầu dục hoặc tam giác	Tam giác	Những phiến phẳng dài
Vảy	Xếp chồng lên nhau từng lớp	Hình dạng gợn sóng nhấp nhô	Sắp xếp theo lớp hoặc có vân