Húng Chanh

Ds. Đặng Mai Hương – Nhà thuốc Ngọc Anh – Dược liệu Húng Chanh

Nguồn: Sách Nhận thức cây thuốc và dược liệu 

Tên khác

Tần dày lá
Tên khoa học: Plectranthus amboinỉcus (Lour.) spreng (Coleus amboỉnỉcus Lour.), Lamiaceae (họ Hoa môi).

Mô tả cây

Cây thảo, có thể sống nhiều năm, cao 20-50 cm, thân vuông mọng nước, phần sát gốc hóa gỗ; toàn cây có lông trắng mịn và có mùi thơm. Lá mọc đối chữ thập, dày, mọng nước, dòn, dễ gãy, phủ lông trắng mịn; phiến lá hình trứng rộng, dài 3-6 cm, rộng 2-5 cm, mép khía răng tròn nhỏ, vò lá có mùi thơm đặc trưng. Hoa nhỏ, màu tím hồng, mọc thành bông ở ngọn thân và đầu cành, gồm những vòng hoa dày đặc, cách quãng nhau. Quả nhỏ, tròn, màu nâu, chứa 1 hạt. Mùa hoa quả: tháng 10-12.

Phân bố, sinh thái

Cây có nguồn gốc từ vùng đông Ấn Độ và quần đảo Maluku (Indonesia); được trồng làm gia vị và làm thuốc ở nhiều ở nhiều nơi trong nước. Ở nhiều nơi, cây được trồng ở quy mô lớn để cất tinh dầu làm thuốc.
Cây ưa sáng và ẩm, đôi khi chịu hạn. Cây sổng trên đất cát vùng ven biển miền Trung, vào mùa khô, nhiều ngày không tưới nước, cây vẫn sinh trưởng, phát triển được. Cây trồng ở các tỉnh phía Bắc có hiện tượng rụng lá vào mùa đông.

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến

Lá và ngọn non (.Folium et Gemma Plectranthi).
Thành phần hóa học
Tinh dầu (thành phàn chính là carvacrol và thymol) và các hợp chất khác như acid phenol, flavonoid.

Tác dụng dược lý

Dịch chiết nước, ethanol và tinh dầu Húng chanh ức chế đáng kể vi khuẩn Streptococcus spp., Staphyllococus spp., Klebsỉela spp., Escherichia coli gây bệnh đường hô hấp kháng ampicillin. Hoạt tính kháng khuẩn của Húng chanh được cho là do sự có mặt của các hợp chất chính carvacrol và thymol có trong tinh dầu.
Tinh dầu Húng chanh có hoạt tính, kháng viêm, ức chế quá trình viêm cấp và mạn tính tương tự như các chất ức chế cox nhưng không gây tác dụng phụ trong quá trình điều trị.
Húng chanh còn có các tác dụng giảm ho, long đờm; giãn phế quản, chống oxy hóa.

Công dụng và cách dùng

Húng chanh có công dụng trừ đờm, giải cảm, làm ra mồ hôi; được sử dụng để chữa cảm cúm, ho, hen, viêm họng, khàn tiếng, ho gà.
Tinh dầu Húng chanh có trong thành phần của nhiều loại viên ngậm trị ho. ở Malaysia Húng chanh được dùng để chữa các bệnh về hô hấp; ở Ấn Độ và quần đảo Caribe dùng Húng chanh trong điều trị ho mạn tính, hen suyễn, viêm phế quản và đau họng.
Cây tươi còn được dùng làm gia vị.

Chế phẩm

Tragutan với nhiều dạng bào chế khác nhau (viên ngậm, viên nang mềm, sừo) có công dụng sát khuẩn đường hô hấp, trị các chứng ho.