Danh pháp

Tên

Red yeast rice

Tên khác

Gạo đỏ lên men, Men gạo đỏ, Gạo Koji đỏ

Nguồn gốc

Gạo đỏ là gạo gì? Gạo men đỏ, còn được biết đến với tên gọi gạo Koji đỏ hoặc gạo đỏ lên men, là sản phẩm của quá trình lên men gạo với nấm Monascus purpureus. Gạo đỏ ngày xưa là một loại thực phẩm truyền thống có từ hàng ngàn năm qua ở các nước châu Á, nhất là ở Trung Quốc. Kể từ thời Đường (khoảng năm 800 AD), gạo men đỏ đã được sử dụng như một phương pháp tăng cường sức khỏe, hỗ trợ tiêu hóa và cải thiện sinh lực. Trong thời kỳ nhà Minh (1378-1644), nó trở nên phổ biến hơn như một loại thực phẩm bổ dưỡng, thậm chí được tin rằng có tác dụng giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Vào cuối những năm 1970, các nhà khoa học ở Hoa Kỳ và Nhật Bản đã phát hiện ra Lovastatin từ Aspergillus và Monacolin từ Monascus, những chất có lợi trong quá trình lên men gạo đỏ. Các nghiên cứu chỉ ra rằng Lovastatin và Monacolin K có cấu trúc tương tự nhau, dẫn đến việc Lovastatin được cấp bằng sáng chế và trở thành loại thuốc kê đơn. Gạo men đỏ, chứa Monacolin K, từ đó cũng được sử dụng rộng rãi. Đáng chú ý, bột gạo men đỏ có chứa khoảng 0,4% Monacolin, trong đó một nửa là Monacolin K, tương đương với Lovastatin, và được dùng như một thực phẩm chức năng giúp giảm cholesterol.

Tuy nhiên, vào năm 1998, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phân loại Monacolin K trong gạo men đỏ tương đương với Lovastatin, một loại thuốc đã bị hạn chế lưu hành. Sau một loạt các quyết định pháp lý và cảnh báo từ FDA, thị trường sản phẩm gạo men đỏ đã biến mất trong vài năm. Tuy nhiên, đến năm 2003, sản phẩm này đã quay trở lại thị trường Mỹ và đến năm 2010, đã có hơn 30 thương hiệu gạo men đỏ được bán.

Ngày nay, gạo men đỏ không chỉ được coi là một loại thực phẩm chức năng, mà còn được chế biến dưới nhiều hình thức khác nhau như viên nang, trà, và rượu. Nó được sử dụng rộng rãi ở Trung Quốc, Nhật Bản, cộng đồng người Hoa ở Mỹ và nhiều nước châu Á khác, không chỉ như một phần của chế độ ăn uống hàng ngày mà còn trong việc kiểm soát cholesterol cao.

Thu hái – Chế biến

Thu hoạch và chế biến gạo men đỏ nguyên hạt là một quá trình độc đáo, trong đó gạo được phối trộn cẩn thận với nấm men Monascus. Quá trình này không chỉ đơn giản là lên men, mà còn bao gồm việc nấu gạo lên men để tạo ra một loại cơm đặc biệt, tương tự như cách chế biến các loại gạo thông thường.

Điểm đặc biệt ở đây là sản phẩm cuối cùng không chỉ dừng lại ở một món ăn truyền thống, mà còn mở rộng ra thành các loại thực phẩm chức năng. Ngoài ra, gạo men đỏ còn được chế biến thành một loại phẩm màu tự nhiên, mang đến sắc màu hấp dẫn cho nhiều loại thực phẩm khác, góp phần làm phong phú thêm bảng màu của các món ăn trên khắp thế giới.

Thành phần hóa học

Gạo đỏ lên men không chỉ giữ lại tất cả các thành phần dinh dưỡng có trong gạo thông thường, mà còn nâng cao giá trị của nó bằng việc thêm vào một loạt các hoạt chất sinh học đặc biệt. Điển hình trong số này là Monacolins, đặc biệt là Monacolin K, đóng vai trò như thành phần chính của gạo này. Ngoài ra, gạo men đỏ còn chứa một lượng đáng kể các Sterol và Isoflavones, những hợp chất có nhiều lợi ích sức khỏe. Hơn nữa, acid béo không no cũng là một phần quan trọng của gạo men đỏ, góp phần vào những đặc tính dinh dưỡng và sức khỏe của nó.

Tác dụng dược lý

Gạo đỏ có tác dụng gì? Gạo men đỏ nổi tiếng với các tác dụng dược lý đa dạng. Trong đó, Lovastatin được chiết xuất từ gạo men đỏ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm cholesterol, đặc biệt là cholesterol LDL, triglycerides, đồng thời tăng cường cholesterol HDL tốt cho cơ thể. Nhờ vậy, gạo men đỏ được chế biến thành thực phẩm chức năng với mục tiêu chính là giảm cholesterol và mỡ máu, phòng chống bệnh vữa xơ động mạch, một trong những nguy cơ hàng đầu dẫn đến các bệnh về tim mạch.

Ngoài ra, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng gạo men đỏ không chỉ giúp cải thiện các chỉ số sức khỏe tim mạch, mà còn có lợi ích trong việc tăng cường sinh lực, cải thiện chức năng tiêu hóa và hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Đáng chú ý, nghiên cứu còn mở rộng tác dụng của gạo men đỏ đối với việc giảm sự phát triển của tế bào ung thư, cải thiện khả năng tiếp nhận insulin, giảm viêm nhiễm và thậm chí giảm nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa.

Tính vị – Quy kinh

Không có thông tin.

Công năng – Chủ trị

Gạo men đỏ, một nguyên liệu đa năng trong ẩm thực và y học, có thể được chế biến theo nhiều cách khác nhau. Khi nấu như gạo thông thường, nó trở thành một món ăn giàu dinh dưỡng. Đặc biệt, bột gạo men đỏ, còn được biết đến với tên gọi hồng cúc mễ, thường được sử dụng như một chất tạo màu tự nhiên trong chế biến các loại thực phẩm như bánh, lạp xưởng, jambon, vịt quay, mang đến màu sắc đẹp mắt và hấp dẫn.

Trong lịch sử Trung Quốc, gạo men đỏ không chỉ được coi là thực phẩm bổ dưỡng mà còn được dùng như một loại thuốc. Ngô Thụy của Triều Nguyên đã mô tả trong “Thảo dược thường dùng” rằng rượu nấu từ gạo men đỏ có tác dụng thúc đẩy lưu thông máu. Hốt Tư Tuệ, Thái sư ẩm thực của Triều Nguyễn, trong cuốn “Ẩm thực chính yếu”, cũng nhấn mạnh về khả năng của gạo men đỏ trong việc cải thiện sức khỏe tiêu hóa và tăng cường năng lượng.

Các tài liệu cổ điển khác như “Bản thảo cương mục”, “Bản thảo diễn nghĩa cổ di”, “Bản thảo di yếu”, và “Y lâm toàn yếu” đều ghi chép về những lợi ích sức khỏe của gạo men đỏ, từ việc cung cấp dưỡng chất đa dạng, an toàn, đến hiệu quả nổi bật trong việc cải thiện chức năng tiêu hóa và kích thích lưu thông máu.

Liều dùng

Gạo men đỏ có thể được chế biến thành nhiều dạng khác nhau như viên nang hay viên nén. Điều đặc biệt là sản phẩm này thường được kết hợp với các thành phần khác như Omega-3, CoQ10 và Nattokinase để tăng cường hiệu quả.

Về liều lượng sử dụng, các nghiên cứu lâm sàng đã xác định rằng liều lượng an toàn và hiệu quả nằm trong khoảng từ 200mg đến 4800mg mỗi ngày, chứa khoảng 10mg monacolin tổng cộng. Trong thực tế, nhiều thương hiệu thực phẩm bổ sung chứa gạo men đỏ trên thị trường hiện nay thường khuyến cáo liều lượng từ 1200mg đến 2400mg mỗi ngày, và nên chia thành 2 đến 3 liều để tối ưu hóa việc hấp thụ và hiệu quả của sản phẩm.

Kiêng kỵ

Không có thông tin nghiên cứu xác định về sự an toàn của gạo men đỏ trong thời kỳ mang thai hoặc cho con bú, do đó, phụ nữ trong giai đoạn này không nên sử dụng sản phẩm này.

Rượu là một yếu tố cần tránh khi dùng gạo men đỏ, vì rượu có thể tăng nguy cơ tổn thương gan. Đối với những người đang dùng thuốc hạ cholesterol, việc sử dụng gạo men đỏ nên được thảo luận cẩn thận với bác sĩ, bởi gạo men đỏ có thể làm tăng cường độ của thuốc và tăng nguy cơ tổn thương gan.

Cảnh báo cũng được áp dụng cho những người sử dụng thuốc chống đông máu như Warfarin (Coumadin), Clopidogrel (Plavix) hoặc Aspirin hàng ngày, vì gạo men đỏ có thể làm tăng nguy cơ chảy máu. Bưởi và nước ép bưởi cũng nên tránh, do chúng có thể tăng cường tác dụng của thuốc statin và tăng nguy cơ tổn thương gan.

Coenzyme Q10, quan trọng cho sức khỏe tim mạch và sản xuất năng lượng, có thể bị giảm bởi statins và gạo men đỏ. Thiếu hụt CoQ10 có thể dẫn đến mệt mỏi, đau cơ, và tổn thương cơ bắp, do đó, cần thảo luận với bác sĩ trước khi dùng gạo men đỏ.

Những người dùng các loại thuốc như Cyclosporine, kháng sinh như Azithromycin, Clarithromycin, Erythromycin, thuốc chống nấm như Itraconazole hoặc Ketoconazole, các loại thuốc hạ cholesterol khác, Niacin, Danazol, Nefazodone, hoặc thuốc điều trị HIV như Nevirapine, Delavirdine, efavirenz, Indinavir, ritonavir, Saquinavir, hoặc nelfinavir, cần thận trọng và không sử dụng gạo men đỏ mà không có sự tư vấn của bác sĩ.

Tác dụng phụ

Bột hồng cúc có độc không? Trong việc sử dụng bột hồng cúc, hay bột gạo men đỏ, cần phân biệt rõ ràng giữa việc sử dụng nó như một chất phụ gia trong chế biến thực phẩm và sử dụng trong y học. Khi được dùng làm phụ gia, bột hồng cúc được coi là rất an toàn, tuy nhiên, khi sử dụng trong y học, cần chú ý đến mục đích và liều lượng để tránh gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn.

Các tác dụng phụ có thể xuất hiện khi dùng bột hồng cúc không đúng cách bao gồm đau đầu, đau bụng, cảm giác đầy hơi, chóng mặt, ợ nóng, đau nhức và yếu cơ bắp. Ngoài ra, một số người còn gặp phải tình trạng đi tiểu ít và nước tiểu có màu sẫm. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, việc sử dụng bột hồng cúc, đặc biệt là trong mục đích y học, cần tuân theo hướng dẫn của chuyên gia y tế.

Bảo quản

Đặt gạo men đỏ ở nơi khô ráo, thoáng mát, sạch sẽ, xa tầm tay của trẻ nhỏ và vật nuôi.

Một số sản phẩm có chứa gạo men đỏ

Tài liệu tham khảo

1. Chuyên gia NIH. Red Yeast Rice: What You Need To Know, NIH. Ngày truy cập 21 tháng 12 năm 2023.
2. Lisa Hodgson. Red Yeast Rice: Benefits, Side Effects and Dosage, Healthline. Truy cập ngày 21 tháng 12 năm 2023.