Diên Hồ Sách (Huyền hồ sách)

Cân lưu ý một chút về các tên gọi: Duyên hồ sách hay Huyền hổ sách hay Nguyên lí sách hay Diên hồ sách đều là một, tên nguyên bản ban đầu là Huyền hổ sách nhưng do đến thời kỳ nhà Tống (Trung Quốc) vua Tống tên là Huyền, vị thuốc trùng với tên nhà vua (phạm úy) nên đổi thành Duyên hồ sách, về sau đọc lái thành Diên hồ sách, Nguyên hồ sách. Ngoài ra căn cứ theo vùng trồng mà có thêm các tên như Đông bắc duyên hồ sách, Sơn duyên hồ sách. Căn cứ theo dược tính thì Duyên hồ sách trồng ở vùng Triết giang, Trung quốc là tốt nhất Trong một số sách cổ vẫn để tên Huyền hồ sách, tuy nhiên đến bây giờ tên thông dụng nhất là Diên hồ sách.

Diên hồ sách là một trong những vị không những thành phần huyết mà còn hành cả phần khí nên gọi là vị thuốc hành khí hoạt huyết. Điểm mạnh nhất của diên hồ sách là chỉ thống (giảm đau) gần như mọi vị trí trong cơ thể, từ trên xuống dưới hay từ trong ra ngoài, gọi là vị chữa đau toàn thân mà nguyên nhân do khí trệ huyết ứ. Thuốc có thể đi cả vào huyết phận và khí phận để khứ ứ chỉ thống. Mặc dù tác dụng chỉ thống toàn cơ thể nhưng tác dụng chỉ thống được ứng dụng nhiều nhất là ở vùng tim (ứ huyết trở trệ, vùng ngực quặn đau) với câu nói khá nổi tiếng: “đau tim muốn chết tìm ngay huyền hồ”. Ngoài ra phạm vi ứng dụng của huyền hồ có thể trong các trường hợp như: vị quản đau nhói không sao chịu được do ứ huyết đình trệ ở trong, khí trệ huyết ứ trước hành kinh đau bụng, can bị khí trệ huyết ứ ngực sườn trướng đau.

Lưu Ý: Diên hồ sách với mỗi cách bào chế lại có những tính năng khác nhau. Nếu sao với rượu thì có tác dụng hành huyết; sao với giấm thì có tác dụng chỉ huyết, phá huyết; sao không thì có tác dụng điều huyết; dùng sống thì tác dụng phá huyết. Về cơ bản huyền hồ tẩm rượu sao để dùng với tác dụng hành khí hoạt huyết chỉ thống là phổ biến nhất, vì rượu làm tăng sức thuốc giúp phân tán đến mọi nơi trong cơ thể. Dạng bào chế thứ hai là sao với giấm giúp tăng tính quy kinh vào Can, bào chế dạng này Huyền hồ có tác dụng nhuyễn kiên tán kết, hoạt huyết phá ứ ứng dụng trong các trường hợp can ngạnh hóa (gan to, lách to ở hai bên mạn sườn).