CHI TỬ khổ hàn

Giải uất trừ phiền

Thổ hồng tỵ nục

Phế hoả năng chuyên

Tên khoa học

Quả chín khô của loài Gardenia jasminoides J.Ellis (Dành dành), họ Cà phê (Rubiaceae)

Quả chín khô của loài Gardenia jasminoides J.Ellis (Dành dành), họ Cà phê (Rubiaceae)

Nguồn gốc

Quả chín khô của loài Gardenia jasminoides J.Ellis (Dành dành), họ Cà phê (Rubiaceae)

Vùng sản xuất

Chủ yếu ở Giang Tầy, Hồ Nam, Hổ Bắc và Phúc Kiến

Thu hái và chế biến

Quả chín được thu hoạch từ tháng 9 đến 11, loại bỏ cuống và các tạp lẫn, hấp nhanh hoặc chẩn qua trong nước sôi. Sau đó lấy ra và phơi khô

Bào chế: rửa sạch phơi khô để dùng. Có thể dùng sao, dùng cả vỏ hoặc bóc vỏ để dùng.

Tính vị và công năng

Vị đắng; tính hàn. Quy kinh Phế, Tâm, Vị.

Thanh nhiệt giải uất, thanh nhiệt lợi niệu, lương huyết và giải độc

Có tác dụng giải uất kết, trừ phiền nhiệt, trị nôn ra máu, chảy máu mũi, có tác dụng trừ hở ở Phế.

Chủ trị

+) Tâm phiền, buồn bực, bức rứt, mình nóng, mắt đỏ, các chứng nôn ra máu và chảy máu cam.

+) Thượng tiêu hoả nhiệt: tâm phiền ảo não, hư phiền mất ngủ, mắt sưng đỏ đau, miệng lở loét.

+) Trung tiêu thấp nhiệt: hoàng đản, bụng đầy trướng, trong bụng nóng nảy xót xa.

+) Hạ tiêu thấp nhiệt: tiểu ra máu, tiểu nhiều lần, tiểu buốt đau, kiết lỵ ra máu.

+) Huyết nhiệt vong hàng: Thổ huyết, chảy máu cam (sao đen để dùng).

+) Trật đả tổn thương: huyết ứ sưng đau, tán bột trộn với giấm đắp. Bỏng lửa, bỏng nước sôi, trộn với lòng trắng trứng gà.

Liều dùng

3-9g/ngày

Đặc điểm dược liệu

Hình trái xoan dài hoặc hình bầu dục, dài 1,5 – 3,5cm. Bể ngoài có màu vàng đỏ hoặc đỏ nâu. Mặt toong có màu nhạt và bóng. Thể chất: vỏ quả ngoài mỏng và giòn. Mùi: không rõ. VỊ: hơi chua và đắng

Dược liệu Chi tử

Yêu cầu chất lượng

Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng là loại có vỏ mỏng, đầy đặn và có màu vàng đỏ

Kiêng kỵ

Tỳ Vị hư hàn không có thấp nhiệt và uất hoả thì cấm dùng.