Câu kỳ tử
Ds. Đặng Mai Hương – Nhà thuốc Ngọc Anh – Dược liệu Câu kỳ tử
Nguồn: Sách Nhận thức cây thuốc và dược liệu
Tên khác:
Khủ khởi, Khởi tử
Tên khoa học: Lycium barharum L. và Lycoum chinense Mill., họ Cà (Solanaceae).
Mô tả cây
Cây nhỡ cao đến 1-2 m, thân có gai, cành cong và ngả xuống. Lá mọc so Je hay vòng 3-5, phiến hình xoan 2-6 cm. Hoa cô độc hay nhóm 3-5 ở nách lá, tràng màu tía có ống ngắn hom cánh hoa. Quả mọng hình trứng dài 2-3 cm màu vàng cam hay đỏ sấm Hạt nhiều nhỏ màu trắng, hình thận dẹt.
Loài Lycium barbarum có lá thuôn hơn, hoa tím, quả thuôn màu vàng- cam, hạt nhỏ màu vàng nâu (2 mm). Loài L. chinense lá bầu hơn, hoa tím nhạt, quả màu đỏ và hạt màu vàng, to hơn (2-3 mm).
Phân bố, sinh thái
Cây của vùng Tây Á , mọc hoang ở Nhật Bản,
Trung Quốc, Triều Tiên được nhập vào trồng ở Malaysia, Indonesia, Việt Nam. Thường được trồng làm cây cảnh.
Bộ phận dùng, thu hái và chế biến
Quả (Fructus Lyciĩ) thường gọi là Câu kỷ tử. Thu hái lúc chín, phơi trong râm, khi vỏ quả bắt đầu nhăn mới phơi hay sấy nhẹ đến khô. Dược liệu hình trứng thuôn hay xoan, màu vàng cam đến đỏ, mềm, bóng, thường nhăn nheo; vị ngọt hơi chua.
Re {Radix Lyciĩ) thường gọi là Địa cốt bì. Thu hái vào mùa thu, rửa sạch, tách lấy vỏ phơi hay sấy khô.
Lá {Folium Lycii).
Thành phần hóa học
Quả có chứa tinh dầu, carotenoid, betain, acid ascorbic, acid nicotinic. Hạt có nhiều sterol.
Vỏ rễ có betain, lyciumanid, acid malissic.
Cành lá chứa protein 3,5%, lipid 0,72%, glucid 2,25%, giàu vitamin A.
Tác dụng dược lý
Câu kỷ từ làm tăng hồng cầu, tăng tuần hoàn huyết, kích thích rụng trứng, kích thích sinh tinh, điều hòa huyết áp, tăng miễn dịch và đề kháng cơ thể.
Nước sắc của Địa cốt bì có tác dụng hạ sốt, hạ đường huyết, giảm cholesterol trên thỏ thực nghiệm; tác dụng hạ huyết áp trên chó, mèo gây mê; ức chế rõ rệt các vi khuẩn gây bệnh đường ruột, ức chế virus cúm; độc tính thấp.
Công dụng và cách dùng
Câu kỷ tử được dùng làm thuốc bổ, chữa cơ thể suy yếu, chuyên chữa bệnh về mắt do suy dinh dưỡng, làm hạ đường huyết. Thường dùng dạng thuốc sắc hay ngâm rượu.
Địa cốt bì dùng làm thuốc giải nhiệt, mát huyết, chữa ho, ho ra máu.
Lá dùng làm rau ăn có tác dụng bồi bổ tốt.
Ghi chú
Dược điển Trung Quốc dùng hai loài Câu kỷ Lycỉum chỉnense Mill, và Lycium barbarum L. Dược điển Việt Nam V chỉ ghi loài Lycỉum barbarum L.
Thuốc bổ mắt
Thương hiệu: Công ty Cổ phần Dược Vật tư Y tế Hải Dương
Xuất xứ: Việt Nam
Thuốc bổ thận
Thương hiệu: Công ty cổ phần Dược phẩm Hà Tây
Xuất xứ: Việt Nam
Thuốc tăng cường miễn dịch
Thương hiệu: Công ty cổ phần Dược phẩm Trương Trọng Cảnh.
Xuất xứ: Việt Nam
Rối loạn cương dương và rối loạn xuất tinh
Thương hiệu: Bách Thảo Dược
Xuất xứ: Việt Nam
Rối loạn bàng quang và tuyến tiền liệt
Thương hiệu: Dược phẩm Quốc tế Tâm Đức
Xuất xứ: Việt Nam
Rối loạn bàng quang và tuyến tiền liệt
Thương hiệu: Dược Phúc Vinh
Xuất xứ: Việt Nam
Vô sinh
Thương hiệu: Bách Thảo Dược
Xuất xứ: Việt Nam
Hệ thần kinh trung ương
Thương hiệu: Hồng Bàng
Xuất xứ: Việt Nam
Rối loạn cương dương và rối loạn xuất tinh
Thương hiệu: Dược Phúc Vinh
Xuất xứ: Việt Nam