Bụp Giấm

Ds. Đặng Mai Hương – Nhà thuốc Ngọc Anh – Dược liệu Bụp Giấm

Nguồn: Sách Nhận thức cây thuốc và dược liệu 

Tên khác

Cây Bụt giấm, Đay Nhật
Tên khoa học: Hibiscus sabdariffa L., Malvaceae (họ Bông).

Mô tả cây

Cây sống một năm, cao 1,5 – 2 m, phân nhánh gần gốc, bóng, màu tím nhạt. Lá hình trứng, nguyên hay xẻ chân vịt 3 thùy, mép có răng. Hoa đơn độc, mọc ở nách lá, gần như không cuống. Hoa có 5 lá đài mọng nước, giòn, dính liền ở đáy, màu hồng tím nhạt đến tím đen và 8-12 đài phụ phiến nhọn đều màu xanh có lông nhám, còn tồn tại khi phát triển thành quả. Tràng màu vàng, hồng, tía hay trắng. Quả nang, hình trứng, 5 ô màng nhiều hạt nhỏ màu xám đen, mang đài tồn tại. Cây ra hoa từ tháng 7-10.

Phân bố, sinh thái

Có nguồn gốc Tây Phi, được trồng nhiều ở Thái Lan, Trung Quốc. Cây mọc hoang và được trồng ở Việt Nam từ Nam ra Bắc. Cây ưa sáng, ưa ẩm và có thê hơi chịu hạn. Ở Việt Nam, cây thích nghi với mọi loại đất, kể cả đất đồi vùng trung du, hơi chua.

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến

Đài hoa thường được thu hái 15-20 ngày sau khi hoa nở. Quả sau khi thu hái được tách bỏ phần quả, giữ lại các lá đài, phơi hay sấy đến khô.
Lá (Folium Hỉbiscì), hạt {Semen Hibisci) cũng được dùng.

Thành phần hóa học

Đài hoa Bụp giấm chứa nhiều acid hữu cơ (acid citric, acid hydoxycitric, acid malic, acid tartric), các flavonoid (gồm các anthocyanin là dẫn chất của cyanidin và delphinidin: cyanidin-3-runinosid, cyanidin-3-sambubiosid, hibiscin, delphinidin-3- glucosid, chrysanthenin… và các dẫn chất flavonol, flavanonol: gossypetin, hibiscitrin, hibiscetin, gossypitrin và sabdaritrin). Ngoài ra còn có các hợp chất phenol khác, pectin, chất nhầy… Quả khô chứa calci oxalat, gossypetin, anthocyanin và vitamin c.

Tác dụng dược lý

Đài hoa Bụp giấm có tác dụng chống oxy hóa, kháng khuẩn, bảo vệ gan, bảo vệ thần kinh, lợi mật, lợi tiểu, hạ huyết áp, nhuận tràng, kích thích nhu động ruột và sát trùng đường ruột. Hibiscin có tác dụng kháng khuẩn.

Công dụng và cách dùng

Đài hoa sắc uống hoặc hãm uống giúp tiêu hóa, trị các bệnh về gan mật, về tim và thần kinh, huyết áp cao và xơ cứng động mạch.
Lá và đài hoa có vị chua dùng làm rau ăn, làm gia vị thay giấm, chế nước giải khát, làm mứt, hoặc phơi khô làm trà chữa bệnh scorbut.

Ghi chú

Trên thị trường hiện nay, Bụp giấm thường được gọi là (có lẽ vì lý do thương mại) gây hiểu lầm về công dụng do liên tưởng tới Actiso, nên tránh.