Bìm Bịp
Danh pháp
Tên khoa học
Centropus sinensis intermedius Hume.
Centropus bengalensis bengalensis Gmelin.
Tên khác
Bìm bịp lớn, bìm bịp nhỏ
Nguồn gốc
Bìm bịp là một loài chim lớn trong bộ chim Cu cu Cuculiformes. Loài chim này phổ biến ở khu vực Ấn Độ Dương và Đông Nam Á, được chia thành nhiều phụ loài, một số được xem như loài độc lập. Chúng có kích thước lớn, giống chim quạ với đuôi dài và cánh màu nâu đồng, sống trong nhiều loại môi trường từ rừng rậm đến đất canh tác và khu vườn đô thị.
Trong dân gian, hai loại chim bìm bịp được sử dụng làm nguyên liệu trong các bài thuốc truyền thống, bao gồm:
– Bìm bịp loại lớn, có tên khoa học là Centropus sinensis intermedius Hume.
– Bìm bịp loại nhỏ, có tên khoa học là Centropus bengalensis bengalensis Gmelin.
Con bìm bịp thường sống ở đâu? Chim bìm bịp loại lớn có thể tìm thấy rải rác ở các khu vực đồng bằng, miền trung du và núi thấp với độ cao không quá 600m. Đồng thời, loài này cũng xuất hiện ở một số quốc gia khác như Thái Lan, Lào, Campuchia và Trung Quốc (khu vực Hải Nam và Vân Nam). Bìm bịp lớn bay kém, thường được thấy đang bò trườn trong bụi rậm hoặc đi bộ trên mặt đất khi tìm kiếm côn trùng, trứng và chim non của các loài khác. Chúng có tiếng kêu trầm ấm đặc trưng, thường được cho là có liên quan đến những điềm báo ở nhiều nơi trong phạm vi phân bố của chúng.
Chúng thường phơi nắng vào buổi sáng một mình hoặc theo cặp trên ngọn cây với cánh dang rộng. Lãnh thổ của một cặp chim ở miền nam Ấn Độ được tìm thấy rộng từ 0,9 đến 7,2 ha (trung bình 3,8 ha). Chúng hoạt động nhiều nhất vào những giờ ấm áp của buổi sáng và cuối buổi chiều.
Mùa sinh sản của bìm bịp lớn diễn ra sau mùa mưa ở miền nam Ấn Độ, nhưng có sự khác biệt tùy vào các vùng khác của phạm vi phân bố, thường là từ tháng Sáu đến tháng Chín. Cuốc lớn sống đơn độc, và khi tán tỉnh con cái, cả hai sẽ rượt đuổi nhau trên mặt đất, đồng thời con đực mang thức ăn làm quà tặng cho cái. Con cái hạ đuôi và rũ cánh để bày tỏ sự chấp nhận.
Tổ được con đực xây dựng chủ yếu trong khoảng từ ba đến tám ngày, có thể được xây dựng cao tới 6 mét so với mặt đất và số trứng thông thường là từ 3 đến 5 quả. Trứng có kích thước 36–28 mm nặng 14.8 g, có màu trắng phấn với lớp phủ vàng khi mới đẻ và lớp này sẽ mất dần. Cả con đực và cái đều tham gia vào việc xây dựng tổ. Chúng đẻ từ 2 đến 4 trứng và các trứng ấp trong 15–16 ngày. Chim non cất cánh sau 18–22 ngày. Một nghiên cứu ở miền nam Ấn Độ cho thấy 77% trứng đã nở và 67% chim non lớn lên thành công. Có những tổ chứa trứng đôi khi bị bỏ hoang hoặc bị chim quạ rừng Ấn Độ Corvus macrorhynchos culminatus cướp.
Chim bìm bịp loại nhỏ được phát hiện nhiều ở các vùng trung du và núi không vượt quá độ cao 800m. Loài này cũng có mặt tại các quốc gia như Ấn Độ, Thái Lan, Miến Điện, Lào, Campuchia và phía Nam Trung Quốc (bao gồm Vân Nam, Quảng Đông, Quảng Tây và Hải Nam).
Đặc điểm
Con Bìm bịp là con gì? Chim bìm bịp lớn, một loài chim cỡ trung bình và có thói quen định cư, thường xuyên sống quanh khu vực tổ nhỏ của mình mà không di chuyển xa. Chúng ưa chuộng môi trường sống gần lùm cây hoặc ven rừng nơi có thảm thực vật dày đặc, và thường kiếm ăn trong những khu đất nông nghiệp gần bụi rậm.
Chim bìm bịp lớn tạo tổ trong các khu vực có thực vật rậm rạp, chủ yếu trong bụi tre ở độ cao từ 1 đến 2 mét so với mặt đất, và trong trường hợp môi trường không lý tưởng, chúng cũng sẽ làm tổ trên cành cây ít lá. Tổ của chúng có hình dáng túi dài với phần miệng tổ hơi nghiêng sang một bên, và trong mỗi đợt sinh sản, chúng đẻ từ 3 đến 4 trứng có kích thước dài khoảng 37-39mm và đường kính 29-30mm.
Chế độ ăn của bìm bịp lớn bao gồm các loài như cóc, nhái, rắn nhỏ, trứng của các loài chim khác, mối, cua đồng, cào cào, bọ cánh cứng, ấu trùng của chuồn chuồn, và thậm chí cả hạt của các loài thực vật.
Mặt khác, chim bìm bịp nhỏ thích sống ở những khu vực có cỏ mọc dày và bụi cây thấp ở chân đồi hoặc núi, tạo tổ trong các bụi cây hoặc bụi rậm ở độ cao khoảng 1 mét so với mặt đất. Mỗi đợt sinh sản, chúng đẻ từ 3 đến 4 trứng với kích thước dài khoảng 29-31mm và đường kính khoảng 23,8-25mm, và thời gian đẻ rơi vào từ tháng 4 đến tháng 7.
Chế độ ăn của bìm bịp nhỏ bao gồm cả thực vật và động vật, nhưng chủ yếu là động vật như các loại côn trùng cánh cứng, cào cào, cá nhỏ, ốc, mối, kiến, nhái, cánh hoa, và hạt của các loại cỏ dại.
Hemosporidia, một loại ký sinh trùng gần gũi với những loại gây ra bệnh sốt rét, đã được tìm thấy trong tế bào hồng cầu của chúng. Một loài, Haemoproteus centropi, được mô tả từ các loài bìm bịp như Clamator jacobinus và Centropus sinensis và được truyền bởi muỗi. Ấu trùng của bọ chét Haemaphysalis cũng đã được tìm thấy đang hút máu từ bìm bịp lớn.
Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến
Người ta chỉ lựa chọn các cá thể bìm bịp hoang để săn bắt. Khi mang về, tiến hành sơ chế bằng cách làm sạch lông, loại bỏ nội tạng và tiếp theo là ngâm trong rượu.
Thành phần hóa học
Ngoài những thành phần tương tự như thịt của các loài động vật khác, hiện nay vẫn chưa biết có thành phần đặc biệt nào khác có trong thịt chim bìm bịp hay không.
Tác dụng dược lý
Đang cập nhật
Tính vị – Quy kinh
Theo Đông y, thịt chim Chim Bìm Bịp có vị ngọt và tính ấm, không có độc, được sử dụng làm thuốc bổ máu, giảm đau chữa chứng hư lao, suy nhược, chân tay nhức mỏi, tê thấp, ứ huyết bầm tím, đau lưng.
Công năng – Chủ trị
Uống rượu con bìm bịp có tác dụng gì? Ngày nay, việc sử dụng bìm bịp trong các phương pháp chữa bệnh dân gian đã trở nên kén chọn hơn. Người ta tin rằng, bìm bịp có khả năng giảm đau lưng và cải thiện sức khỏe cho người lớn tuổi.
Bìm bịp ngâm rượu như thế nào? Phổ biến là phương pháp ngâm rượu, với việc ngâm hai con bìm bịp trong một lít rượu, có thể ngâm riêng hoặc kết hợp với tắc kè. Sau ba tháng ngâm, rượu bìm bịp được dùng hai lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 25 – 30ml.
Bảo quản
Bảo quản rượu bìm bịp ở nơi thoáng mát, xa ánh sáng mặt trời trực tiếp.
Một số bài thuốc
Rượu bìm bịp được biết đến với nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm cải thiện chức năng thận, giảm đau xương khớp, khắc phục tình trạng thiếu máu, và hỗ trợ sức khỏe cho người cao tuổi, v.v. Quy trình ngâm rượu bìm bịp như sau:
– Sử dụng toàn bộ bìm bịp sau khi loại bỏ nội tạng.
– Làm sạch bìm bịp dưới vòi nước.
– Đặt bìm bịp đã được sơ chế vào trong một bình thủy tinh.
– Đổ đầy rượu nếp vào bình cho đến khi bìm bịp được ngập hoàn toàn.
– Kín đáo đậy nắp bình.
– Bảo quản bình rượu ở nơi thoáng mát, xa lánh ánh sáng mặt trời trực tiếp.
Bìm bịp ngâm rượu với gì? Bìm bịp cũng có thể được ngâm chung với các nguyên liệu khác như tắc kè hay cá ngựa. Rượu bìm bịp sau khi ngâm có màu nâu sẫm, hương vị đậm đà và mùi thơm dễ chịu. Khuyến khích sử dụng từ 2 đến 3 lần mỗi ngày, mỗi lần từ 30-50ml (khoảng một chén nhỏ), tốt nhất là trước bữa ăn hoặc trước khi đi ngủ.
Tài liệu tham khảo
- Đỗ Tất Lợi (2006), Bìm bịp, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội, trang 1010.