Bài viết sau đây, nhà thuốc Ngọc Anh xin chia sẻ về thuốc tránh thai khẩn cấp.

Thành phần:

Thuốc tránh thai khẩn cấp (ECPs) đôi khi được gọi là thuốc tránh thai khẩn cấp nội tiết tố (EHC) có thành phần estrogen, progestin, hoặc cả hai.

Thuốc tránh thai khẩn cấp được dùng sau khi quan hệ tình dục không được bảo vệ, bị tấn công tình dục hoặc thất bại trong các biện pháp tránh thai khác như rách bao cao su,…

Cơ chế:

Cơ chế chính của thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ có progestogen là ngăn ngừa thụ tinh bằng cách ức chế sự rụng trứng. Bằng chứng có sẵn tốt nhất là chúng không có bất kỳ tác dụng hậu thụ tinh nào như phòng ngừa cấy ghép .  Sử dụng thuốc tránh thai thông thường hàng ngày có thể làm thay đổi nội mạc tử cung (mặc dù điều này chưa được chứng minh là gây trở ngại), nhưng việc sử dụng thuốc viên ngừa thai khẩn cấp levonorgestrel không có thời gian thay đổi nội mạc tử cung.

Thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ có progestogen không ảnh hưởng đến chức năng của ống dẫn trứng hoặc tăng tỷ lệ mang thai ngoài tử cung.

Cơ chế hoạt động chính của thuốc tránh thai khẩn cấp điều chế thụ thể progesterone như mifepristone liều thấp và trung bình và ulipristal acetate là để ngăn chặn thụ tinh bằng cách ức chế hoặc trì hoãn sự rụng trứng. Một nghiên cứu lâm sàng cho thấy rằng sau khi rụng trứng của ulipristal acetate làm thay đổi nội mạc tử cung, nhưng liệu những thay đổi sẽ ức chế cấy ghép là chưa biết.

Phân loại

Có 4 loại thuốc tránh thai khẩn cấp:

1. Thuốc viên estrogen.
2. Thuốc viên estrogen và progestin kết hợp,
3. Thuốc viên chỉ có progestin ( levonorgestrel , LNG),
4. Thuốc viên antiprogestin ( ulipristal acetate hoặc mifepristone ).

Thuốc viên chỉ có progestin và antiprogestin có sẵn dưới dạng thuốc viên ngừa thai khẩn cấp chuyên dụng (được đóng gói đặc biệt để sử dụng). Thuốc estrogen và progestin kết hợp không còn có sẵn như thuốc tránh thai khẩn cấp chuyên dụng, nhưng một số loại thuốc ngừa thai uống kết hợp thông thường có thể được sử dụng làm thuốc tránh thai khẩn cấp.

Thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ chứa progestin có chứa levonorgestrel, hoặc là một viên thuốc đơn lẻ hoặc như một liều chia tách của hai viên thuốc cách nhau 12 giờ, có hiệu lực sau 72 giờ sau khi giao hợp. Thuốc chỉ có Progestin được bán dưới nhiều tên thương hiệu khác nhau. Thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ có progestin có sẵn tại quầy thuốc (OTC) ở một số quốc gia (ví dụ: Bangladesh, Bulgaria, Canada, Cộng hòa Séc, Đan Mạch, Estonia, Ấn Độ, Malta, Hà Lan, Na Uy , Bồ Đào Nha, Rumani, Slovakia, Nam Phi, Thụy Điển, Hoa Kỳ).

Các antiprogestin ulipristal acetate có sẵn như là một viên thuốc tránh thai khẩn cấp chứa micronized, hiệu quả lên đến 120 giờ sau khi giao hợp. Ulipristal acetate ECPs được phát triển bởi HRA Pharma có sẵn theo toa tại hơn 50 quốc gia dưới tên thương hiệu ellaOne, ella (được tiếp thị bởi Dược phẩm Watson ở Hoa Kỳ), Duprisal 30, Ulipristal 30 và UPRIS.

Mifepristone antiprogestin (còn được gọi là RU-486) ​​có sẵn ở năm quốc gia như một viên thuốc tránh thai khẩn cấp liều thấp hoặc liều trung bình, có hiệu lực lên đến 120 giờ sau khi giao hợp. Thuốc tránh thai mifepristone liều thấp bán theo đơn ở các nhà thuốc tại Armenia, Nga, Ukraina và Việt Nam và không cần đơn ở Trung Quốc.

Các loại thuốc estrogen kết hợp ( ethinylestradiol ) và progestin (levonorgestrel hoặc norgestrel ) được dùng làm thuốc tránh thai khẩn cấp chuyên dụng dưới một số tên thương hiệu: Schering PC4 , Tetragynon , Neoprimavlar và Preven (ở Hoa Kỳ) nhưng đã được rút sau khi dùng progestin chuyên dụng hiệu quả hơn thuốc tránh thai khẩn cấp (levonorgestrel) do có ít tác dụng phụ hơn. Nếu các thuốc ngừa thai khẩn cấp chuyên dụng hiệu quả hơn (levonorgestrel, ulipristal acetate, hoặc mifepristone) không có sẵn, kết hợp cụ thể của thuốc tránh thai uống thông thường kết hợp có thể được thực hiện với liều chia tách cách nhau 12 giờ (Chế độ Yuzpe ), có hiệu lực lên đến 72 giờ sau khi giao hợp. Food and Drug Administration (FDA) (FDA) đã phê chuẩn việc sử dụng nhãn hiệu này của một số loại thuốc tránh thai kết hợp thông thường nhất định vào năm 1997. Tính đến năm 2014, có 26 nhãn hiệu thuốc tránh thai đường uống kết hợp thường xuyên chứa levonorgestrel hoặc norgestrel có sẵn ở Hoa Kỳ có thể được sử dụng trong chế độ ngừa thai khẩn cấp Yuzpe.

Cách dùng:

1. Thuốc tránh thai khẩn cấp loại 1 viên: dùng càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ.
2. Thuốc tránh thai khẩn cấp loại 2 viên: viên đầu tiên dùng trong vòng 72h, viên thứ 2 dùng cách viên đầu tiên 12h.

Tương tác

Việc sử dụng một số loại thuốc kích thích enzyme (ví dụ như thuốc chống co giật hoặc rifampicin ) có thể làm giảm hiệu quả của thuốc tránh thai khẩn cấp. Bạn có thể phải sử dụng 1 liều thuốc tránh thai khẩn cấp lớn hơn.

Lưu ý:

Viên thuốc tránh thai khẩn cấp được uống càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ. Đến ngày thứ 5 sau khi có quan hệ tình dục vẫn có thể sử dụng viên thuốc tránh thai khẩn cấp nhưng theo nguyên tắc nếu uống càng sớm thì hiệu lực tác dụng của thuốc sẽ càng cao. Thông thường uống thuốc trong 24 giờ đầu hiệu quả tránh thai lên tới 95%, nếu uống thuốc sau 24-48 giờ hiệu quả 85% và sau 49-72 giờ hiệu quả chỉ còn 58%.

Rất nhiều phụ nữ bị nôn sau khi dùng thuốc. Nếu sau khi uống thuốc mà bị nôn, cần phải uống bù liều khác, nhưng sau khi uống thuốc khoảng 2 giờ mới bị nôn thì không cần uống bù nữa.

Không nên sử dụng như một liệu pháp tránh thai thường xuyên (không dùng quá 2 lần/ tháng) vì càng dùng nhiều hiệu quả tránh thai càng giảm.

Tác dụng của thuốc tránh thai khẩn cấp

Khác với thuốc tránh thai hàng ngày là uống vào một giờ nhất định, thuốc tránh thai khẩn cấp được sử dụng trong trường hợp có quan hệ nhưng vẫn chưa sử dụng biện pháp tránh thai nào hoặc sử dụng các biện pháp tránh thai khác nhưng không thành công (rách bao cao su, quên uống thuốc tránh thai hàng ngày), tính sai ngày an toàn, trường hợp bị cưỡng dâm…

Thuốc có thể phát huy tác dụng trong 36 giờ hoặc 72 giờ sau khi quan hệ, tùy thuộc vào từng loại mà bạn sử dụng.

Tuy nhiên, các bác sĩ cũng cho biết, hiệu quả của thuốc tránh thai khẩn cấp sẽ càng cao nếu uống càng gần thời điểm sau khi quan hệ.

Tác dụng phụ của thuốc tránh thai khẩn cấp

Hiện nay, thuốc tránh thai khẩn cấp được coi là một trong những biện pháp tránh thai an toàn.

Tuy nhiên, cũng giống như các loại thuốc khác, thuốc tránh thai khẩn cấp cũng gây nên những tác dụng phụ không thể tránh sau:

Tử cung ra máu bất thường

Một số bạn gái sau khi dùng thuốc tránh thai sẽ có hiện tượng ra máu, phần lớn là không có vấn đề gì đáng lo ngại. Nhưng để có thể hiểu và dùng thuốc một cách an toàn, tốt nhất bạn nên hỏi, có sự tư vấn của bác sỹ, hoặc người có kinh nghiệm để tránh hậu quả không đáng có về sau.

Kỳ nguyệt san thay đổi

Khá nhiều bạn gái sau khi dùng thuốc tránh thai khẩn cấp, chu kỳ kinh nguyệt vẫn diễn ra theo đúng thời gian trước đó.

Nhưng cũng có một số bạn, kỳ nguyệt san sẽ bị chậm hoặc đến sớm hơn thông thường.

Nếu nguyệt san trễ một tuần, bạn nên thử nghiệm nước tiểu, để xác minh sẽ có phải thuốc tránh thai khẩn cấp đã “thất bại”.

Đau đầu, chóng mặt, tức ngực

Bạn phải kiên nhẫn. Theo giám đốc Hilda Hutcherson, giáo sư phụ khoa tại đại học Columbia tại New York, “hiện tượng đau đầu, chóng mặt, tức ngực chỉ biến mất khi sau khi dùng thuốc được một thời gian”.

Theo quy định chỉ được uống tối đa 2 viên thuốc tránh thai khẩn cấp trong một tháng, nhưng không ít người dùng tới 10 – 15 viên/tháng.

Thuốc tránh thai cấp có thành phần tương tự như thuốc tránh thai hằng ngày nhưng liều lượng cao gấp 4 lần.

Nó có tác dụng ức chế sự rụng trứng và ức chế trứng bám vào niêm mạc tử cung nên ngăn chặn quá trình thụ thai.

Tuy nhiên, thuốc tránh thai khẩn cấp có hiệu quả không cao lắm (khoảng 75%) và hiệu quả này càng giảm đi nếu dùng nhiều lần.

Thuốc gây một số tác dụng phụ như làm rối loạn kinh nguyệt, rong kinh, rong huyết, nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn.

Vì thế khuyến cáo chị em, nhất là các bạn gái trẻ cần thận trọng khi dùng thuốc tránh thai khẩn cấp liên tục.
Theo chỉ định, thuốc này chỉ dùng cho những người khỏe mạnh và không được dùng quá 2 lần trong một tháng.

Tài liệu tham khảo

Emergency Contraception: What to Do Afterward,  Healthline, truy cập ngày 11/6/2023.

Xem thêm: Nhuận tràng, thuốc xổ