Bảo Hòa Hoàn – Bài thuốc tiêu thực hòa vị chữa các loại thực tích

Bài viết Bảo Hòa Hoàn – Bài thuốc tiêu thực hòa vị chữa các loại thực tích – Trích trong sách 60 phương tễ dùng nhiều bậc nhất trong Y học Cổ truyền

Tác giả: Bác sĩ Trịnh Văn Cường

Cách nhớ

“Sơn tra Thần khúc Trần bì

Phục linh Bán hạ kiện tỳ chỉ nôn

Liên kiều La bạc bồn chồn

Thanh nhiệt tán kết hết hàng tồn khô”

Thành phần

Gồm có 07 vị Sơn tra, La bặc tử, Thần khúc, Trần bì, Bán hạ, Bạch linh, Liên kiều.

Cách dùng

Tán bột, trộn với hồ làm thành viên, mỗi lần uống 06-12g với nước sôi nguội hoặc nước sắc Mạch nha sao.

Công dụng

Tiêu thực hòa vị.

Chủ trị các loại thực tích, bụng trên có bĩ mãn chướng đau, ợ hơi, ợ chua, chán ăn, nôn hoặc ỉa lỏng, rêu lưỡi dày cáu, mạch hoạt.

==>> Xem thêm: Bài thuốc Chỉ Khái Tán – Sơ biểu tuyên phế chỉ khái hóa đàm

PHÂN TÍCH

Ăn uống quá độ, quá nhiều, thích ăn các đô bổ béo ngọt, nhiều dầu mỡ làm cho trường vị bị tổn thương hoặc làm cho tỳ vận hóa không kịp gây ra ứ lại, đình trệ lại mà thành ra chứng thực tích. Đối tượng có thể gặp ờ mọi lứa tuổi, như trẻ con được tẩm bổ quá mức, hoặc người lớn thói quen ăn uống vô tội vạ không kiếm soát Thức ăn bị đình trệ lại tùy vị trí mà gây bệnh. Nếu trệ ở bên trên vị quản thì sẽ có chiều hướng nghịch lên phải dùng phép thổ, cho nôn ra. Nếu trệ ở phía dưới thực quản kết lại thành khối cứng phải dùng phép hạ để công trục đi. Nếu trệ ở phía dưới thực quản, tích lại chưa nặng chỉ mới có các biếu hiện như trung quản đầy tức, bụng trướng đầy. Không có chiều hướng nghịch lên mà cũng không kết thành khối cứng thì không thể dùng phép thổ hoặc phép hạ, khi này chỉ có cách lấy thuốc bình hòa đế làm tiêu đi. Do đó mà bài này có tên là Bảo hòa, trị chứng thực tích, thiên về tiêu thực mà không bổ. Trị ăn uống bị tích trệ nhưng không nặng lắm, chính khí chưa hư. Còn nếu tích trệ kèm tỳ hư nhiều, chính khí hư thì dùng bài Kiện tỳ hoàn, vừa tiêu thực vừa bổ.

SƠN TRA vị ngọt chua chuyên đi vào tỳ vị giúp cho tiêu hóa tốt, có sở trường tiêu hóa thức ăn bị tích lại đặc biệt là tiêu hóa chất dầu mỡ. Mặt khác sơn tra có màu đỏ đi vào huyết lại có tác dụng hoạt huyết tán ứ. THẦN KHÚC vị ngọt sức tiêu hóa khá mạnh kiện vị điều hòa trung tiêu, dùng tốt nhất với các chứng tràn vào tích lại không tiêu. Thần khúc tiêu thực do ngoại cảm ảnh hưởng đến chức năng tỳ vị. LA BẶC TỬ vị cay tán hành khí, có sở trường về tiêu thực trừ trướng, giáng khí hóa đàm, là vị thuốc rất hay dùng để chữa ăn vào tích lại trướng đày không tiêu, đờm tắc khí trệ. La bặc từ chủ yếu tiêu tích do chất đường bột tích lại. Ba vị sơn tra, la bặc tử, thần khúc đều là những vị tiêu thực mạnh, tiêu được cả chất béo dầu mỡ, đường, bột,… nên từ đó mà thức ăn bị tích lại được chuyển hóa, chữa được nguồn gốc gây bệnh.

TRẦN BÌ và BÁN HẠ là cặp kiện tỳ táo thấp hóa đàm, như đã đề cặp trong rất nhiều bài thuốc, khi thức ăn tích lại trệ lại sẽ làm cho đàm thấp hóa sinh ra. Vì vậy mà cặp trần bl, bán hạ bao giờ cũng được sử dụng cùng cho các trường hợp này. Phụ giúp cho cặp trần bì, bán hạ có thêm BẠCH LINH với tác dụng lợi thủy thẩm thấp, đưa bớt thấp ra ngoài qua đường tiếu tiện. Cặp ba vị trần bì, bán hạ và bạch linh cũng khá hay được đi cùng nhau, ngoài táo thấp hóa đàm lợi thủy còn có thêm tác dụng kiện tỳ. Kiện tỳ nghĩa là tăng cường chức năng của tỳ, khác với bổ tỳ. Tỳ chưa hư nhiêu, chỉ hơi suy giâm công năng thì có thể dùng thuốc để kiện tỳ làm tăng cường chức năng. Còn khi tỳ đã quá hư, quá suy thì khi đó phải dùng đến các thuốc bổ tỳ, bổ khí ích khí như Nhân sâm, Đắng sâm. Đay là khác nhau cơ bản giữa bài Bảo hòa hoàn và Kiện tỳ hòa. Cấu trúc hai bài này cơ bản giống nhau, đều dùng các vị tiêu thực mạnh như Sơn tra, Thần khúc. Khác biệt duy nhất nằm ờ việc bài Kiện tỳ hoàn dùng nhiều các vị bổ tỳ bổ khí, kiện tỳ ích khí hơn.

Bài Bảo hòa hoàn ngoài 6 vị kế trên còn có thêm vị LIÊN KIỀU được dùng với tác dụng đe phòng thực tích lâu ngày dỗ sinh ra nhiệt và kết lại. Vì vậy mà liên kiều được sử dụng với tác dụng thanh nhiệt, tán kết. Cả bài này mạnh về tiêu thực tích, đáp ứng với mọi loại đồ ăn bị tích lại. ứng dụng trong các trường hợp trẻ con cam tích, trẻ nhỏ tiêu chảy do thực tích, viêm dạ dày mạn tính, viêm đường mật,….

==>> Xem thêm: Bán Hạ Bạch Truật Thiên Ma Thang – Táo thấp hóa đởm, bình can tức phong