Bài thuốc Tả Kim Hoàn – Thanh tả can hỏa, giáng nghịch chỉ ẩu

Bài viết Bài thuốc Tả Kim Hoàn – Thanh tả can hỏa, giáng nghịch chỉ ẩu – Trích trong sách 60 phương tễ dùng nhiều bậc nhất trong Y học Cổ truyền

Tác giả: Bác sĩ Trịnh Văn Cường

Cách nhớ

“Hoàng liên Ngô thù

Thanh can tả hỏa, giáng nghịch chỉ nôn”

Thành phần

Gồm có 02 vị Hoàng liên và Ngô thù du.

Cách dùng

Duy nhất là làm hoàn

Công dụng

Thanh tả can hỏa, giáng nghịch chỉ ẩu.

Chủ trị can hỏa phạm vị chứng: hông sườn đau, miệng đắng, nôn mửa, nôn ra nước chua, lưỡi đỏ, rêu vàng…

==>> Xem thêm Thái Sơn Bàn Thạch Thang – Ích khí kiện tỳ dưỡng huyết an thai

PHÂN TÍCH

Bài thuốc này chỉ gồm duy nhất 2 vị hoàng liên và ngô thù du, thuộc bài Tả kim hoàn. Tuy nhiên sử dụng được hai vị này cũng không hề đon giản, lý do bởi vì tính nang của nó rất mãnh liệt, bào chế không tốt, liều lượng không phù hợp sẽ làm cho bệnh nặng lên. Nhưng trước hết hãy nói qua về cơ chế gây ra trào ngược dạ dày thực quản và bài thuốc này chữa như thế nào.

Vì bất kỳ lý do nào đó làm cho can có hỏa, có nhiệt (có thế do ăn uống hoặc cũng có thể do tình chí). Khi can có hỏa có nhiệt thì nhiệt đó hỏa đó sẽ xông lên phạm vào vị. Bình thường tỳ lấy thăng làm thuận, vị lấy giáng làm hòa nghĩa là tỳ thì thăng lên còn vị thì đưa xuống. Nhưng do can có hỏa, hỏa đó truyền đến vị, làm cho vị không giáng xuống mà lại nghịch lên. Vị nghịch lên đem theo hỏa của can xông lên theo, chính vì vậy mà làm cho ngực sườn đầy trướng, nuốt đắng, ợ chua, nôn, buồn nôn, nóng rát sau xương ức, cổ, ngực; cổ họng nhiều khi thấy khe khé…

Bài tả kim hoàn chỉ gồm 2 vị là Hoàng liên và Ngô thù du. Trong đó HOÀNG LIÊN vị rất đắng tính rất lạnh (vị đắng ngắt) có tác dụng thanh tả can hỏa, thanh vị hỏa; là vị điều trị gốc bệnh, triệt tiêu đích xác nguyên nhân, là vị số 1 về tác dụng này. NGÔ THÙ DU vị cay cay tính nóng lại đối lập vói hoàng liên, có tác dụng khai mở nên giải được uất, uất được giải, nhiệt được giáng xuống thì hòa được vị do đó mà cầm được nôn, thanh được vị lập tức làm hết ngay các triệu chứng ợ hơi, ợ chua, nóng rát, nôn mửa. Chứng can có thực hỏa dùng ngô thù du tác dụng rất nhanh, tuy nhiên như đã nói do can có hỏa có nhiệt gây nên bệnh mà ngô thù du lại có đặc tính cay nóng. Mà hàn gặp hàn tắc tử, nhiệt gặp nhiệt tắc cuồng; trường hợp này bệnh nhiệt mà lại dùng thuốc nhiệt thì cực kỳ nguy hiểm. Nhưng đó cũng chính là cái hay và cái đỉnh nhất của bài thuốc này, sờ dĩ ngô thù du đạt được tác dụng trên là khi và chỉ khi kết hợp với Hoàng liên. Ngô thù du mượn cái lạnh giá cùa Hoàng liên đế dân đường và Hoàng liên mượn cái cay nóng của ngô thù du đê giải uất, cắt triệu chứng. Hai vị này một nóng, một lạnh kết hợp với nhau để nâng tầm của nhau, giống như âm dương đối lập nhưng phải cần có nhau thì mới tồn tại. Và cái lý lẽ, cái độc đáo của bài này nằm ờ đó.

Bởi vì vị của hoàng liên đắng ngắt, của ngô thù du thì cay lè cay lét, nên để uống trực tiếp là bất khả thì, hai vị này kết hợp với nhau vị cực khủng khiếp. Nếu không thể dùng dạng bột hoặc dạng sắc. Thuốc có hay đến mẩy, bệnh nhân có mạnh mẽ đến mẩy chắc chắn không thể chịu đựng nổi vị của bài này, Chính vì vậy cách hay nhất là làm hoàn, có thể dùng nước đại táo cô lỏng để trộn bột sau đó dùng mật ong bọc áo bên ngoài. Tỷ lệ Hoàng liên và Ngô thù du là 4:1. Trong đó ngô thù du có thể trần qua nước sôi để làm dịu bớt tính tân tán. Bài này dùng điều trị hay nhất là trào ngược dạ dày thực quản, ngoài ra viêm loét dạ dày tá tràng nguyên nhân do can hỏa, các chứng hỏa khí uất dùng bài này đều rất tuyệt vời.

==>> Xem thêm: Bổ Dương Hoàn Ngũ Thang – Hoạt huyết, bổ khí thông lạc