Biên soạn và Hiệu đính

Dược sĩ Xuân Hạo

Danh pháp

Tên chung quốc tế

Semaglutide

Tên danh pháp theo IUPAC

18-[[(1 R )-4-[2-[2-[2-[2-[2-[2-[[(5 S )-5-[[(2 S )-2-[[( 2 S )-2-[[(2 S )-5-amino-2-[[2-[[(2 S )-2-[[(2 S )-2-[[(2 S )-2- [[(2 S )-2-[[(2 S ) -2-[[(2 S )-2-[[(2 S )-2-[[(2 S )-2-[[(2 S ,3 R )-2-[[(2 S )-2-[[(2 S ,3 R )-2-[[2-[[(2 S )-2-[[2-[[(2 S )-2-amino-3-(1 H-imidazol-5-yl)propanoyl]amino]-2-metylpropanoyl]amino]-4-cacboxybutanoyl]amino]axetyl]amino]-3-hydroxybutanoyl]amino]-3-phenylpropanoyl]amino]-3-hydroxybutanoyl]amino] -3-hydroxypropanoyl]amino]-3-carboxypropanoyl]amino]-3-metylbutanoyl]amino]-3-hydroxypropanoyl]amino]-3-hydroxypropanoyl]amino]-3-(4-hydroxyphenyl)propanoyl]amino]-4- metylpentanoyl]amino]-4-cacboxybutanoyl]amino]axetyl]amino]-5-oxopentanoyl]amino]propanoyl]amino]propanoyl]amino]-6-[[(2 S )-1-[[( 2 S ) -1 -[[(2 S ,3 S )-1-[[(2 S )-1-[[(2 S )-1-[[(2 S )-1-[[(2 S )-1-[ [(2 S )-5-carbamimidamido-1-[[2-[[(2 S)-5-carbamimidamido-1-(cacboxymetylamino)-1-oxopentan-2-yl]amino]-2-oxoetyl]amino]-1-oxopentan-2-yl]amino]-3-metyl-1-oxobutan-2 -yl]amino]-4-metyl-1-oxopentan-2-yl]amino]-3-(1 H -indol-3-yl)-1-oxopropan-2-yl]amino]-1-oxopropan-2 -yl]amino]-3-metyl-1-oxopentan-2-yl]amino]-1-oxo-3-phenylpropan-2-yl]amino]-4-carboxy-1-oxobutan-2-yl]amino] Axit -6-oxohexyl]amino]-2-oxoethoxy]etoxy]etylamino]-2-oxoethoxy]etoxy]etylamino]-1-carboxy-4-oxobutyl]amino]-18-oxooctadecanoic

Nhóm thuốc

Thuốc hạ đường huyết

Incretin

Chất chủ vận peptide-1 giống glucagon

Chất chủ vận GLP-1

Mã ATC

A — Thuốc trên sự chuyển hóa

A10 — Thuốc điều trị cho bệnh đái tháo đường

A10B — Thuốc giảm Glucose huyết

A10BJ — Chất tương tự glucagon-like peptide-1 (GLP-1)

A10BJ06 —Semaglutide

Mã UNII

53AXN4NNHX

Mã CAS

910463-68-2

Cấu trúc phân tử

Công thức phân tử

C 187 H 291 N 45 O 59

Phân tử lượng

4113.641 g/mol

Cấu trúc phân tử

Semaglutide là một polypeptide chứa một chuỗi tuyến tính gồm 31 axit amin được nối với nhau bằng các liên kết peptide. Nó là một chất chủ vận của các thụ thể peptide-1 giống glucagon (GLP-1 AR) và được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường loại 2. Nó có vai trò như một chất hạ đường huyết, chất chủ vận thụ thể peptide-1 giống glucagon , chất chống béo phì, chất bảo vệ thần kinh và chất ức chế sự thèm ăn. Nó là một polypeptide và một lipopeptide.

Các tính chất phân tử

Số liên kết hydro cho: 57

Số liên kết hydro nhận: 63

Số liên kết có thể xoay: 151

Diện tích bề mặt tôpô: 1650 Ų

Số lượng nguyên tử nặng: 291

Các tính chất đặc trưng

Sinh khả dụng: 89%

Thời gian bán hủy: 7 ngày

Cảm quan

Không có thông tin

Dạng bào chế

Dạng bút tiêm với hàm lượng hoạt chất chính : 0,25mg, 0,5mg và 1mg

Tuy nhiên, 20/9/2019, FDA đã chấp thuận cho semaglutide sử dụng đường uống cho điều trị ĐTĐ type 2, là thuốc GLP-1 RA đầu tiên sử dụng đường uống, với biệt dược Rybelsus, cũng của hãng Novo Nordisk.

Cùng sự thay đổi về thành phần tá dược trong công thức mà hãng này đã giúp semaglutide từ chỉ được dùng đường tiêm sang một thuốc có thể dùng đường uống nhờ tá dược sodium N-(8-[2-hydroxybenzoyl] amino) caprylate (SNAC) hay còn gọi là salcaprozate sodium.

Độ ổn định và điều kiện bảo quản của Semaglutide

Bảo quản thuốc ở điều kiện nhiệt độ phòng từ 15-30oC. Tránh ẩm và tránh ánh sáng trực tiếp chiếu vào.

Để thuốc ở nơi ngoài tầm với trẻ em.

Nguồn gốc

Semaglutide , được bán dưới tên thương hiệu Ozempic , Wegovy và Rybelsus , là một loại thuốc trị đái tháo đường được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường loại 2 và là thuốc chống béo phì để kiểm soát cân nặng lâu dài , được phát triển bởi Novo Nordisk vào năm 2012.

Vào tháng 12 năm 2017, phiên bản tiêm có tên Ozempic đã được phê duyệt tại Hoa Kỳ.

Vào tháng 9 năm 2019, một phiên bản có thể uống (Rybelsus) đã được phê duyệt, và vào tháng 6 năm 2021, một loại thuốc tiêm liều cao hơn được bán dưới tên thương hiệu Wegovy để kiểm soát cân nặng lâu dài ở người lớn đã được phê duyệt bởi Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA).

Vào tháng 1 năm 2023, FDA đã cho phép Novo Nordisk sửa đổi nhãn để chỉ ra rằng Rybelsus dạng uống có thể được sử dụng như một phương pháp điều trị đầu tiên cho người lớn mắc bệnh tiểu đường loại 2—có nghĩa là ở những người trước đây chưa dùng một loại thuốc trị tiểu đường nào khác.

Vào năm 2020, semaglutide là loại thuốc được kê đơn phổ biến thứ 129 ở Hoa Kỳ, với hơn 4 triệu đơn thuốc.

Dược lý và cơ chế hoạt động

Semaglutide là một polypeptide và được chuyển hóa thành axit amin bởi các protease trong huyết thanh và mô và dường như không có bất kỳ khả năng gây độc gan trực tiếp nào.

Semaglutide hoạt động thông qua con đường incretin để ảnh hưởng đến chuyển hóa glucose và do đó, thường được nhóm với các thuốc điều trị đái tháo đường dựa trên incretin khác như chất ức chế DPP-4 như sitagliptin và các chất tương tự GLP-1 khác như exenatide.

Cơ chế kiểm soát đường huyết

GLP-1 là một hormone sinh lý thúc đẩy kiểm soát đường huyết thông qua một số cơ chế khác nhau, bao gồm tiết insulin, làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày và giảm tiết glucagon sau ăn. Cân bằng nội môi của glucose phụ thuộc vào các kích thích tố như insulin và amylin, được tiết ra bởi các tế bào beta của tuyến tụy. Semaglutide giống 94% với GLP-1 của con người.

Các chất tương tự của hormone này như semaglutide kích thích tổng hợp insulin bằng cách kích thích các tế bào đảo tụy và giảm tiết glucagon. Chúng liên kết trực tiếp có chọn lọc với thụ thể GLP-1, gây ra nhiều tác dụng có lợi khác nhau ở hạ nguồn làm giảm lượng đường trong máu theo kiểu phụ thuộc vào glucose.

Cơ chế tác dụng có lợi cho tim mạch và giảm cân

Trong chứng tăng cholesterol máu, semaglutide được cho là làm giảm sự tiến triển của xơ vữa động mạch thông qua giảm tính thấm của ruột và giảm viêm. Giảm cân được cho là xảy ra thông qua việc giảm cảm giác thèm ăn và thèm ăn sau khi dùng semaglutide.

Ứng dụng trong y học của Semaglutide

Semaglutide làm giảm HbA1c, huyết áp tâm thu và trọng lượng cơ thể. Sau 12 tuần điều trị, semaglutide làm giảm lượng đường trong máu lúc đói và sau ăn bằng cách tăng sản xuất insulin và giảm bài tiết glucagon (thường liên quan đến việc tăng lượng đường trong máu). Semaglutide cũng làm giảm chất béo trung tính lúc đói và cholesterol VLDL, mang lại tác dụng có lợi cho sức khỏe tim mạch.

Semaglutide có tác dụng có lợi trên lipid huyết tương, hạ huyết áp tâm thu và giảm viêm trong các nghiên cứu lâm sàng. Trong các nghiên cứu trên động vật, semaglutide làm giảm sự phát triển của xơ vữa động mạch bằng cách ngăn chặn sự phát triển của mảng bám động mạch chủ và giảm viêm trong mảng bám.

Semaglutide được chỉ định như một chất hỗ trợ cho chế độ ăn kiêng và tập thể dục để cải thiện kiểm soát đường huyết ở người lớn mắc bệnh tiểu đường loại 2 .

Công thức liều cao hơn của semaglutide được chỉ định như một chất hỗ trợ cho chế độ ăn kiêng và tập thể dục để kiểm soát cân nặng lâu dài ở người trưởng thành mắc bệnh béo phì ( chỉ số khối cơ thể ban đầu (BMI) ≥ 30 kg/m 2 ) hoặc những người thừa cân (chỉ số khối cơ thể ban đầu (BMI) ≥ 27 kg/m 2 ) và có ít nhất một bệnh đi kèm liên quan đến cân nặng .

Một đánh giá về các phương pháp điều trị chống béo phì cho thấy semaglutide cũng như tirzepatide (có cơ chế hoạt động chồng chéo) hứa hẹn hơn các loại thuốc chống béo phì trước đây, mặc dù kém hiệu quả hơn so với phẫu thuật giảm béo .

Dược động học

Hấp thu

Cmax của semaglutide là 10,9 nmol/L, với AUC là 3123,4mmol h/L và Tmax là 56 giờ trong một thử nghiệm lâm sàng, đạt được trong vòng 1-3 ngày.

Sinh khả dụng tuyệt đối là 89%.

Nồng độ ở trạng thái ổn định của viên nén uống đạt được sau 4-5 tuần.

Nồng độ trung bình ở trạng thái ổn định của semaglutide là nồng độ trung bình ở trạng thái ổn định sau khi dùng liều ở mức 0,5 mg đến 1 mg nằm trong khoảng từ 16mmol/L đến 30mmol/L.

Phân bố

Thể tích phân phối của semaglutide là 8L đến 9,4L.

Nó có thể đi qua được nhau thai ở chuột.

Semaglutide liên kết với ái lực cao với albumin huyết tương, thúc đẩy mức độ ổn định cao của thuốc.

Nó liên kết chủ yếu với albumin hơn 99%.

Chuyển hóa

Semaglutide bị phân cắt ở xương sống peptide, sau đó là quá trình oxy hóa β của chuỗi axit béo.

GLP-1 tự nhiên được chuyển hóa nhanh chóng bởi dipeptidyl peptidase-4 (DPP-4) và các enzym khác, có mặt khắp nơi trong các mô của con người. Sự thay đổi cấu trúc hóa học làm cho semaglutide ít bị phân hủy bởi enzym DPP-4 trong đường tiêu hóa.

Nó được chuyển hóa chậm và nhiều, với khoảng 83% liều dùng được đo trong huyết tương dưới dạng thuốc không đổi. Endopeptidase thần kinh (NEP) là một loại enzyme khác chuyển hóa thuốc này. DPP-4 làm bất hoạt semaglutide, cắt ngắn đoạn đầu N trong khi NEP thủy phân các liên kết peptit Sáu chất chuyển hóa khác nhau của semaglutide đã được xác định trong huyết tương người.

Chất chuyển hóa chính, có tên là P3, chiếm khoảng 7,7% liều ăn vào.

Đào thải

Thuốc này chủ yếu được đào thải qua thận và được bài tiết qua cả nước tiểu và phân. Con đường thải trừ chính là nước tiểu tương ứng với 53% liều được đánh dấu phóng xạ vào cơ thể, với 18,6% được tìm thấy trong phân.

Một lượng nhỏ hơn 3,2% được tìm thấy là thở ra. Suy gan dường như không ảnh hưởng đến độ thanh thải của thuốc này và không cần điều chỉnh liều ở bệnh nhân suy giảm chức năng gan.

Một trong những tính chất chính của semaglutide là thời gian bán hủy dài 168 giờ. Thời gian bán hủy dài là do nó liên kết với albumin. Điều này làm giảm độ thanh thải thận và bảo vệ semaglutide khỏi sự phân hủy chuyển hóa.

Độc tính của Semaglutide

Quá liều lên đến 4 mg trong một lần uống đã được báo cáo, với buồn nôn là triệu chứng được báo cáo phổ biến nhất. Tất cả các bệnh nhân trong các thử nghiệm lâm sàng đã trải qua quá liều đều hồi phục hoàn toàn.

Chăm sóc hỗ trợ thích hợp nên được đưa ra tùy theo tình trạng của bệnh nhân. Có thể cần theo dõi và điều trị kéo dài, vì thời gian bán hủy của thuốc này là khoảng một tuần.

Không có thuốc giải độc khi dùng quá liều semaglutide.

Semaglutide đã được chứng minh là gây ra ung thư biểu mô tế bào tuyến giáp ở loài gặm nhấm. Mặc dù sự liên quan lâm sàng của nó đối với con người vẫn chưa được biết, FDA khuyên không nên sử dụng thuốc này cho những người có tiền sử cá nhân hoặc gia đình mắc ung thư biểu mô tuyến giáp thể tủy. Semaglutide cũng có nguy cơ gây viêm tụy và mất nước. Bệnh nhân phải được bù nước đầy đủ trong khi dùng semaglutide và nên đi khám ngay lập tức trong trường hợp đau bụng lan ra sau lưng.

Bởi vì thuốc này làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày, điều quan trọng là phải theo dõi hiệu quả hoặc tác dụng phụ của các loại thuốc khác dùng đường uống.

Tương tác của Semaglutide với thuốc khác

Có một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến hoạt động của semaglutide. Điều quan trọng là phải thông báo cho bác sĩ nếu bạn đang dùng bất kỳ loại thuốc trị tiểu đường nào khác (bao gồm glimepiride, glipizide, glyburide hoặc insulin) hoặc bất kỳ loại thuốc uống nào.

Những loại thuốc này bao gồm chlorpropamide (Diabinese); glimepiride (Amaryl), glimepiride / pioglitazone (Duetact), và glimepiride / rosiglitazone (Avandaryl); glipizide (Glucotrol, Glucotrol XL), và glipizide/metformin (Metaglip); glyburide (DiaBeta, Micronase, Glynase), và glyburide / metformin (Glucovance).

Một vài nghiên cứu về Semaglutide trong Y học

Semaglutide 1 lần/tuần ở người trưởng thành thừa cân hoặc béo phì

Vấn đề lâm sàng

Khuyến cáo lâm sàng gợi ý, bên cạnh chế độ ăn và tập luyện, can thiệp bằng thuốc là cần thiết để giảm cân ở người trưởng thành có BMI ≥30 (hoặc ≥27 nếu có các yếu tố đồng mắc khác). Rào cản trong sử dụng thuốc bao gồm hiệu lực hạn chế, biến cố có hại, và chi phí. Semaglutide tiêm dưới da, một thuốc đồng vận GLP-1 được FDA chấp thuận cho đái tháo đường týp II ở người trưởng thành, cho thấy mối liên quan tới hiệu lực giảm cân ở các thử nghiệm lâm sàng trước.

Thử nghiệm lâm sàng

Một thử nghiệm phase 3, mù đôi, ngẫu nhiên hoá, có đối chứng, có sử dụng liệu pháp thay đổi lối sống, so sánh semaglutide với giả dược ở những người trưởng thành thừa cân hoặc béo phì mà không mắc đái tháo đường. 1961 BỆNH NHÂN được chỉ định 2,4mg semaglutide tiêm dưới da (tăng liều từ từ đến 2,4mg) hoặc giả dược hàng tuần trong 68 tuần; cả hai nhóm đều được tư vấn về chế độ ăn uống và tập luyện. Các tiêu chí chính là tỷ lệ phần trăm thay đổi trọng lượng cơ thể và mức giảm cân nặng ≥5%.

Hiệu lực: Vào tuần 68, cân nặng trung bình giảm nhiều hơn ở nhóm semaglutide so với giả dược (14,9% so với 2,4%; khác biệt được ước tính, −12,4%; khoảng tin cậy 95%, −13,4 đến −11,5). Ngoài ra, nhiều BỆNH NHÂN nhóm semaglutide giảm ≥5% trọng lượng hơn nhóm giả dược (86,4% so với 31,5%).

An toàn: Các biến cố có hại, chủ yếu trên đường tiêu hóa, thường ở mức nhẹ – trung bình nhưng dẫn đến việc ngừng điều trị ở 7,0% nhóm semaglutide và 3,1% nhóm giả dược. Các biến cố có hại nghiêm trọng, chủ yếu trên đường tiêu hóa và gan mật, được báo cáo thường xuyên hơn ở nhóm semaglutide.

Hạn chế và câu hỏi đặt ra

Hạn chế:

• 43,7% người tham gia mắc tiền đái tháo đường và có thể có đáp ứng với tác động của semaglutide về tăng cân khác nhau.

Cần có thêm nghiên cứu khác để tìm hiểu những điều sau:

• Liệu kết quả có tương tự ở nhóm BỆNH NHÂN khác với nhóm tham gia nghiên cứu (chủ yếu là nữ, da trắng, và có động lực giảm cân cao).
• Tác dụng dài hạn.
• Cơ chế semaglutide ảnh hưởng đến các phép đo lường sức khỏe liên quan tới cân nặng (ví dụ: thành phần cơ thể và hemoglobin liên kết đường) ở BỆNH NHÂN không mắc đái tháo đường.

Bàn luận

Ở người trưởng thành thừa cân hoặc béo phì mà không mắc đái tháo đường, sự giảm cân có liên quan đến việc sử dụng semaglutide tiêm dưới da 2,4mg 1 lần/tuần kết hợp với thay đổi lối sống.

Nghiên cứu STEP-HFpEF về sử dụng semaglutide 1 lần 1 tuần ở bệnh nhân suy tim phân suất tống máu bảo tồn (HFpEF) và béo phì

Mục tiêu:

Kiểm tra giả thiết rằng semaglutide ngoài giảm cân có thể cải thiện đáng kể triệu chứng, khả năng gắng sức ở bệnh nhân mắc HFpEF và béo phì

Thiết kế:

– Nghiên cứu được thực hiện tại 13 quốc gia ở châu Á, châu Âu, Bắc và Nam Mỹ tại 96 trung tâm.

– Chọn mẫu: Bệnh nhân mắc HFpEF (LVEF >=45%), BMI >=30 kg/m2, có triệu chứng suy tim, phân độ NYHA II-IV và điểm KC-CQ-CSS < 90 điểm.

– 529 BN được chia ngẫu nhiên thành hai nhóm, sử dụng semaglutide 2.4mg hoặc giả dược một lần/tuần trong 52 tuần.

Tiêu chí chính:

Mức độ thay đổi sau 52 tuần dựa trên điểm KCCQ-CSS và cân nặng

Kết quả:

Semaglutide cải thiện đáng kể triệu chứng liên quan tới suy tim và khả năng gắng sức và giúp giảm cân tốt hơn so với giả dược ở bệnh nhân mắc HFpEF và béo phì

Ứng dụng trên lâm sàng:

Kết quả này chỉ ra rằng béo phì không đơn thuần là một bệnh đồng mắc ở bệnh nhân HFpEF mà còn là nguyên nhân gốc rễ và là một mục tiêu trong can thiệp điều trị.

Hiệu quả điều trị của Semaglutide trên bệnh nhân suy tim phân suất tống máu bảo tồn và béo phì

(Nguồn: The NEW ENGLAND JOURNAL of MEDICINE, cập nhật ngày 21/09/2023)

ĐẶT VẤN ĐỀ

Suy tim phân suất tống máu bảo tồn đang ngày càng phổ biến và có mối liên quan lớn đến gánh nặng triệu chứng và suy giảm chức năng cơ quan, đặc biệt ở những bệnh nhân (BN) béo phì. Hiện nay không có phương pháp điều trị nào được phê duyệt đề điều trị béo phì liên quan đến suy tim phân suất tống máu bảo tồn (HFpEF).

PHƯƠNG PHÁP

• 529 BN HFpEF với chỉ số khối cơ thề BMI > 30 được chia ngẫu nhiên thành 2 nhóm: dùng semaglutide 2.4 mg mỗi tuần hoặc giả dược trong 52 tuần.
• Tiêu chí chính kép là sự thay đổi so với ban đầu trong báng câu hỏi KCCQ-CSS (thang điểm từ 0 đến 100 điểm, với điểm số cao hơn tương ứng với ít triệu chứng và ít hạn chế về thể chất hơn).
• Tiêu chí phụ bao gồm sự thay đổi quãng đường trong test đi bộ 6 phút; điểm tổng hợp cuối theo thứ hạng bao gồm tử vong, biến cố suy tim và sự khác biệt về thay đổi trong KCCQ-CSS và quãng đường trong test đi bộ 6 phút; và sự thay đồi nồng độ protein phàn ứng c (CRP).

KẾT QUẢ

• Sự thay đổi trung bình trong KCCQ-CSS là 16.6 điểm với semaglutide và 8.7 điểm với giả dược (chênh lệch ước tính – estimated difference, 7.8 điểm; 95% Cl 4.8 đến 10.9; P<0.001).
• Phần trăm thay đổi trung bình trọng lượng cơ thể là -13.3% với semaglutide và -2.6% với giả dược (chênh lệch ước tính, -10.7 điểm phần trăm; 95% Cl -11.9 đến -9.4; P<0.001).
• Sự thay đổi trung bình quãng đường trong test đi bộ 6 phút là 21.5 m với semaglutide và 1.2 m với giả dược (chênh lệch ước tính, 20.3 m; 95% Cl 8.6 đến 32.1; P<0.001).
• Trong phân tích điểm tổng hợp cuối theo thứ hạng, semaglutide đem lại nhiều kết quả tốt hơn giả dược (tỷ lệ thắng, 1.72; 95% Cl 1.37 đến 2.15; P<0.001).
• Phần trăm thay đổi trung bình nồng độ CRP là -43.5% với semaglutide và -7.3% với giả dược (tỷ lệ điều trị ước tính, 0.61; 95% Cl 0.51 đến 0.72; P<0.001).
• Các tác dụng phụ nghiêm trọng đã được báo cáo ở 35 BN tham gia (13.3%) trong nhóm semaglutide và 71 BN (26.7%) trong nhóm giả dược.

KẾT LUẬN

Ở những BN suy tim có phân suất tống máu bảo tồn và béo phì, điều trị bằng semaglutide giúp giảm nhiều hơn các triệu chứng và giảm hạn chế về thể chất, cải thiện khả năng vận động và giảm cân nhiều hơn so với giả dược.

Tài liệu tham khảo

1. Drugbank,Semaglutide, truy cập ngày 08/03/2023.
2. Pubchem,Semaglutide, truy cập ngày 08/03/2023.
3. LiverTox: Clinical and Research Information on Drug-Induced Liver Injury,Semaglutide.
4. Marso, S. P., Bain, S. C., Consoli, A., Eliaschewitz, F. G., Jódar, E., Leiter, L. A., … & Vilsbøll, T. (2016).Semaglutide and cardiovascular outcomes in patients with type 2 diabetes. N Engl J Med, 375, 1834-1844.
5. Wilding JPH, et al. Once-Weekly Semaglutide in Adults with Overweight or Obesity. N Engl J Med. 2021;384(11):989. (doi: 10.1056/NEJMoa2032183).