Omega 9 là gì?

Omega 9 là gì? Omega 9, một nhóm axit béo đơn không bão hòa (MUFA), nổi bật với một liên kết đôi và chứa chín nguyên tử cacbon ở đuôi phân tử. Trong số các loại omega 9, gồm Acid oleic, Acid mead, Acid erucic và Acid nervonic, Acid Oleic là loại phổ biến nhất.

Khác biệt so với omega 3 (thường tìm thấy trong dầu cá omega 3) và omega 6, axit béo omega 9 không được xem là thiết yếu, bởi cơ thể con người có khả năng tự tổng hợp nó.

Mặc dù không cần thiết phải bổ sung qua chế độ ăn uống hay thực phẩm chức năng, việc tiêu thụ thực phẩm giàu omega 9 vẫn được khuyến khích như một phương pháp thay thế các loại chất béo khác, hỗ trợ tăng cường sức khỏe.

Cấu trúc phân tử

Các acid béo omega-9 là một nhóm các acid béo không no có một liên kết đôi ở vị trí thứ 9 từ nhóm metyl ở đầu cuối của phân tử. Cấu trúc omega 9 thường có dạng CH3(CH2)n(CH=CH)(CH2)mCOOH, trong đó n và m là các số nguyên. Ví dụ, acid oleic là một acid béo omega-9 có công thức hóa học là CH3(CH2)7(CH=CH)(CH2)7COOH.

Dạng bào chế

Các dạng bào chế dược phẩm của các acid béo omega-9 thường là các viên nang mềm hoặc các dầu thực vật. Các viên nang mềm có thể chứa các acid béo omega-9 đơn thuần hoặc kết hợp với các acid béo omega-3 và omega-6. Các dầu thực vật có thể được chiết xuất từ các nguồn khác nhau, như dầu ô liu, dầu hạt lanh hoặc dầu cá.

Độ ổn định và điều kiện bảo quản

Các acid béo omega-9 rất nhạy cảm với nhiệt độ, ánh sáng và oxy hóa, có thể làm giảm chất lượng và tuổi thọ của chúng. Do đó, cần phải lựa chọn các phương pháp bảo quản thích hợp để duy trì độ ổn định và chất lượng của các acid béo omega-9 trong các sản phẩm thực phẩm. Một số phương pháp bảo quản phổ biến cho các acid béo omega-9 là:

• Sử dụng các chất chống oxy hóa tự nhiên hoặc tổng hợp, như vitamin E, BHA, BHT, TBHQ, ascorbyl palmitate và citric acid. Các chất chống oxy hóa này có thể ngăn chặn quá trình oxy hóa của các acid béo omega-9 do tác động của oxy, ánh sáng và kim loại.
• Sử dụng các loại bao bì kín khí, không thấm ánh sáng và có khả năng chống thấm oxy. Các loại bao bì này có thể bảo vệ các acid béo omega-9 khỏi các yếu tố gây hại từ môi trường bên ngoài, như không khí, ánh sáng và nhiệt độ cao.
• Lưu trữ ở nhiệt độ thấp, dưới 25°C. Nhiệt độ cao có thể tăng tốc độ oxy hóa của các acid béo omega-9, làm giảm tuổi thọ và chất lượng của chúng. Nhiệt độ thấp có thể làm chậm quá trình oxy hóa và giữ cho các acid béo omega-9 ổn định hơn.

Nguồn gốc

Các acid béo omega-9 được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1850 bởi nhà hóa học người Pháp Henri Braconnot, người đã tách chúng ra từ dầu ô liu. Sau đó, các nhà khoa học đã nghiên cứu về vai trò của các acid béo omega-9 trong sức khỏe con người và các sinh vật khác. Các acid béo omega-9 cũng có thể được tổng hợp trong cơ thể từ các acid béo khác.

Nguồn thực phẩm giàu Omega 9

Omega 9 có ở đâu? Omega 9, một dạng acid béo tìm thấy trong nhiều nguồn thực phẩm từ thực vật đến động vật, đóng vai trò quan trọng trong chế độ ăn uống lành mạnh.

Dầu ô liu, nổi tiếng với hàm lượng acid oleic cao, là một trong những nguồn cung cấp omega 9 phong phú nhất. Ngoài ra, dầu canola, dầu bơ, dầu đậu phộng và dầu hạnh nhân cũng là những lựa chọn giàu omega 9.

Hạnh nhân, hạt điều, đậu phộng, hạt vừng và hạt bí ngô không chỉ là thực phẩm bổ dưỡng mà còn chứa lượng omega 9 dồi dào. Thêm một nắm hạt vào các bữa ăn hoặc đồ ăn nhẹ là cách tuyệt vời để hưởng lợi từ chất béo này.

Bơ, với hàm lượng acid oleic cao, là nguồn omega 9 xuất sắc. Sử dụng bơ để làm giàu hương vị cho món ăn, từ việc cắt lát cho đến nghiền nát, giúp tăng cường giá trị dinh dưỡng.

Trong phạm vi thực phẩm từ động vật, thịt bò, thịt lợn và gia cầm chứa omega 9. Tuy nhiên, lựa chọn thịt nạc và hạn chế chất béo bão hòa từ thịt mỡ là quan trọng để duy trì một chế độ ăn cân đối và lành mạnh.

Dược lý và cơ chế hoạt động

Omega 9 có tác dụng gì? Omega 9 đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao sức khỏe, với nhiều lợi ích được khoa học chứng minh. Bổ sung omega 9 từ chế độ ăn uống và thực phẩm giàu chất béo này có thể đem lại lợi ích như giảm viêm, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, cải thiện độ nhạy insulin và hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer.

Omega 9 đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc giảm viêm, đặc biệt trong trường hợp nhiễm trùng huyết. Axit oleic, một thành phần chính của omega 9, không chỉ giúp cải thiện các triệu chứng lâm sàng mà còn tăng tỷ lệ sống sót và bảo vệ gan, thận khỏi tổn thương trong các trường hợp nhiễm trùng huyết, đồng thời giảm lượng chất gây viêm trong cơ thể.

Trong lĩnh vực sức khỏe tim mạch, omega 9 có vai trò không thể phủ nhận. Việc thay thế chất béo bão hòa bằng omega 9 có thể tăng cường độ nhạy của insulin và giảm cholesterol LDL, qua đó giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng ăn nhiều chất béo không bão hòa đơn như omega 9 có lợi hơn so với chế độ ăn giàu carbohydrate.

Về khía cạnh cải thiện độ nhạy insulin, omega 9 đã chứng tỏ hiệu quả ở cả những người có và không có lượng đường trong máu cao. Thực hiện chế độ ăn giàu omega 9 có thể cải thiện tình trạng này.

Cuối cùng, axit erucic, một phần của omega 9, đã được nghiên cứu cho thấy có lợi ích đối với những người mắc bệnh Alzheimer và các rối loạn nhận thức khác, bằng cách tăng cường trí nhớ và tiềm năng làm giảm các triệu chứng liên quan đến suy giảm nhận thức.

Ứng dụng trong y học

Acid béo omega-9, một loại acid béo không no mà cơ thể có thể tự tổng hợp, đóng một vai trò quan trọng trong y học và sức khỏe con người. Chúng được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm, như dầu ô liu, hạt óc chó, và hạt hướng dương. Trong y học, acid béo omega-9 được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi nhờ vào các lợi ích sức khỏe đáng kể của chúng.

Một trong những lợi ích chính của acid béo omega-9 là khả năng cải thiện sức khỏe tim mạch. Chúng giúp giảm mức cholesterol LDL (“cholesterol xấu”) và tăng cholesterol HDL (“cholesterol tốt”) trong máu, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ. Ngoài ra, omega-9 cũng giúp giảm viêm, một yếu tố nguy cơ quan trọng đối với nhiều bệnh tim mạch.

Trong lĩnh vực kiểm soát đường huyết, acid béo omega-9 cũng cho thấy những lợi ích nhất định. Chúng giúp cải thiện độ nhạy của insulin và giảm sự kháng insulin, qua đó hỗ trợ quản lý đường huyết, đặc biệt quan trọng đối với bệnh nhân tiểu đường.

Bên cạnh đó, omega-9 còn có vai trò trong việc duy trì cấu trúc và chức năng của các tế bào. Acid béo này tham gia vào quá trình xây dựng màng tế bào, giúp tế bào duy trì sự linh hoạt và ổn định. Điều này có ích cho việc duy trì sức khỏe của da và các mô khác, cũng như hỗ trợ quá trình phục hồi sau chấn thương.

Trong lĩnh vực nghiên cứu ung thư, một số nghiên cứu ban đầu cũng cho thấy omega-9 có thể có tác dụng ngăn chặn sự phát triển của một số loại tế bào ung thư, nhưng nghiên cứu này vẫn cần được mở rộng và kiểm chứng thêm.

Ngoài ra, omega-9 còn có vai trò trong việc hỗ trợ sức khỏe tinh thần. Có bằng chứng cho thấy chế độ ăn giàu acid béo không no, bao gồm cả omega-9, có thể giúp cải thiện tâm trạng và giảm nguy cơ mắc các rối loạn tâm thần như trầm cảm và lo âu.

Dược động học

Hấp thu

Axit béo Omega-9 thường được hấp thụ qua ruột sau khi tiêu hóa. Chúng được đóng gói vào micelles (những cấu trúc nhỏ giúp hòa tan các chất béo trong môi trường nước của ruột) và sau đó được hấp thụ vào máu.

Phân bố

Sau khi hấp thụ, axit béo được vận chuyển trong máu dưới dạng lipoprotein hoặc liên kết với albumin. Chúng được phân phối đến các mô khác nhau trong cơ thể, nơi chúng có thể được sử dụng để tạo năng lượng hoặc lưu trữ dưới dạng mỡ.

Chuyển hóa

Trong tế bào, axit béo Omega-9 được chuyển hóa thông qua quá trình oxy hóa beta, trong đó chúng được phân hủy để tạo ra ATP, nguồn năng lượng chính của tế bào. Chúng cũng có thể tham gia vào quá trình tổng hợp các lipid khác.

Thải trừ

Sản phẩm phụ của quá trình chuyển hóa axit béo có thể được loại bỏ qua nước tiểu hoặc phân. Một số cũng có thể được loại bỏ qua hệ hô hấp dưới dạng khí CO2 trong quá trình hô hấp tế bào.

Độc tính ở người

Trong khi Omega 9 mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, việc tiêu thụ quá mức có thể dẫn đến hậu quả không mong muốn. Một trong những tác dụng phụ tiêu cực là sự xuất hiện của vết bầm tím dưới da, đặc biệt ở những người mắc bệnh liên quan đến bạch cầu hoặc có lượng tiểu cầu thấp, như bệnh nhân ung thư đang trải qua hóa trị.

Ngoài ra, một lượng Omega 9 dư thừa trong cơ thể có thể tăng nguy cơ phát triển bệnh ung thư vú ở phụ nữ. Điều này cảnh báo về sự cần thiết của việc cân nhắc lượng chất béo không bão hòa đơn này trong chế độ ăn hàng ngày.

Thêm vào đó, sự dư thừa Omega 9 có thể gây viêm khớp, cũng như có khả năng tăng nguy cơ phát triển tình trạng tăng huyết áp. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì một lượng Omega 9 cân đối trong chế độ ăn uống để tránh các tác dụng phụ tiêu cực này.

Tính an toàn

Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị rằng, để duy trì sức khỏe tối ưu mà không gặp phải tác dụng phụ, một lượng Omega 9 khoảng 28 gram mỗi ngày là đủ cho nhu cầu hoạt động hàng ngày của cơ thể.

Tương tác với thuốc khác

Tương tác của axit béo Omega-9 với các loại thuốc khác có thể xảy ra, nhưng thông thường, những tương tác này ít khi gây ra vấn đề nghiêm trọng.

Thuốc chống đông máu: Axit béo Omega-9 có thể ảnh hưởng đến quá trình đông máu. Khi kết hợp với thuốc chống đông máu như warfarin, có thể làm tăng nguy cơ chảy máu. Người dùng thuốc chống đông cần thận trọng khi tiêu thụ lượng lớn axit béo omega-9.

Thuốc hạ huyết áp: Có bằng chứng cho thấy axit béo omega-9 có thể giúp giảm huyết áp. Do đó, khi kết hợp với thuốc hạ huyết áp, chúng có thể làm tăng hiệu quả của thuốc, dẫn đến huyết áp thấp hơn mong muốn.

Thuốc điều trị tiểu đường: Axit béo omega-9 có thể cải thiện độ nhạy insulin và giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Khi sử dụng chung với thuốc điều trị tiểu đường, có thể cần phải điều chỉnh liều lượng thuốc để tránh hạ đường huyết.

Thuốc giảm cholesterol: Omega-9 có thể giúp giảm LDL (“cholesterol xấu”) và tăng HDL (“cholesterol tốt”). Sử dụng chung với thuốc giảm cholesterol có thể tăng cường hiệu quả của thuốc, nhưng cũng cần thận trọng để tránh giảm cholesterol quá mức.

Lưu ý khi sử dụng Omega 9

Dù không có hướng dẫn cụ thể về lượng acid béo omega 9 cần thiết hàng ngày, việc tích hợp chúng một cách cân đối trong chế độ ăn uống là điều cần thiết. Để tối ưu hóa lợi ích sức khỏe, một sự cân bằng giữa omega 9, omega 3 và omega 6 là quan trọng. Mục tiêu là hình thành một chế độ ăn đa dạng, bao gồm cả ba loại acid béo này trong tỷ lệ hợp lý để nâng cao sức khỏe tổng thể.

Mặc dù omega 9 có nhiều lợi ích cho sức khỏe, việc tiêu thụ chúng cần ở mức độ điều độ, là một phần của một chế độ ăn uống cân đối và lành mạnh. Đáng chú ý, chất béo, kể cả loại lành mạnh, chứa lượng calo cao và nếu tiêu thụ quá mức có thể dẫn đến tăng cân.

Đa dạng chế độ ăn uống không chỉ giới hạn ở omega 9. Hãy bao gồm nhiều loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng như trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và chất béo lành mạnh để đạt được sự cân bằng dinh dưỡng.

Tuy nhiên, lưu ý rằng nhu cầu dinh dưỡng cá nhân có thể biến đổi theo độ tuổi, giới tính, mức độ hoạt động và tình trạng sức khỏe. Do đó, việc tư vấn với chuyên gia chăm sóc sức khỏe hoặc chuyên gia dinh dưỡng là cần thiết để có hướng dẫn phù hợp và cá nhân hóa.

Một vài nghiên cứu của Omega 9 trong Y học

Tác dụng của việc bổ sung axit béo Omega-3-6-9 đối với hành vi và giấc ngủ ở trẻ non tháng có triệu chứng tự kỷ: Phân tích thứ cấp của một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên

Bối cảnh: Trẻ sinh ra cực kỳ non tháng có tỷ lệ di chứng sinh non cao hơn so với trẻ sinh ở độ tuổi thai muộn hơn, bao gồm tỷ lệ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD) và các hành vi liên quan cao hơn.

Mục đích: Khám phá tác động của axit docosahexaenoic trong chế độ ăn uống kết hợp, axit eicosapentaenoic, axit gamma-linolenic và axit oleic (omega 3-6-9) đối với hành vi và giấc ngủ được người chăm sóc báo cáo ở trẻ mới biết đi sinh ra ở tuần thai 29 tuần có các triệu chứng thường gặp thấy với ASD.

Thiết kế nghiên cứu: thử nghiệm ngẫu nhiên 90 ngày (1:1), mù đôi, kiểm soát giả dược.

Đối tượng: Ba mươi mốt trẻ em từ 18-38 tháng tuổi nhận được omega 3-6-9 (n = 15) hoặc giả dược dầu hạt cải (n = 16).

Biện pháp kết quả: Phân tích hồi quy tác động hỗn hợp theo mục đích điều trị và khám phá tác dụng điều trị đối với các biện pháp hành vi được người chăm sóc báo cáo (Danh sách kiểm tra hành vi trẻ em 1.5-5, Bảng câu hỏi đánh giá hành vi của trẻ mới biết đi – Mẫu ngắn, Thang đo hành vi thích ứng Vineland, Ấn bản thứ 2) và giấc ngủ (Dành cho trẻ em Bảng câu hỏi về thói quen ngủ, Bảng câu hỏi ngắn gọn về giấc ngủ của trẻ sơ sinh).

Kết quả: Hai mươi chín trong số 31 trẻ được chọn ngẫu nhiên có sẵn dữ liệu cho ít nhất một thước đo kết quả (94%; ntx = 13, nplacebo = 16), 27 có dữ liệu kết quả đầy đủ (87%; ntx = 12, nplacebo = 15).

Trẻ em được chọn ngẫu nhiên dùng omega 3-6-9 đã nhận được lợi ích ở mức độ trung bình đối với các hành vi lo lắng và trầm cảm (ΔDifference = -1,27, d = -0,58, p = 0,049) và các hành vi tiếp thu (ΔDifference = -3,41, d = -0,68, p = 0,05); và lợi ích lớn đối với các hành vi thích ứng trong mối quan hệ giữa các cá nhân (ΔDifference = 7,50, d = 0,83, p = 0,01), so với giả dược.

Không có ảnh hưởng nào được quan sát thấy trên các khía cạnh khác của hành vi hoặc giấc ngủ.

Kết luận: Các phát hiện cung cấp hỗ trợ sơ bộ cho việc khám phá thêm về omega 3-6-9 trong thời kỳ chập chững biết đi nhằm cải thiện kết quả cảm xúc xã hội ở trẻ sinh non, đặc biệt đối với những trẻ có các triệu chứng ban đầu thường thấy với ASD. Kết quả cần được nhân rộng trong một mẫu lớn hơn.

Tài liệu tham khảo

1. Boone KM, Klebanoff MA, Rogers LK, Rausch J, Coury DL, Keim SA. Effects of Omega-3-6-9 fatty acid supplementation on behavior and sleep in preterm toddlers with autism symptomatology: Secondary analysis of a randomized clinical trial. Early Hum Dev. 2022 Jun;169:105588. doi: 10.1016/j.earlhumdev.2022.105588. Epub 2022 May 19. PMID: 35644107; PMCID: PMC9516351.
2. Drugbank, Omega 9, truy cập ngày 10 tháng 11 năm 2023.
3. Pubchem, Omega 9, truy cập ngày 10 tháng 11 năm 2023.
4. Bộ Y Tế (2012), Dược thư quốc gia Việt Nam, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội