Biên soạn và Hiệu đính

Dược sĩ Phan Hữu Xuân Hạo – Khoa Dược, Trường Y Dược – Đại học Duy Tân.

Danh pháp

Tên chung quốc tế

Macrogol, Ethylene glycol.

Tên danh pháp theo IUPAC

ethane-1,2-diol.

Nhóm thuốc

Thuộc nhóm thuốc nhuận tràng.

Mã ATC

A06AD15

A – Đường thải và chuyển hóa.

A06 – Thuốc trị táo bón.

A06A – Thuốc trị táo bón.

A06AD – Thuốc nhuận tràng thẩm thấu.

A06AD15 – Macrogol.

Phân loại nguy cơ đối với phụ nữ trong thời kỳ đang mang thai

B.

Mã UNII

FC72KVT52F.

Mã CAS

107-21-1.

Cấu trúc phân tử

Công thức phân tử

C2H6O2

Phân tử lượng

62,07 g/mol.

Cấu trúc phân tử

Các tính chất phân tử

Số liên kết hydro cho: 2.

Số liên kết hydro nhận: 2.

Số liên kết có thể xoay: 1.

Diện tích bề mặt tôpô: 40,5 Ų.

Số lượng nguyên tử nặng: 4

Các tính chất đặc trưng

Điểm nóng chảy (°C): 58 – 61 °C.

Điểm sôi: 197,3 °C.

Khối lượng riêng: 62.036779430 g/mol.

Phổ hồng ngoại: 1100 cm-1.

Độ tan: >100 mg/mL.

Độ nhớt (tính lưu biến): 16,1 mPa-s ở 25 °C.

Hằng số phân ly pKa: 15,1.

Chu kì bán hủy: 4,1 giờ.

Khả năng liên kết với Protein huyết tương:

Cảm quan

Macrogol là một chất lỏng siro trong suốt, không màu, không mùi, vị ngọt hay đắng, có thể hòa tan trong nước.

Dạng bào chế

Dạng rắn và dạng lỏng.

Độ ổn định và điều kiện bảo quản của Macrogol

Bảo quản trong bình thẳng đứng, đậy kín trong môi trường khô ráo, thoáng gió.

Nguồn gốc

Macrogol là một sản phẩm tự nhiên được tìm thấy ở Vitis vinifera. Việc sản xuất Macrogol lần đầu tiên được báo cáo vào năm 1859. Cả AV Lourenço và Charles Adolphe Wurtz đều phân lập độc lập các sản phẩm là Macrogol hay còn là Polyethylene glycol. Macrgol được tạo ra bởi sự tương tác của etylen oxit với nước, etylen glycol, hoặc các đồng phân etylen glycol. Là một polyme tổng hợp được sản xuất thông qua quá trình trùng hợp các phân tử etylen oxit để tạo ra các đơn vị tham gia của etylen glycol bằng liên kết ete.

Dược lý và Cơ chế tác động

Macrogol là thuốc nhuận tràng hoạt động thẩm thấu; tức là một chất trơ đi qua ruột mà không được hấp thụ vào cơ thể. Macrogol làm giảm táo bón vì nó làm cho nước được giữ lại trong ruột thay vì được hấp thụ vào cơ thể. Điều này làm tăng hàm lượng nước và khối lượng của phân trong ruột, làm cho chúng mềm hơn và dễ đi ra ngoài, cũng như cải thiện nhu động ruột.

Hiệu ứng thẩm thấu của Macrogol tạo ra chứng tiêu chảy nhiều nước. Tác dụng của Macrogol 3350 là khoảng 1 – 2 giờ sau khi uống. Quá trình vận chuyển Macrogol ở ruột già xảy ra phụ thuộc vào liều lượng. Khi được sử dụng để chuẩn bị ruột trước khi nội soi ruột già, chất điện giải thường được thêm vào trong dung dịch uống Macrogol để ngăn ngừa mất nước và rối loạn điện giải.

Là thuốc nhuận tràng không kê đơn, Macrogol là sản phẩm OTC không chứa bất kỳ loại muối nào có thể được hấp thụ hay gây hại cho cơ thể. Trong một nghiên cứu liên quan đến các đối tượng khỏe mạnh, Macrogol 3350 có tác động không đáng kể đến sự hấp thụ chất lỏng của ruột kết hoặc với khả năng của niêm mạc ruột kết để tạo ra và duy trì các gradient điện hóa.

Ứng dụng/ Chỉ định trong y học

Táo bón

Macrogol 3350, thường được kết hợp với các chất điện giải, được sử dụng để giảm táo bón trong thời gian ngắn cũng như sử dụng lâu dài trong táo bón do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả ở bệnh nhân đa xơ cứng và bệnh Parkinson (một triệu chứng không do vận động thường bị bỏ qua) cũng như táo bón do thuốc dược phẩm như opioid và thuốc kháng cholinergic. Tưới toàn bộ ruột bằng macrogol là một phần của quá trình chuẩn bị ruột trước khi phẫu thuật hoặc nội soi đại tràng.

Ở những người bị táo bón mãn tính, Macrogol hoạt động tốt hơn lactulose.

Một so sánh năm 2007 cho thấy những người bị táo bón có phản ứng tốt hơn với macrogol so với tegaserod. Các loại macrogol phổ biến bao gồm: macrogol 3350, macrogol 4000, và macrogol 6000. Con số phía sau thể hiện khối lượng phân tử trung bình. Việc kết hợp các khối lượng phân tử khác nhau cung cấp một số kiểm soát đối với tính nhất quán.

Tá dược

Macrogol được sử dụng như một tá dược trong các sản phẩm dược phẩm. Các biến thể có trọng lượng phân tử thấp hơn được sử dụng làm dung môi trong chất lỏng uống và viên nang mềm, trong khi các biến thể rắn được sử dụng làm cơ sở thuốc mỡ, chất kết dính viên nén, lớp phủ phim và chất bôi trơn.

Ví dụ, PEG-2000 là một trong những tá dược trong vắc xin Moderna COVID-19.

PEGyl hóa

Macrogol cũng được gắn vào thuốc sinh học để làm chậm quá trình thoái hóa của chúng trong cơ thể người và tăng thời gian tác dụng, cũng như giảm khả năng sinh miễn dịch. Quá trình này được gọi là PEGylation.

Dược động học

Hấp thu

Theo chế độ chia liều trong hai ngày của hỗn dịch uống chứa 140g PEG 3350 ở những người khỏe mạnh, Cmax trung bình là 2,7 mcg/mL và Tmax trung bình là 3 giờ. Thông thường, polyetylen glycol có trọng lượng phân tử cao được hấp thu kém qua đường tiêu hóa sau khi uống.

Phân bố

Chưa biết rằng Macrogol có phân bố qua đường sữa mẹ hay không.

Chuyển hóa

Macrogol là thuốc nhuận tràng trơ về mặt chuyển hóa, không trải qua quá trình phân hủy enzym đường ruột hoặc chuyển hóa vi khuẩn.

Thải trừ

Sau khi sử dụng hỗn dịch uống có chứa 140g PEG 3350 ở những người khỏe mạnh, có tới 85% đến 99% hợp chất được bài tiết qua phân.

Theo chế độ chia liều hai ngày của hỗn dịch uống chứa 140g PEG 3350 ở những người khỏe mạnh, thời gian bán thải trung bình là 4,1 giờ

Phương pháp sản xuất

Phản ứng được xúc tác bởi chất xúc tác axit hoặc bazơ. Macrogol và các oligome của nó được ưu tiên làm nguyên liệu ban đầu thay vì nước, vì chúng cho phép tạo ra các polyme có độ phân tán thấp. Chiều dài chuỗi polyme phụ thuộc vào tỷ lệ các chất phản ứng.

Các chất xúc tác kiềm như NaOH, KOH, hoặc Na2CO3 được sử dụng để điều chế Macrogol có trọng lượng phân tử thấp.

Độc tính ở người

Các triệu chứng thường gặp như gây tiêu chảy nặng, kích ứng mắt, da, mũi, họng; buồn nôn, nôn, đau bụng, buồn nôn (suy nhược, kiệt sức); chóng mặt, sững sờ, co giật, suy nhược hệ thần kinh trung ương; nhạy cảm da.

Các trường hợp ngộ độc cấp tính cho thấy thận là cơ quan quan trọng đối với độc tính của Macrogol.

Độc tính toàn thân với Macrogol có thể xảy ra khi ăn phải.

Hít phải hơi Macrogol có thể gây kích ứng mắt và phổi nhưng không có khả năng gây độc toàn thân.

Tính an toàn

Tiếp xúc với hơi của Macrogol có thể gây kích ứng.

Tiếp xúc với Macrogol lỏng có thể dẫn đến sưng mí mắt và giác mạc, sưng kết mạc và mống mắt, và chấn thương kết mạc hoặc giác mạc.

Tương tác với thuốc khác

Có tổng cộng 210 loại thuốc được biết là có tương tác với Macrogol, được phân loại là 0 tương tác chính, 209 loại trung bình và 1 tương tác nhỏ.

Thuốc	Tương tác	Mức độ
Albuterol	Albuterol có thể gây ra nhịp tim không đều có thể nghiêm trọng và có khả năng đe dọa tính mạng	Moderate
Bepridil	Bepridil có thể ảnh hưởng đến nhịp tim có khả năng đe dọa tính mạng	Moderate
Clarithromycin	Phối hợp có thể gây mất điện giải và tăng nguy cơ loạn nhịp thất xoắn đỉnh	Moderate
Furosemide	Kết hợp các loại thuốc này, đặc biệt trong thời gian dài, có thể làm tăng nguy cơ mất nước và các bất thường về điện giải.	Moderate
Ure	Kết hợp cùng xảy ra tình trạng mất nước và điện giải bất thường có thể dẫn đến nhịp tim không đều, co giật và các vấn đề về thận	Moderate

Lưu ý khi dùng Macrogol

Cần lưu ý khi sử dụng Macrogol vì có thể gây các triệu chứng dị ứng không mong muốn.

Khi sử dụng cho phụ nữ cho con bú và phụ nữ có thai cần cẩn trọng vì chưa có nghiên cứu cho thấy Macrogol có gây nguy hiểm đối với các trường hợp đó không.

Một vài nghiên cứu của Macrogol trong Y học

Một nghiên cứu lâm sàng nhãn mở ở Nhật Bản: Polyethylene glycol 3350 cộng với chất điện giải cho bệnh táo bón mãn tính ở trẻ em.

Cơ sở: Mặc dù có rất nhiều bằng chứng nghiên cứu về hiệu quả và khả năng dung nạp của nó để điều trị táo bón ở các nước khác, nhưng chất điện giải polyethylene glycol 3350 plus (PEG 3350 + E) vẫn chưa có ở Nhật Bản cho đến gần đây. Mục đích của nghiên cứu này là thiết lập tính hiệu quả và an toàn của PEG 3350 + E trong điều trị táo bón chức năng ở trẻ em ở Nhật Bản.

Phương pháp: Trẻ em Nhật Bản từ 2-14 tuổi với tần suất đi tiêu tự nhiên (SBM) trung bình là 2 lần/ tuần hoặc ít hơn trong ít nhất 2 tháng trước khi có sự đồng ý được đưa vào nghiên cứu. Sau thời gian sàng lọc 2 tuần, điều trị bằng PEG 3350 + E được bắt đầu vào ngày nhập học và tiếp tục trong 12 tuần. Thay đổi tần số SBM từ giai đoạn sàng lọc tuần 2 (ban đầu) sang giai đoạn điều trị tuần 2 được đặt làm tiêu chí chính. Các điểm cuối phụ và các tác dụng ngoại ý cũng đã được kiểm tra.

Kết quả: 39 bệnh nhân đã được ghi danh và hoàn thành thời gian nghiên cứu 12 tuần. Tần số SBM (trung bình ± SD) tại thời điểm ban đầu và giai đoạn điều trị tuần 2 lần lượt là 1,00 ± 0,89 và 6,54 ± 4,38. Sự thay đổi tần số SBM là 5,54 ± 4,55 (xét nghiệm t một mẫu, P <0,0001) và duy trì ổn định qua tuần 12. Tính nhất quán của phân cũng được cải thiện trong toàn bộ thời gian điều trị. Ba phản ứng có hại nhẹ của thuốc đã được báo cáo: giảm cảm giác thèm ăn, đau bụng và tiêu chảy (cứ 1 trong số 39 bệnh nhân [2,6%] thì mỗi phản ứng).

Kết luận: PEG 3350 + E có thể được coi là một lựa chọn điều trị mới cho chứng táo bón mãn tính ở trẻ em ở Nhật Bản.

Tài liệu tham khảo

1. 1. Bộ Y Tế (2018), Dược thư quốc gia Việt Nam, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.
2. 2. Drugs.com, Interactions checker, Macrogol, truy cập ngày 25 tháng 6 năm 2022.
3. 3. Go.drugbank, Drugs, Macrogol, truy cập ngày 25 tháng 6 năm 2022.
4. 4. Gondo, M., Nagata, S., Shinbo, K., Oota, A., & Tomomasa, T. (2020). Polyethylene glycol 3350 plus electrolytes for pediatric chronic constipation: An open‐label clinical study in Japan. Pediatrics International, 62(5), 600-608.
5. 5. Pubchem, Macrogol, truy cập ngày 25 tháng 6 năm 2022.
6. 6. Pubmed, Macrogol, truy cập ngày 25 tháng 6 năm 2022.