Tên chung quốc tế

Lipase

Lipase là gì?

Lipase là tên gọi chung một họ enzyme có vai trò xúc tác quá trình phân hủy chất béo trung tính thành axit béo tự do và glycerol.Enzyme lipase hoạt động ở nhiều mô và các cơ quan trong cơ thể ví dụ như lipase nhạy cảm với hormone có trong tế bào mỡ, lipase tụy có ở ruột non, lipase ở gan có trong gan,lipoprotein lipase có ở bề mặt nội mô mạch máu. Lipase thuộc siêu họ enzyme gấp alpha/beta-hydrolase. Lipase có trong tuyến tụy, ruột và nhiều loại mô khác. Độ chênh lệch nồng độ giữa mô tụy và lipase huyết thanh là khoảng 20.000 lần.

Lipase là một glycoprotein có 420-449 gốc axit amin, 32.000-39.000 đối với lipase huyết thanh và 46.000-56.000 đối với lipase tuyến tụy.

Lipase có tác dụng gì?

• Lipase là enzyme có mặt khắp nơi, phổ biến trong tự nhiên. Chúng lần đầu tiên được phân lập từ vi khuẩn vào đầu thế kỷ 19 và các nghiên cứu liên quan liên tục tăng lên do đặc điểm đặc biệt của các enzyme này. Lipase hoạt động bằng cách sử dụng quá trình thủy phân giống chymotrypsin, sử dụng axit aspartic, nucleophile serine, bazơ histidine. Lipase là một enzyme xúc tác quá trình thủy phân các liên kết este trong chất béo trung tính phân hủy chất béo trung tính thành axit béo tự do và glycerol.
• Ứng dụng của enzyme lipase trong dịch tiết tụy là  Lipase đóng vai trò thiết yếu trong việc vận chuyển lipid, tham gia vào quá trình tiêu hóa và chuyển hóa chất béo, và góp phần tham gia các chức năng riêng lẻ trong một số mô, bao gồm lipase lipoprotein trong tế bào nội mô và lipase tuyến tụy ở ruột non, lipase nhạy cảm với hormone trong tế bào mỡ, lipase gan ở gan. Lipase gan trong gan làm giảm chất béo trung tính còn sót lại trong lipoprotein mật độ trung bình, phát triển và cung cấp lipoprotein mật độ thấp . Lipase được tìm thấy trong mô mỡ nhạy cảm với nội tiết tố và chịu trách nhiệm thủy phân chất béo trung tính được lưu trữ trong tế bào mỡ. Lipoprotein lipase được tìm thấy trong các tế bào nội mô mạch máu có vai trò phân hủy chất béo trung tính lưu thông từ lipoprotein mật độ rất thấp, chylomicron. Lipase tụy được tìm thấy trong ruột non và có liên quan đến việc làm giảm chất béo trung tính trong chế độ ăn uống.
• Trong khi tất cả các lipase thủy phân chất béo trung tính và/hoặc phospholipid, mỗi loại có chức năng cụ thể trong cơ thể, bao gồm tái cấu trúc và hấp thu lipoprotein, hấp thụ chất béo trong chế độ ăn uống và điều hòa dòng axit béo vào mô mỡ, cơ và trái tim. Monome lipase được chia thành miền gấp N- và C-terminal. Ngoại trừ PL, các monome phải tập hợp thành homodime để tạo thành các enzym có đầy đủ chức năng.Chức năng của nó là tiêu hóa chất béo và lipid, giúp duy trì chức năng bình thường của túi mật.
• Quá trình tiêu hóa lipase ban đầu xảy ra ở lòng của ruột non. Muối mật làm giảm sức căng bề mặt của các giọt chất béo để lipase có thể tấn công các phân tử chất béo trung tính sau đó đưa vào các tế bào biểu mô lót thành ruột để vận chuyển đến cơ và các mô mỡ. Tại đây, lipase trong máu thủy phân chất béo trung tính và tạo thành axit béo và glycerol được tế bào của các mô này hấp thụ. Trong các mô mỡ, chất béo trung tính được tái tạo để dự trữ.
• Lipase giúp ích cho người mắc bệnh xơ vữa động mạch, xơ nang, bệnh Alzheimer và đóng vai trò trong phòng ngừa và điều trị ung thư.
• Lipase là một loại enzyme được sử dụng rộng rãi và linh hoạt. Những enzyme này được lấy từ động vật, thực vật cũng như từ một số vi sinh vật và đủ ổn định. Đây được coi là chất xúc tác của tự nhiên, nhưng về mặt thương mại, chỉ có lipase vi sinh vật mới được sử dụng đáng kể.

Dạng bào chế

Viên nang cứng: thuốc Lipase 25000, Enzymax Forte,….

Viên nén: Creon 25000 Abbott,..

Cốm: Bacilus Sữa Non, Gastrozym,..

Viên nén nhai: YSPBiotase,…

Bột: Octozymes,

Cơ chế tác dụng

Lipase có tác dụng phân giải và chia cắt các phân tử chất béo thành những dạng và thành phần có phân tử nhỏ hơn nhờ đó giúp cơ thể dễ hấp thu và tiêu hóa chúng dễ dàng.

Tác dụng phụ

Lipase có thể gây tác dụng phụ như tiêu chảy, chuột rút, buồn nôn

Tương tác thuốc

Hiện nay chưa có báo cáo về tương tác của Lipase tuy nhiên trong quá trình dùng Lipase người dùng muốn dùng thêm sản phẩm khác thì nên hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi dùng để tránh tương tác bất lợi có thể xảy

Xét nghiệm lipase

• Lipase là một loại enzyme tiêu hóa, giúp cơ thể tiêu hóa chất béo. Hầu hết lipase được tạo ra trong tuyến tụy, một cơ quan nằm phía sau phần dưới của dạ dày, ngoài ra nó cũng được tạo ra trong dạ dày, trong tuyến nước bọt
• Chỉ số lipase máu bình thường:

• • Đối với người lớn trên 60 tuổi: 24–151 U/L
  • Đối với người < 60 tuổi: 10–140 U/L.
• Nồng độ lipase thấp có thể là dấu hiệu của tổn thương vĩnh viễn đối với các tế bào tạo ra lipase trong tuyến tụy. Điều này có thể xảy ra ở một số bệnh mãn tính (kéo dài), chẳng hạn như bệnh xơ nang và viêm tụy mãn tính.
• Nếu các tế bào tuyến tụy bị tổn thương sẽ giải phóng lượng lipase lớn hơn. Vì vậy, nồng độ lipase tăng cao trong huyết thanh có thể là dấu hiệu của viêm tụy. Trong trường hợp viêm tụy cấp, chẩn đoán dựa trên kết quả xét nghiệm với hai trong ba tiêu chí bao gồm: Tiêu chuẩn được sử dụng để chẩn đoán bao gồm đau tăng amylase huyết thanh hoặc tăng nồng độ lipase, vùng thượng vị cấp tính lan ra sau lưng tăng cao gấp 3 lần giới hạn nồng độ lipase huyết thanh bình thường; dấu hiệu chẩn đoán cụ thể hơn amylase hoặc chụp ảnh bằng CT hoặc MRI. Nồng độ amylase và lipase bình thường trong huyết thanh khi bị tăng cao có thể có hoặc không có trong viêm tụy mãn tính, trái ngược với viêm tụy cấp, trong đó lipase huyết thanh hầu như luôn tăng cao.
• Nồng độ lipase tăng cao hơn bình thường có thể do: Các bệnh về tuyến tụy, bao gồm cả ống dẫn bị tắc hoặc ung thư tuyến tụy:
  • Bệnh thận mãn tính
  • Loét dạ dày tá tràng
  • Bệnh túi mật
  • Các vấn đề về đường ruột, chẳng hạn như ruột bị tắc
  • Bệnh tiểu đường
  • Rối loạn tuyến nước bọt chẳng hạn như nhiễm trùng hoặc ung thư
  • Rối loạn sử dụng rượu
• Xét nghiệm lipase có thể giúp chẩn đoán những tình trạng này và những tình trạng khác.Xét nghiệm lipase có thể được sử dụng để:
  • Giúp chẩn đoán các bệnh về tuyến tụy, đặc biệt là viêm tụy cấp
  • Kiểm tra hiệu quả điều trị bệnh tuyến tụy
  • Giúp chẩn đoán và theo dõi các bệnh mãn tính ảnh hưởng đến tuyến tụy, bao gồm: bệnh celiac, Crohn, bệnh xơ nang
• Bệnh nhân nên tiến hành xét nghiệm lipase nếu có các triệu chứng liên quan đến tuyến tụy bao gồm:
  • Đau bụng trên có thể lan ra lưng
  • Buồn nôn và ói mửa
  • Bệnh tiêu chảy
  • Bụng sưng hoặc đau
  • Sốt
  • Tim đập nhanh
• Lipase được đo bằng xét nghiệm máu được lấy từ tĩnh mạch trên cánh tay, bệnh nhân nên nhịn ăn trong 8-12 giờ trước khi xét nghiệm máu lipase.

Lưu ý khi dùng

• Phụ nữ có thai và cho con bú chỉ dùng Lipase khi có chỉ định của bác sĩ
• Không dùng Lipase nếu bệnh nhân có tiền sử dị ứng với Lipase
• Hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng Lipase nếu bệnh nhân có bất kì dị ứng với thực phẩm hay bất kì sản phẩm nào trước đó
• Trước khi dùng Lipase bệnh nhân nên báo chó bác sĩ những sản phẩm hay thuốc đang dùng để được nhận tư vấn từ bác sĩ.

Một vài nghiên cứu về Lipase

Vai trò của xét nghiệm định kỳ amylase và lipase huyết thanh trong chẩn đoán đau bụng cấp

Nghiên cứu có mục tiêu là đánh giá vai trò của việc đo amylase và lipase huyết thanh thường quy trong chẩn đoán đau bụng cấp tính. Nghiên cứu đã loại trừ 58 trong số 1598 bệnh nhân vì lý do không đủ điều kiện bệnh nhân đã được xét nghiệm amylase và lipase huyết thanh trong khoảng thời gian 62 ngày tại một bệnh viện. Trong số 44 (2,9%) bệnh nhân bị viêm tụy cấp, chỉ có 28 (63,6%) có sự gia tăng amylase huyết thanh và/hoặc lipase huyết thanh gấp 3 lần so với phạm vi tham chiếu tối đa, số còn lại được chẩn đoán bằng X quang. Ở phạm vi ngưỡng này, độ nhạy và độ đặc hiệu của amylase huyết thanh lần lượt là 50% và 99%, và của lipase huyết thanh lần lượt là 64% và 97%. Kết luận: Đo amylase và lipase huyết thanh thường quy không có ích trong chẩn đoán đau bụng cấp trừ khi có nghi ngờ lâm sàng về viêm tụy cấp. Ở những bệnh nhân này, xét nghiệm lipase đơn thuần được ưu tiên hơn so với xét nghiệm amylase đơn thuần hoặc cả hai enzyme.

Tài liệu tham khảo

1. Yasaman Pirahanchi; Sandeep Sharma, Biochemistry, Lipase, pubmed. Truy cập ngày 18/10/2023.
2. Paul A Sutton 1, David J Hume, Gemma Purcell, Janette K Smith, Frances Whiting, Tom Wright, Linda Morgan, Dileep N Lobo (2009), The role of routine assays of serum amylase and lipase for the diagnosis of acute abdominal pain, pubmed. Truy cập ngày 18/10/2023.