Biên soạn và Hiệu đính

Dược sĩ Phan Hữu Xuân Hạo

Danh pháp

Tên chung quốc tế

Hyaluronic acid (HA), Hyaluronan

Tên danh pháp theo IUPAC

(2 S,3 S,4 S,5 R,6 R)-6-[(2 S,3 R,5 S,6 R)-3-acetamido-2-[(2 S,3 S,4 R,5 R,6 R)-6-[(2 R,3 R,5 S,6 R)-3-acetamido-2,5-dihydroxy-6-(hydroxymethyl)oxan-4-yl]oxy-2-carboxy-4,5-dihydroxyoxan-3-yl]oxy-5-hydroxy-6-(hydroxymethyl)oxan-4-yl]oxy-3,4,5- Axit trihydroxyoxane-2-carboxylic

Nhóm thuốc

Thuốc lành sẹo; Thuốc trị rối loạn hệ Cơ – Xương; Thuốc mũi; Chất tạo nhầy.

Mã ATC

D – Da liễu

D03 – Thuốc điều trị vết thương và loét da

D03A – Thuốc lành sẹo

D03AX – Những thuốc lành sẹo khác

D03AX05 – Hyaluronic acid

M – Hệ Cơ – Xương

M09 – Thuốc khác trị rối loạn hệ Cơ – Xương

M09A – Thuốc khác trị rối loạn hệ Cơ – Xương

M09AX – Thuốc khác trị rối loạn hệ Cơ – Xương khác

M09AX01 – Hyaluronic acid

R – Hệ hô hấp

R01 – Thuốc mũi

R01A – Thuốc chữa ngạt mũi và những thuốc mũi khác dùng tại chỗ

R01AX – Thuốc mũi khác

R01AX09 – Hyaluronic acid

S – Các giác quan

S01 – Thuốc mắt

S01K – Các thuốc hỗ trợ phẫu thuật

S01KA – Chất tạo nhầy

S01KA01 – Hyaluronic acid

Mã UNII

S270N0TRQY

Mã CAS

9004-61-9

Cấu trúc phân tử

Công thức phân tử

C28H44N2O23

Phân tử lượng

776.6

Cấu trúc phân tử

Axit hyaluronic là một polymer của disaccarit, bao gồm axit D-glucuronic và N-acetyl-D-glucosamine liên kết thông qua các liên kết glycosid xen kẽ β-(1→4) và β-(1→3). Axit hyaluronic có thể dài 25.000 lần lặp lại disacarit và polyme của axit hyaluronic có thể có kích thước từ 5.000 đến 20.000.000 Da trong cơ thể sống.

Các tính chất phân tử

Số liên kết hydro cho: 14

Số liên kết hydro nhận: 23

Số liên kết có thể xoay: 12

Diện tích bề mặt tôpô: 400 Ų

Số lượng nguyên tử nặng: 53

Các tính chất đặc trưng

Điểm nóng chảy: 241-247 độ C

Điểm sôi: 1274,4 ± 65,0 độ C

Tỷ trọng riêng: 1.8±0.1 g/cm3

Độ tan trong nước: 5 mg / mL

Hằng số phân ly pKa: 3-4

Cảm quan

Axit hyaluronic có dạng bột kết tinh màu trắng, không mùi, có thể tan trong nước tạo thành các cụm tạm thời do các axit hyaluronic tự liên kết với nhau.

Dạng bào chế

Gel: 0.25 g/10g; 2.5 g/100g.

Dung dịch: 20 mg/500mL; 22.5 mg/1ml; 25.5 mg/1ml; 20 mg/1ml; 26 mg/1ml.

Miếng dán: 0.4298 mg/100mg; 0.53 mg/0.58mg;

Độ ổn định và điều kiện bảo quản

Axit hyaluronic ổn định về mặt năng lượng, một phần là nhờ hóa học lập thể của các disaccarit thành phần của nó.

Axit hyaluronic nên được bảo quản trong bao bì gốc của nhà sản xuất, tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp và ở nhiệt độ dưới 30 độ C.

Nguồn gốc

Axit hyaluronic là một glycosaminoglycan anion không có sunfat, được tìm thấy trong các mô liên kết, biểu mô và thần kinh. Vào năm 1934, axit hyaluronic được phân lập lần đầu tiên bởi Karl Meyer và John Palmer. Theo đó, họ đã thu được glycosaminoglycan (GAG) từ thủy tinh thể của mắt bò và đặt tên cho nó là “axit hyaluronic”.

Sản phẩm y sinh đầu tiên của axit hyaluronic, Healon, được Pharmacia phát triển vào những năm 1970 và 1980, và được chấp thuận sử dụng trong phẫu thuật mắt như ghép giác mạc, phẫu thuật sửa chữa bong võng mạc, phẫu thuật đục thủy tinh thể và phẫu thuật tăng nhãn áp. Sau đó, các công ty y sinh khác cũng sản xuất các nhãn hiệu hyaluronan cho phẫu thuật nhãn khoa.

Dược lý và cơ chế hoạt động

Axit hyaluronic (HA) có tác dụng bôi trơn lâu dài, hấp thụ sốc, ổn định khớp và cân bằng nước. Nó tương tự như glycosaminoglycan (GAG) xuất hiện tự nhiên trong khớp. Axit hyaluronic hoạt động như một chất bôi trơn và giảm xóc, tạo điều kiện cho khớp di chuyển và do đó làm giảm đau xương khớp.

Axit hyaluronic cũng có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm và giảm đau. Các đặc tính cân bằng nước và độ đàn hồi nhớt của axit hyaluronic có lợi trong việc tiêm thẩm mỹ, truyền khối lượng và giảm sự xuất hiện của các khuyết điểm và nếp nhăn.

Nguyên tắc chung và liên kết với thụ thể axit hyaluronic

Axit hyaluronic hoạt động theo hai cơ chế cơ bản: Đóng vai trò là phân tử cấu trúc thụ động hoặc đóng vai trò là phân tử tín hiệu, tùy thuộc vào kích thước phân tử.

Các đặc tính hóa lý của HA trọng lượng phân tử cao góp phần tạo ra các hiệu ứng cấu trúc thụ động, thể hiện tính hút ẩm và độ nhớt đàn hồi, đồng thời cải thiện quá trình hydrat hóa, cân bằng nước và tính toàn vẹn của cấu trúc.

Với vai trò là một phân tử tín hiệu tương tác với protein, HA gây ra một số tác dụng đối lập dựa trên trọng lượng phân tử: Tác dụng hỗ trợ hoặc chống viêm, thúc đẩy hoặc ức chế di chuyển tế bào và kích hoạt hoặc ức chế sự phân chia tế bào.

Axit hyaluronic phát huy tác dụng điều trị của nó thông qua việc liên kết với ba loại thụ thể bề mặt tế bào chính: CD44 (một glycoprotein màng), thụ thể vận động qua trung gian hyaluronate (RHAMM) và phân tử kết dính giữa các tế bào 1 (ICAM-1).

CD44 được coi là thụ thể phân bố rộng rãi nhất đối với axit hyaluronic, thể hiện sự tương tác của tế bào với osteopontin, collagen và ma trận metallicoproteinase (MMP). Các axit hyaluronic có trọng lượng phân tử cao và thấp thể hiện các cơ chế phân tử và tế bào khác nhau trong tương tác của chúng với các thụ thể CD44. Một số ví dụ về những hiệu ứng này bao gồm sửa đổi các con đường sống sót của tế bào sụn ngoài việc thay đổi các con đường chết theo chương trình.

Ngoài ra, thụ thể hyaluronan nội mô mạch bạch huyết (LYVE-1) và thụ thể axit hyaluronic cho endocytosis (HARE), (còn được gọi là Stabilin-2) cũng liên kết với axit hyaluronic.

Axit hyaluronic có thể bị phân hủy bởi một họ enzym, được gọi là hyaluronidase. Ở người, có ít nhất 7 loại enzym giống như hyaluronidase và một vài trong số đó là chất ức chế khối u. Các sản phẩm phân hủy của axit hyaluronic, oligosacarit và axit hyaluronic trọng lượng phân tử rất thấp, thể hiện các đặc tính tạo mạch.

Ngoài ra, các nghiên cứu gần đây cho thấy các mảnh axit hyaluronic không phải phân tử có cao tự nhiên, có thể gây ra phản ứng viêm trong đại thực bào và tế bào đuôi gai trong tổn thương mô và trong cấy ghép da.

Axit hyaluronic trong mỹ phẩm

Với đặc tính nhờn và sệt, axit hyaluronic là sợi dây móc nối các phân tử nước, đồng thời bôi trơn các bộ phận chuyển động như cơ và khớp. Trong đó, có khoảng 50% lượng HA của cơ thể tập trung tại khu vực collagen ở lớp trung bì của làn da, và nó đóng vai trò như nguồn dinh dưỡng chính nuôi lớp màng collagen. Nhờ có axit hyaluronic mà các sợi collagen được chăm sóc, giúp da tăng độ đàn hồi và giảm thiểu các nếp nhăn.

Khi đi vào môi trường nước của da, các phân tử axit hyaluronic khuếch tán và gia tăng trọng lượng tới 500-1000 lần. Sau đó, nó hoạt động như một miếng mút hút ẩm từ môi trường bên ngoài và từ các tầng da bên dưới lên trên bề mặt da, giúp bề mặt da trở nên căng mọng và ngậm nước.

Khả năng giữ lại độ ẩm của axit hyaluronic là tối ưu hơn bất cứ thành phần tự nhiên hay polymer nhân tạo nào. Thực tế, 1g axit hyaluronic có khả năng giữ đến 6l nước. Chính vì thế, nó giúp giữ nước cho làn da, cải thiện độ ẩm cũng như giữ cho các sợi collagen săn chắc và dẻo dai.

Khi da đủ độ ẩm, hàng rào bảo vệ da tự nhiên (lớp ngoài cùng trên da) cũng sẽ trở nên khỏe mạnh và săn chắc hơn. Đồng thời, axit hyaluronic còn giúp làm dịu và giảm sưng tấy cho làn da bị kích ứng một cách hiệu quả.

Đặc tính liên kết độ ẩm của axit hyaluronic cũng đặc biệt quan trọng đối với quá trình lão hóa da. Khi còn trẻ, da có thể giữ nước và cân bằng độ ẩm, nhưng điều này sẽ mất khi già đi. Kết quả dẫn đến da bị mất đi độ săn chắc, mềm dẻo, giảm độ căng mọng và mềm mại. Tuy nhiên khi được bổ sung axit hyaluronic, da sẽ trở nên đủ ẩm và căng mọng, giúp ngăn ngừa được các dấu hiệu lão hóa sớm như vết nhăn nông hoặc nếp nhăn sâu hiệu quả.

Ngoài ra, tính chất anion của axit hyaluronic khiến nó hút nước và gây sưng tấy, tăng thể tích mô và tính toàn vẹn của cấu trúc da. Trong khi quá trình lão hóa có liên quan đến việc giảm sản xuất axit hyaluronic và collagen của da, gây ra sự xuất hiện của các nếp nhăn và mất đi khối lượng trên khuôn mặt.

Chất làm đầy da chứa axit hyaluronic có tác dụng thay thế thể tích mô bị mất, mang lại vẻ ngoài đầy đặn và trẻ trung cho làn da đã mất tính đàn hồi. Cơ chế được hiểu là do chất làm đầy axit hyaluronic chứa các hạt axit hyaluronic liên kết ngang, tạo ra một chất cô đặc có khả năng chống lại các dạng phân hủy vật lý và hóa học khác nhau.

Lợi ích thẩm mỹ của chất làm đầy axit hyaluronic có thể kéo dài đến 6 tháng, phụ thuộc vào thương hiệu và kỹ thuật được sử dụng để tiêm. Ngoài ra, chất làm đầy axit hyaluronic còn được biết là làm tăng sản xuất nguyên bào sợi, hỗ trợ chữa lành vết thương và giúp giảm các tình trạng da bị kích ứng và viêm nhiễm.

Axit hyaluronic cho đau khớp

Hầu hết các tế bào trong cơ thể người đều có khả năng tổng hợp axit hyaluronic. Nó là thành phần chính của ma trận ngoại bào (ECM) và có thể được tìm thấy trong tủy xương, sụn và hoạt dịch trong khớp.

Trong viêm xương khớp, nồng độ axit hyaluronic tự nhiên giảm dần, làm giảm độ nhớt của chất lỏng hoạt dịch bảo vệ khớp khỏi ma sát quá mức. Vì vậy, điều trị bằng axit hyaluronic trong khớp làm tăng độ nhớt của dịch khớp, giảm ma sát và sau đó làm giảm các triệu chứng đau khớp.

Axit hyaluronic cho các bệnh về mắt và thủ thuật nhãn khoa

Dung dịch axit hyaluronic với nồng độ lớn hơn 0,1% giúp dưỡng ẩm bề mặt mắt để điều trị các triệu chứng khô mắt, đồng thời giúp cải thiện sự ổn định của màng nước mắt, bổ sung lượng HA thiếu hụt, giảm ma sát và ngăn chặn sự gắn kết của các chất lạ vào mô mắt.

Axit hyaluronic cũng thường được sử dụng trong và sau khi phẫu thuật nhãn khoa. Nó đóng một vai trò quan trọng nhờ đặc tính giữ ẩm, đàn hồi và bảo vệ. Theo đó, axit hyaluronic thúc đẩy quá trình chữa lành mô của biểu mô giác mạc và các bộ phận khác của mắt sau phẫu thuật nhãn khoa, giảm thiểu nguy cơ dính và hình thành gốc tự do.

Ứng dụng trong y học

Viêm xương khớp

Axit hyaluronic đã được FDA chấp thuận sử dụng trong điều trị viêm xương khớp gối thông qua tiêm trong khớp. Tuy nhiên, một đánh giá năm 2012 cho thấy chất lượng của các nghiên cứu hỗ trợ việc sử dụng này hầu hết là kém. Theo đó, việc sử dụng này nhìn chung là không có lợi ích đáng kể và việc tiêm HA vào khớp có thể gây ra tác dụng phụ. Mặt khác, một phân tích tổng hợp năm 2020 cho thấy rằng việc tiêm HA trọng lượng phân tử cao vào trong khớp đã cải thiện cả cơn đau và chức năng ở những người bị viêm xương khớp gối.

Bảo vệ mắt và giác mạc

Axit hyaluronic đã được sử dụng rộng rãi trong các công thức khác nhau để tạo ra nước mắt nhân tạo để điều trị chứng khô mắt.

Chăm sóc và làm đẹp da

Axit hyaluronic là một thành phần phổ biến trong các sản phẩm chăm sóc da. Nhiều nghiên cứu cho thấy, HA tự nhiên được sản sinh ra bởi các enzyme đặc biệt trong cơ thể, đem lại tác dụng tốt cho cơ thể con người. Vì thế, các nhà khoa học đã nghiên cứu và ứng dụng HA trong các sản phẩm chăm sóc da, thực phẩm chức năng để tăng cường lượng HA trong cơ thể, hỗ trợ dưỡng ẩm da…

Theo đó, axit hyaluronic được xem là một thành phần tự nhiên rất tốt cho làn da, giúp chăm sóc và tái tạo da mà không gây kích ứng. Bất kỳ loại da nào hay ở độ tuổi nào cũng đều có thể sử dụng HA để làm đẹp. Tác dụng của axit hyaluronic đối với da có thể bao gồm:

– Xóa bỏ mọi nếp nhăn theo thời gian.

– Tăng độ đàn hồi cho da.

– Nuôi dưỡng và giữ làn da luôn tươi trẻ, mịn màng và khỏe mạnh.

– Thúc đẩy sự tăng trưởng tế bào da, làm giảm quá trình lão hóa.

– Làm sáng và đều màu da.

Ngoài ra, axit hyaluronic hiện nay cũng được ứng dụng trong phẫu thuật thẩm mỹ với vai trò là một chất làm đầy mô mềm do khả năng tương thích sinh học và khả năng đảo ngược của nó khi sử dụng hyaluronidase. Nó thường được tiêm bằng kim tiêm dưới da hoặc ống thông siêu nhỏ. Theo đó, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng ống thông siêu nhỏ có thể làm giảm đáng kể tình trạng thuyên tắc mạch trong quá trình tiêm.

Tuy nhiên, các biến chứng của việc sử dụng này bao gồm đứt dây thần kinh và vi mạch, đau và bầm tím. Ngoài ra, một số tác dụng phụ cũng có thể xuất hiện như ban đỏ, ngứa và tắc mạch máu. Trong đó, tắc mạch máu là tác dụng phụ đáng lo ngại nhất do bệnh nhân có thể bị hoại tử da, thậm chí mù lòa. Trong một số trường hợp, chất làm đầy axit hyaluronic còn có thể dẫn đến phản ứng dị vật tạo u hạt.

Dược động học

Hấp thu

Có rất ít thông tin trong tài liệu về sự hấp thụ ở người và dược động học của axit hyaluronic nhưng sinh khả dụng phụ thuộc vào trọng lượng phân tử của nó.

Khi dùng cho chuột ở dạng uống, axit hyaluronic bị phân hủy thành oligosacarit bởi vi khuẩn đường ruột và được hấp thụ trong ruột kết. Ở chó beagle, axit hyaluronic cũng được hấp thu dễ dàng và bài tiết nhanh chóng.

Khi bôi tại chỗ, axit hyaluronic có trọng lượng phân tử thấp từ 20-300 kDa có thể được hấp thụ qua lớp sừng, nhưng axit hyaluronic có trọng lượng phân tử cao (1000-1400 kDa) không thấm qua lớp sừng.

Phân bố

Sau khi tiêm chất làm đầy da, HA phân phối nhanh chóng vào lớp hạ bì nông và sâu. Ở dạng uống, các nghiên cứu in vitro đã xác định rằng albumin huyết thanh và axit hyaluronic liên kết để tạo thành một phức hợp hòa tan.

Theo nghiên cứu trên động vật thí nghiệm, axit hyaluronic được phân phối trên da của chuột sau khi chuyển hóa đường ruột thành oligosacarit. Ở chuột và chó beagle được uống axit hyaluronic, HA tích tụ trong tuyến giáp, thận, bàng quang và dạ dày. Hơn nữa, HA cũng được phát hiện tập trung ở đốt sống, khớp và tuyến nước bọt trong vòng 4 giờ sau khi dùng một liều duy nhất. Ngoài ra, HA cũng phân phối vào hệ thống bạch huyết.

Chuyển hóa

Ở người, axit hyaluronic bị phân hủy bởi enzyme hyaluronidase. Còn ở động vật, nó được chuyển hóa thành oligosacarit bởi vi khuẩn đường ruột và sau đó được tái hấp thu ở ruột già.

Thải trừ

Các nghiên cứu trên chuột và chó cho uống liều HA có đánh dấu phóng xạ cho thấy 87-96% bài tiết qua phân. Sự bài tiết axit hyaluronic chủ yếu là ngoài thận, với một số đóng góp từ lá lách.

Cũng theo các nghiên cứu trên động vật, khi được tiêm theo đường nội khớp, axit hyaluronic có thời gian bán hủy từ 17 giờ đến 1,5 ngày. Thời gian bán hủy của axit hyaluronic dài hơn đối với chế phẩm tinh khiết hoặc công thức có trọng lượng phân tử cao. Ở cừu, thời gian bán hủy chuyển hóa của axit hyaluronic được xác định là khoảng 27 giờ và được cho là thải trừ nhanh chóng qua máu và gan.

Trong một nghiên cứu dược động học trên thỏ, khả năng thanh thải tối đa của axit hyaluronic tiêm tĩnh mạch là khoảng 30 mg/ngày/kg.

Phương pháp sản xuất

Trong công nghiệp, axit hyaluronic được sản xuất trên quy mô lớn bằng cách chiết xuất từ các mô động vật, chẳng hạn như mồng gà và từ Streptococci.

Độc tính ở người

Các nghiên cứu về độc tính của axit hyaluronic vẫn chưa được thực hiện đầy đủ. Tuy nhiên, các báo cáo về trường hợp tử vong sau khi tiêm axit hyaluronic vào âm đạo đã được ghi nhận. Theo đó, nguyên nhân có thể xảy ra do quy định thủ tục kém. Ngoài ra, các biến chứng khi tiêm axit hyaluronic để làm đầy có thể xảy ra sớm hoặc muộn với mức độ từ nhẹ đến nặng, bao gồm: Viêm, hoại tử mô và loạn sắc tố.

Các tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng axit hyaluronic ở dạng tiêm khớp bao gồm: Khó khăn khi di chuyển, đau hoặc cứng cơ, đau các khớp. Một số tác dụng hiếm gặp hơn, bao gồm: Chảy máu, phồng rộp, bỏng rát, lạnh, phát ban, nhiễm trùng, viêm, ngứa, đổi màu da, cảm giác áp lực, đau nhức, châm chích, loét hoặc nóng tại chỗ tiêm… cũng có thể xảy ra.

Tính an toàn

Đa số các sản phẩm cung cấp bổ sung axit hyaluronic đều được đánh giá là an toàn đối với làn da.

Axit hyaluronic có thể an toàn khi được tiêm cho phụ nữ đang mang thai. Tuy nhiên, độ an toàn của axit hyaluronic khi uống hoặc dùng cho da trong thời kỳ mang thai vẫn chưa được xác định nên cần tránh sử dụng các dạng sản phẩm này.

Tương tác với thuốc khác

Không nên sử dụng chất khử trùng có chứa muối amoni bậc bốn như benzalkonium chloride hoặc cetylpyridinium để khử trùng da trước khi tiêm dung dịch axit hyaluronic vì axit hyaluronic sẽ kết tủa khi có các muối này.

Lưu ý khi sử dụng Hyaluronic acid

Khi tiêm khớp, cần thực hiện đúng kỹ thuật tiêm nội khớp trong điều kiện vô trùng. Không làm căng khớp gối trong hai ngày sau khi tiêm và tránh các hoạt động như chạy bộ, đá bóng, đánh quần vợt, nâng vật nặng hoặc đứng trong thời gian dài.

Dạng bào chế gel bôi ngoài da không được sử dụng trên vết thương hở, eczema và vết trầy xước trên da đầu, và không dùng cho da nhạy cảm.

Khi sử dụng với mục đích dưỡng ẩm, nên uống nhiều nước để các tế bào có đủ độ ẩm, từ đó axit hyaluronic mới có điều kiện hoạt động như một chất tạo độ ẩm.

Do khả năng hút ẩm từ tầng dưới của da lên lớp thượng bì nên hiện tượng “hút ẩm ngược” sẽ xảy ra và dẫn đến tình trạng khô da nếu sử dụng axit hyaluronic mà không kèm theo chất khóa ẩm.

Một vài nghiên cứu của Hyaluronic acid trong Y học

Axit hyaluronic (gọi tắt là HA) đóng vai trò nhiều mặt trong việc điều chỉnh các quá trình sinh học khác nhau như sửa chữa da, chữa lành vết thương, tái tạo mô, chống viêm chẩn đoán ung thư và điều hòa miễn dịch. Do tiềm năng tái tạo mô và y sinh đáng chú ý, axit hyaluronic đã được sử dụng rất nhiều như một trong những thành phần bắt buộc của mỹ phẩm cũng như các sản phẩm dinh dưỡng.

Nghiên cứu này nhằm mục đích tóm tắt và đánh giá nghiêm túc những phát triển gần đây cũng như điều tra lâm sàng về hiệu quả mỹ phẩm và dinh dưỡng của axit hyaluronic đối với trẻ hóa da.

Một phân tích kỹ lưỡng về tài liệu cho thấy rằng các công thức dựa trên HA (tức là gel, kem, tiêm chất làm đầy trong da, chất làm đầy da, chất làm đầy da mặt, gel mỡ tự thân, kem dưỡng da, huyết thanh và cấy ghép, v.v.) thể hiện khả năng chống nếp nhăn đáng chú ý, đặc tính chống nếp nhăn rãnh mũi má, chống lão hóa, làm đầy khoảng trống và trẻ hóa khuôn mặt. Hiệu quả này đạt được thông qua việc tăng cường mô mềm, kích thích collagen và elastin, cải thiện độ ẩm cho da và đồng thời phục hồi thể tích khuôn mặt.

HA khi sử dụng một mình hoặc kết hợp với lidocaine và các đồng tác nhân khác, axit hyaluronic cho thấy hiệu quả đầy hứa hẹn trong việc làm săn chắc và đàn hồi da, giảm sẹo nhăn, trẻ hóa khuôn mặt, cải thiện điểm thẩm mỹ, kéo dài tuổi thọ và trẻ hóa rãnh lệ. Phân tích quan trọng này đã chứng minh rằng ứng dụng/quản lý HA thể hiện hiệu quả dinh dưỡng vượt trội và do đó được đảm bảo sử dụng như một thành phần chính của các sản phẩm mỹ phẩm.

Tài liệu tham khảo

1. Bukhari, S. N. A., Roswandi, N. L., Waqas, M., Habib, H., Hussain, F., Khan, S.,
2. Sohail, M., Ramli, N. A., Thu, H. E., & Hussain, Z. (2018). Hyaluronic acid, a promising skin rejuvenating biomedicine: A review of recent updates and pre-clinical and clinical investigations on cosmetic and nutricosmetic effects.
3. International journal of biological macromolecules, 120(Pt B), 1682–1695. https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2018.09.188
4. Drugbank, Hyaluronic acid, truy cập ngày 15 tháng 2 năm 2023.
5. Pubchem, Hyaluronic acid, truy cập ngày 15 tháng 2 năm 2023.
6. Bộ Y Tế (2012), Dược thư quốc gia Việt Nam, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội