Vối

Tên khoa học

Cây Vối có tên khoa học là Cleistocalyx operculatus

Vối có tên khác là vối nhà

Vối là cây đặc trưng tại các vùng Bắc Việt Nam và Nam Trung Quốc, ở Việt Nam, Vối mọc tự nhiên dọc các bờ ao, bờ suối ở vùng núi thấp, trung du, các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Giang, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hòa Bình,… Vối còn được trồng tại các vùng trung du, đồng bằng Bắc Bộ và các bờ ao giúp chống sạt lở.
Vối thuộc loại cây ưa sáng vì vậy phát triển, sinh trưởng nhanh, ư ẩm, cây mọc được ở những chỗ chiếu sáng đầy đủ dù ra hoa và quả nhiều. Chồi mới mọc ra theo kiểu lưỡng phân.

Vối là cây to có chiều cao 12-15 mét, vỏ thân màu nâu đen, nứt nẻ, cành lúc đầu dẹt sau có hình trụ. Lá Vối mọc đối, dày, hình trái xoan hoặc bầu dục, dài 9-18cm và rộng 4-8cm, đầu nhọn, gốc tròn, gần như cùng màu.
Cụm hoa Vối mọc ở những kẽ lá thành chùy rộng, lá bắc dễ rụng, màu lục nhạt, tràng 4 cánh, có nhiều nhị và tuyến mở, xếp thanh hàng, bầu nằm sâu trong ống đài.
Quả Vối có hình bầu dục, hình cầu mặt ngoài nhăn nheo, khi chín quả chuyền màu tím. Mùa ra hoa quả là tháng 4-5.

Vối dùng bộ phận vỏ cây.

Vỏ Vối sau khi thu hái vào mùa hạ và thu sẽ đem phơi khô, có thể dùng lá tươi hay nụ phơi khô.

Nụ và lá Vối có vị chát, đắng, tính hàn. Vỏ thân Vối có tính ôn, vị cay.

Trong lá Vối có chứa rất tít tanin, có 4% tinh dầu thơm và các hoạt chất khác chưa rõ.
Nụ vối có 9 thành phần được phân lập như cid cinamic, 7 hydroxy-5-5methoxy-6,8-dimethylfalvon, các flavon khác.
Nụ vối có tinh dầu gồm 35 thành phần trong đó myrcen, geraniol, farnesol,..

Năm 1968, Vối được được Phòng y học Thực nghiệm, Viện Y học cổ truyền tiến hành về tác dụng kháng khuẩn của lá và nụ vối cho thấy lá vối ở tất cả các giai đoạn phát triển của cây có tác dụng với 1 số chủng vi khuẩn gram âm và dương, mạnh nhất là Streptococcus.
Theo tài liệu Trung Quốc, lá Vối tươi đem vò nát lấy nước và pha loãng có tác dụng giải độc lá ngón.

Lá vối trị bệnh gì? Nước lá vụ nụ Vối vẫn được nhân dân ra dùng để uống giúp tiêu cơm và thơm. Lá vối tươi hay khô có tác dụng sát trùng để rửa lở loét, ghẻ, mụn nhọt.

Uống nước lá vối mỗi ngày có tốt không? Lá và nụ Vối uống nước hàng ngày cũng giúp giải biểu, tán nhiệt, hóa trệ, tán nhiệt.

Chữa tiêu chảy:

Bài thuốc 1: 3g lá Vối + 8g vỏ rộp cây ổi + núm quả chuối tiêu 10g + tất cả đem phơi khô và sắc với 400mk nước cho còn 100ml nước chia thành 2 lần uống mỗi ngày.
100g vỏ Vối + 100g vỏ sung + 100g lá ổi + 100g lá phèn đen + 50g vỏ cây đại + 50g hạt vải + 30g quế, tất cả đem phơi khô và tán thành bột mịn sau đó luyện với hồ làm thành viên bằng hạt đậu xanh, người lớn uống 12g, chia thành 2 lần, trẻ em tùy theo tuổi giảm liều cho phù hợp.

Đỗ Tất Lợi (2006), Vối . Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội, trang 423. Truy cập ngày 04/01/2025.
Đỗ Huy Bích (2006), Vối, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, tập 2, trang 1065. Truy cập ngày 04/01/2025.