Tên khoa học

Trinh nữ hoàng cung hay còn được biết đến với cái tên khác là náng lá rộng, có tên khoa học là Crinum latifolium, thuộc họ Loa kèn (Amaryllidaceae). Đây là một loài thực vật có hoa, thường được các ngự y thời xưa sử dụng để trị bệnh cho nữ giới còn trinh tiết nên mới được gọi với tên như vậy.

Nguồn gốc

Cây có nguồn gốc ở Ấn Độ, sau đó được nhiều quốc gia Đông Nam Á đem về trồng. Hiện nay phân bố nhiều ở Thái Lan, Lào, Malaysia, Việt Nam và nam Trung Quốc.

Tại Việt Nam, cây được trồng chủ yếu tại các tỉnh như Quảng Nam, Đà Nẵng đổ vào trong, và một số nơi phía Bắc.

Đặc điểm

Về đặc điểm thực vật, Trinh nữ hoàng cung là một loài cỏ, có thân như củ hành tây to. Thân có đường kính từ 10 đến 15cm với các bẹ lá úp chồng lên nhau thành một thân giả, dài từ 10 đến 15cm. Hai bên mép lá có hình lượn sóng, gân lá song song, đầu bẹ lá có màu đỏ tím. Mặt dưới lá có đường sống gồ lên rất rõ.

Hoa Trinh nữ hoàng cung mọc lên thành từng tán, mỗi tán gồm từ 6 đến 18 hoa, mỗi cán hoa dài từ 30 đến 60cm, cánh hoa thường có màu trắng, có điểm thêm một vài chấm màu tím đỏ. Bao hoa gồm nhiều phiến có kích thước bằng nhau, gắn liền vào ⅓ thành ống hẹp, lúc nở ra đầu phiến hơi quăn lại.

Từ thân trở đi mọc rất nhiều củ con, người ta có thể lợi dụng đặc điểm này để tách thành cây con trồng riêng dễ dàng.

Bộ phận dùng

Bộ phận dùng thường là lá cây, sau khi thu hái được phơi khô hoặc sao vàng sau đó dùng để hãm nước uống. Thâ, cán hoa và toàn bộ bông hoa Trinh nữ hoàng cung được dùng làm dược liệu trong y học cổ truyền.

Tính vị quy kinh

Theo Đông Y ghi chép lại, Trinh nữ hoàng cung có vị đắng chát, quy vào kinh thận. Có công dụng hoạt huyết, tán ứ, tiêu viêm, giảm đau, thông kinh hoạt lạc, thanh nhiệt, giải độc, làm giảm sự hình thành và phát triển của khối u, do đó được sử dụng để hỗ trợ điều trị ung thư lành tính.

Công năng

Ức chế sự hình thành khối u

Trinh nữ hoàng cung thường được dùng để chữa bệnh về ung thư, u bướu, ung thư cổ tử cung, u xơ, và ung thư tuyến tiền liệt. Bộ phận sử dụng thường là lá của cây, tương truyền rằng ngày uống nước sắc của 3 lá trinh nữ hoàng cung thái nhỏ, uống theo lộ trình 7 ngày rồi nghỉ 7 ngày, lặp lại lộ trình này 2 lần sẽ giúp đẩy lùi bệnh ung thư.

Trong y học hiện đại, người ta thấy rằng, Trinh nữ hoàng cung Việt Nam có chứa hoạt chất giúp làm ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư, và kích thích tế bào lympho T phát triển. Do đó có hiệu quả trong việc hỗ trợ điều chứng phì đại tuyến tiền liệt lành tính và u xơ cổ tử cung, ức chế sự tăng sinh của các tế bào ung thư.

Chống oxy hoá

Các thử nghiệm khoa học đã chỉ ra rằng, chỉ số ORAC của Trinh nữ hoàng cung cao do đó giúp ức chế hoạt động của các gốc tự do sinh ra trong cơ thể. Đây là một chỉ số đo lường khả năng hấp thụ oxy hoá góp phần tăng hiệu quả hỗ trợ điều trị khối u.

Kích thích khả năng miễn dịch

Nghiên cứu trên chuột nhắt trắng cho thấy dịch chiết nước các bộ phận của cây trinh nữ như lá, thân, cánh hoa, có tác dụng hiệu quả đối với miễn dịch tăng cường. Kết quả cho thấy tác dụng hoạt hoá tương đối mạnh các tế bào miễn dịch lympho trong máu. Do đó kích thích sự sản sinh của tế bào lympho T, do đó tăng cường hoạt động của hệ thống miễn dịch.

Bảo vệ tế bào thần kinh

Nghiên cứu thử nghiệm trên chuột nhắt trắng cho thấy sau khi tiêm Trimethyltin, đây là một chất độc đối với hệ thần kinh ở chuột. Nhà nghiên cứu thấy rằng sau khi cho uống dịch chiết trinh nữ giúp bảo vệ tế bào thần kinh ở mức độ tương đối.

Chống viêm

Các hoạt chất chính đặc biệt như alkaloid, flavonoid, lycorin trong Trinh nữ hoàng cung có tác dụng ức chế sự sinh trưởng và phát triển của một số loại vi khuẩn, virus. Bên cạnh đó còn có hoạt chất crinamidin có tác dụng chống viêm rất hiệu quả, do đó thường được sử dụng trong điều trị nhiễm trùng, viêm khớp, lở loét, mụn nhọt, lở loét,… Đối với bệnh phụ khoa ở chị em phụ nữ, Trinh nữ hoàng cung cũng cho hiệu quả rất tốt.

Liều dùng

Dùng trong hỗ trợ điều trị u xơ, viêm lộ tuyến

• Bài thuốc 1: Sắc lá Trinh nữ hoàng cung cùng với lượng nước vừa đủ, lượng lá cho vào sử dụng khoảng 20g. Sử dụng uống hàng ngày.
• Bài thuốc 2: kết hợp 20g trinh nữ cùng 12g sao đen và 6g hương tử tư rồi sắc lấy nước dùng, sau khi sắc ngày dùng 2 đến 3 lần.
• Bài thuốc 3: 5 đến 7 lá trinh nữ tươi kết hợp cùng xạ đen, lá xạ đen, sắc lấy nước uống trong ngày.

Dùng hỗ trợ điều trị u tuyến tiền liệt

• Bài thuốc 1: 20 g dược liệu trinh nữ sắc lấy nước, ngày uống từ 2 đến 3 lần.
• Bài thuốc 2: sắc 20g lá dược liệu trinh nữ với nước cùng 12g xa tiền tử, 6g hương tư tử, sau đó chia lượng thuốc thành 2 – 3 lần rồi uống trong ngày.

Dược Sĩ Phương Thảo