Danh pháp

Tên khoa học

Turnera diffusa Willd. ex Schult. Thuộc họ Turneraceae (turnera).

Tên gọi khác

Cây tráng dương còn có một tên thường hay được sử dụng là Damiana.

Nguồn gốc, phân bố – sinh thái

Nguồn gốc và phân bố

Tráng dương được tìm thấy nhiều ở các quốc gia Trung Mỹ và Nam Mỹ. Cây còn được tìm thấy nhiều ở Mexico.

Đặc điểm sinh thái

Cây tráng dương là loài cây này sinh trưởng tự nhiên tại nhiều khu vực có khí hậu ấm áp, điển hình như Mexico, các quốc gia ở Trung Mỹ và một số vùng nhất định của Nam Mỹ. Tráng dương thường mọc ở những nơi đất khô, nhiều nắng, như sườn đồi, đồng bằng hoặc đất cát. Nhờ đặc tính sinh trưởng mạnh mẽ và dễ thích nghi với môi trường, cây đã được sử dụng từ lâu đời trong dân gian như một thảo dược hỗ trợ tăng cường sinh lực và sức khỏe sinh lý tự nhiên.

Mô tả về cây Tráng Dương

Đặc điểm thực vật

Tráng dương là cây bụi nhỏ, chiều cao dao động từ 1 đến 2 mét khi trưởng thành. Một số đặc điểm đáng chú ý:

• Thân cây có màu nâu đỏ, phân nhiều nhánh, tạo thành dạng bụi rậm.
• Lá cây có hình mác, rộng khoảng 5–15 mm, dài từ 10–25 mm, mép lá có răng cưa nhẹ và có lông tơ mịn.
• Hoa của Damiana có màu vàng rực rỡ, thường mọc đơn lẻ ở kẽ lá, đường kính khoảng 1–2 cm, nở nhiều vào mùa hè.
• Quả của cây hình cầu nhỏ, chứa nhiều hạt và có thể xuất hiện cùng lá trong dược liệu khô.

Bộ phận dùng

Phần được sử dụng làm thuốc của cây Tráng dương là lá và thân. Sau khi được thu hái, chúng thường được phơi khô để bảo quản và sử dụng dần.

Thu hái – chế biến

Việc thu hái thường diễn ra khi cây đạt độ trưởng thành phù hợp, sau đó phần lá và thân được cắt, phơi khô tự nhiên trong bóng râm hoặc sấy nhẹ để giữ nguyên dược tính.

Thành phần hóa học

Các nghiên cứu đã xác định nhiều hợp chất hoạt tính sinh học trong cây tráng dương, bao gồm:

• Alkaloid
• Flavonoid (apigenin, gonzalitosin)
• Saponin
• Tannin
• Protein và carbohydrate
• Các hợp chất bay hơi như 1,8-cineol, pinen, thymol
• Sesquiterpenes như copaene, cadinene và calamenene
• Glycoside đặc biệt là damianin và arbutin

Công năng, tính vị

Theo y học cổ truyền, cây tráng dương có vị hơi đắng, tính ấm. Thường được dùng với mục đích bổ thận, tráng dương, tăng cường thể lực và tinh thần, lợi tiểu, hỗ trợ tiết niệu

Tác dụng dược lý

Theo y học hiện đại

Các nghiên cứu bước đầu đã cho thấy những tác dụng nổi bật sau của cây tráng dương:

• Kháng khuẩn: Một số hợp chất trong tráng dương có khả năng ức chế vi khuẩn và nấm men, bao gồm các chủng Mycobacteria và Candida.
• Chống oxy hóa: Chiết xuất từ cây cho thấy hoạt tính chống lại các gốc tự do.
• Tăng cường sinh lý: Nghiên cứu trên động vật chỉ ra rằng chiết xuất cây tráng dương có thể điều hòa hormone giới tính, hỗ trợ duy trì testosterone và giảm estrogen nhờ hoạt tính anti-aromatase.
• Hỗ trợ điều trị ung thư: Một số thử nghiệm trong ống nghiệm cho thấy tác dụng ức chế tế bào ung thư.

Theo dân gian và y học truyền thống

Tráng dương được dùng để:

• Giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng
• Giúp tiêu hóa tốt hơn
• Giảm đau đầu, cải thiện chất lượng giấc ngủ
• Hồi phục sức lực sau khi ốm, nghiện rượu hoặc tình trạng suy nhược

Cách dùng

Hiện tại, chưa có nhiều nghiên cứu lâm sàng hiện đại thiết lập liều dùng chuẩn hóa cho Damiana. Tuy nhiên, dựa trên kinh nghiệm sử dụng truyền thống và các hướng dẫn thảo dược phổ biến, có thể tham khảo một số cách sử dụng như sau:

• Dùng lá khô pha trà
  • Liều dùng: Mỗi lần sử dụng từ 2 – 4g lá khô, dùng 3 lần mỗi ngày.
  • Cách dùng: Cho một thìa cà phê (khoảng 1g) lá Damiana khô vào một cốc nước sôi, sau đó hãm trong 10 – 15 phút, lọc bỏ bã và dùng như trà thảo dược.
  • Liều khuyến nghị: Có thể uống từ 2 – 3 cốc mỗi ngày, chia đều sáng – trưa – tối.
• Dạng chiết xuất lỏng (tỷ lệ 1:2)
  • Dùng với liều 3 – 6 mL mỗi ngày, có thể chia làm 2 – 3 lần trong ngày.
  • Tổng liều hàng tuần được khuyến cáo không vượt quá 20 – 40 mL.

Lưu ý và thận trọng

• Phụ nữ mang thai và cho con bú: Không nên sử dụng Damiana trong thời kỳ mang thai hoặc đang cho con bú, do nguy cơ ảnh hưởng đến thai nhi và trẻ nhỏ. Một số chất có trong cây như glycoside cyanogenic có thể gây ngộ độc xyanua nếu dùng với liều lượng cao.
• Nguy cơ độc tính: Cây Tráng dương chứa một số thành phần hóa học như arbutin, tannin, và glycoside cyanogenic – đây đều là các chất có tiềm năng gây độc nếu sử dụng quá liều hoặc kéo dài.
• Thận trọng khi phối hợp: Khi kết hợp với các loại thuốc khác hoặc sử dụng đồng thời với nhiều dược liệu, người dùng cần có sự tư vấn từ chuyên gia để tránh tương tác hoặc phản ứng bất lợi.
• Người có bệnh lý nền: Những người có tiền sử bệnh gan, thận hoặc rối loạn chuyển hóa nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn.

Một số sản phẩm có chứa dược liệu tráng dương

Sản phẩm Estro Ease Women Enhancement hỗ trợ tăng cường sinh lý, cân bằng nội tiết tố và giảm triệu chứng thời kỳ tiền mãn kinh, mãn kinh ở phụ nữ.

Areum Adon Life hỗ trợ cân bằng nội tiết, cải thiện da khô nhăn, giảm triệu chứng tiền mãn kinh, giúp phụ nữ khỏe đẹp và tươi trẻ lâu dài.

Powercaps For Men tăng chất lượng tinh trùng, hỗ trợ sinh lý, giảm tiểu đêm, chậm mãn dục, giúp nam giới khỏe mạnh và sung mãn hơn.

Tài liệu tham khảo

1. Kim M et al (2022). Antiphotoaging Effects of Damiana (Turnera diffusa) Leaves Extract via Regulation AP-1 and Nrf2/ARE Signaling Pathways, Pubmed. Truy cập ngày 11/4/2025.
2. Parra-Naranjo A et al (2023). Bioactivity of the Genus Turnera: A Review of the Last 10 Years, Pubmed. Truy cập ngày 11/4/2025.