Tên khoa học

Thục Quỳ có tên khoa học là Althaea rosea L.

Nguồn gốc

• Thục Quỳ có nguồn gốc từ Nhật Bản, Đài Loan và Trung quốc, do đây là loại cây có hoa đẹp nên thường được sử dụng để làm cây cảnh và được đi du nhập ở khắp các nơi. Thục Quỳ lần đầu du nhập vào Việt Nam là đến Đà Lạt, sau đó dần dần được đưa ra miền Bắc và hiện nay đã có mặt tại các vùng đô thị nhất là mấy vùng thị xã, thị trấn miền núi như Tuyên Quang, Hà Giang, Tam Đảo, Lào Cai, Hà Nội.
• Thục Quỳ là cây ưa sáng, ưa ẩm, được trồng ở Việt Nam vào mùa xuân, hè. Cây sinh trưởng tốt nhất vào mùa xuân, cây ra nhiều hoa, những cây được trồng tại Hà Nội có tỉ lệ đậu quả khá cao. Nhiệt độ khoảng 18 độ thích hợp cho hạt nảy mầm và đến giữa mùa hè khi tỷ lệ > 30 độ thì cây đã kết thúc thời gian quả già và tàn lụi.

Đặc điểm thực vật

• Thục Quỳ là cây thảo sống 2 năm có chiều cao 2-3 m, thân cây mọc thẳng, mập, có ít hay nhiều lông. Lá Thục Quỳ mọc so le hình trái tim, chia thành 5-7 thùy có đường kính 7,5-12,5cm, đầu tù hơi nhọn, cuống lá dài, mép có răng cưa.
• Cụm hoa Thục Quỳ mọc ở thân và đầu cành thành các chùm, lá bắc rộng, thường xẻ đôi, đường kính 6-10cm có màu trắng, hồng, tía có cuống ngắn, đài 5, tràng 5 cánh, nhị nhiều.

Bộ phận dùng

Hạt, hoa, rễ, chồi

Tính vị, quy kinh

Thục Quỳ có vị ngọt, mặn, tính hàn.

Thành phần hóa học

• Thục Quỳ chứa myrilin, delphinidin glycosid, dihydrokaempferol, dibenzoylcarbinol.
• Hoa chứa 5% polysaccharide, pectin 11%.
• Rễ chứa đường, pentosan, methylpentosan, uronic acid.
• Hoa chứa dầu khô.
• Thục Quỳ còn chứa althein, pelargonidin-7-glycosid, seranin, quercetin,..

Tác dụng dược lý

• Nước sắc phần cánh lá non cây Thục Quỳ có tác dụng ức chế virus mụn rộp hay bệnh thủy đậu.
• Thục Quỳ được tiến hành thực nghiệm trên bàn chân chuột dùng cao cồn Thục Quỳ, caragernin, dextran có tác dụng ức chế sự jrir dịch tế bào nhờ đó giảm viêm.
• Cao chiết cồn hoa Thục Quỳ giúp giảm phản ứng đau nếu dùng liều 5-10g tính theo dược liệu khô trên mô hình chuột nhắt trắng
• Dịch chiết hoa Thục Quỳ bằng cồn trên tim chuột lang cô lập có tác dụng làm tăng lưu lượng mạch vành, dịch chiết hoa Thục Quỳ giúp giãn mạch rõ rệt, hạ huyết áp.
• Althein trong Thục Quỳ có tác dụng giống estrogen nên thục quỳ có thể gây ảnh hưởng đến hệ sinh dục nữ

Công năng chủ trị

• Thục Quỳ có tác dụng tiêu thũng, lợi tiểu, nhuận táo, giải độc, điều kinh, hoạt huyết, chỉ khái.
• Thục Quỳ cũng được dùng để chữa viêm họng, chữa ho, viêm đường hô hấp, các bệnh virus như giời leo, mụn rộp, thủy đậu, khó tiêu,…

Liều dùng

• Cánh lá non: 12-36g khô, nếu tươi dùng lượng gấp đôi.
• Hạt: 3-6g
• Hoa: 6-9g

Một số bài thuốc có chứa Thục Quỳ

• Chữa thủy đậu, mụn rộp, giời leo: cành lá Thục Quỳ khô 12g (30g nếu dùng tươi) + 50g diếp cá đem sắc uống hàng ngày thay trà, kết hợp lá thục quỳ và lá diếp cá tươi cho lượng bằng nhau đem rửa và giã vắt lấy nước thoa khắp vùng bị thương. ngày 4-6 lần.
• Chữa cảm cúm, viêm họng, ho, sởi, hoa và lá Thục Quỳ + diếp cá + kim ngân hóa mỗi vị 12g khô hoặc 30g tươi đém thêm 3 lát gừng và sắc uống hàng ngày 3-5 ngày.
• Chữa nội ung, chảy máu, đi ngoài ra máu, bụng lạnh đau: rễ Thục Quỳ + bạch chỉ mỗi vị 30g + bạch thược, khô phàn mỗi vị 15g. Đem tất cả đi sấy khô, tán mịn và trộn làm viên có đường kính 1cm. Uống 20 viên/lần x 3 lần/ngày với nước cơm cho đến khi không đi ra máu nữa, uống lúc đói.

Tài liệu tham khảo

Đỗ Huy Bích (2006), Thục Quỳ, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, tập 2, trang 910. Truy cập ngày 04/01/2025.