Thục Địa

Tính vị quy kinh

Vị ngọt, hơi ẩm vào kinh Tâm, Can và Thận.

Tác dụng

Bổ huyết dưỡng âm, ích tinh sinh tủy.

Huyết được sinh ra tỳ 3 nguồn chính là tâm, tỳ và thận. Trong trường hợp huyết hư, đặc biệt nguồn sinh ra huyết ở thận bị hư thì thường có các biểu hiện lâm sàng tương ứng với giai đoạn lão hóa ở mỗi giới (nữ giới 6×7=42 tuổi, nam giới 6×8=48 tuổi) nên thường có các biểu hiện ù tai, đau lưng, râu tóc bạc sớm, đầu óc trống rỗng – đó là các biểu hiện của tinh huyết suy. Mặt khác tinh huyết của thận là lớp nằm sâu nhất (giống như ngọc dưới biển, rất sâu và hiểm). Vì thế bổ tinh huyết của thận là khó khăn nhất – do đó khi làm lâm sàng sẽ thấy một điều là các thuốc bổ tinh huyết của thận như Thục địa và Hà thủ ô (hai vị nổi tiếng nhất), phải trải qua một quy trình bào chế dược liệu cực kỳ nghiêm cẩn và khó khăn.

Trước hết chúng ta hãy cùng nhau đi tìm hiểu đặc tính của vị thuốc Thục địa.
Trong tất cả các thuốc bổ tinh huyết của thận thì Thục địa có công năng bổ mạnh nhất và kinh điển nhất, không vị thuốc nào tác dụng mạnh bằng thục địa. Thục địa bổ tinh tủy, nuôi can thận, sáng tai mắt, đen râu tóc là thuốc tư đường, cường tráng dùng đặc biệt tốt cho những người lao thần khổ trí lo nghĩ hại huyết, túng dục hao tinh. Tác dụng này gặp trong bài Lục vị địa hoàng hoàn là bài thuốc kinh điển và nổi tiếng nhất trong hệ thống phương dược, bài này đã được phát triển thành hẳn một trường phái, ở Việt Nam cụ Hải thượng lãn ông là người đưa bài thuốc này lên thành thánh phương, từ bài thuốc này biến hóa chữa được hầu hết các bệnh.

Thục địa trong bài thuốc này là quân dược, là linh hồn của bài thuốc. Bởi vì trong cơ thể con người gồm có tinh tiên thiên và tinh hậu thiên là nguồn gốc là cơ sở vật chất của sự sống, cơ sở của các hoạt động cơ năng của cơ thể. Khi thụ thai tinh cha huyết mẹ quy định cấu trúc nhiễm sắc thể của thai, khi lớn và trưởng thành quyết định hình thái, sự thông minh, vận mệnh của mỗi người. Vì thế vị thuốc nào bổ ích được tinh huyết là bổ được cái quý nhất của đời người. Mà trong các thuốc tư âm để bổ ích tinh huyết thì Thục địa là số 1, hơn nữa Thục địa bổ tinh huyết theo cơ chế bô nhưng không hoạt (nghĩ là lắng lại tại thận để ích tinh huyết) nên trên thực tế lâm sàng dùng Thục địa hay bị nê trệ, vì thế mà người tỳ vị hư hàn không nên dùng.

LƯU Ý: Cần phải lưu ý phân biệt rõ giữa Sinh địa và Thục địa (Thục địa là sinh địa đem chế biến theo một phương pháp riêng mà thành; từ thục nghĩa là nấu, chín; cụ thể ở đây là cửu chưng cửu sái). Sinh địa vị ngọt, đắng tính hàn vào 4 kinh tâm, can, thận và tiểu trường. Sinh địa là thuốc bổ chân âm, lương huyết nhiệt. Sinh địa và Thục địa đều là bổ chân âm, đều là thuốc rất quý để điều trị bệnh về huyết, trong đó Sinh địa thì lương huyết làm mát huyết (huyết nhiệt nên dùng), còn Thục địa thì hơi ôn và bổ thận (huyết suy nên dùng).

Trên lâm sàng hiện nay quy trình bào chế Thục địa là vấn đề cực kỳ quan trọng để phát huy được tác dụng của Thục địa. Nếu bào chế không đúng kỹ thuật hoặc sai bất kỳ một khâu nào trong cửu chưng cửu sái thì Thục địa đều vô dụng. Ở đây xin đề cập đến cách nhận biết Thục địa hàng chuẩn bao gồm những yếu tố sau: Thứ nhất là DẺO (cầm bóp thử một cái thấy quyện vào nhau – còn thục địa mà sờ khô cong, bẻ cái gãy thì chỉ có vứt đi). Thứ hai DÍNH kiểu dính dính nhưng mà không dính nhoe nhoét, không ướt nhoẹt, nó dính nhưng mà vẫn ráo (dính giống như bột bánh trôi khi nhào nặn bột). Thứ ba là MỊN (cầm dao hoặc kéo cắt thử một lát thấy bên trong rất mịn, mịn phẳng nét như tivi Sony). Thứ tư là có vị NGỌT THƠM, tính ẤM (đưa lên mũi ngửi thấy mùi thơm, cho vào miệng nếm thử thấy có vị ngọt, trong miệng cảm thấy ấm ấm). Đáp ứng được các tiêu chí này là thục địa THƯỢNG PHẨM.