Thạch Xương Bồ (Thạch Xương Bồ Lá To/ Thủy Xương Bồ)

Tên khoa học

Acorus tatarinowii Schott (Thạch xương bồ), họ Xương bồ (Acoraceae).

Nguồn gốc

Thân rễ khô của loài Acorus tatarinowii Schott (Thạch xương bồ), họ Xương bồ (Acoraceae)

Vùng sản xuất

Chủ yếu ở Tứ Xuyên, Chiết Giang, Giang Tô và Giang Tây.

Thu hái và chế biến

Thu hoạch vào mùa Thu và mùa Đông, làm sạch, phơi khô.

Tính vị quy kinh

Vị cay, đắng, tính ôn, quy vào kinh Tâm, vị

Đặc điểm dược liệu

Hình trụ dẹt, cong, phân nhánh. Mặt ngoài màu nâu hoặc nâu xám. Thể chất cứng. Mùi thơm. Vị đắng, hơi cay.

Tác dụng

Khai khiếu ninh thần, hóa thấp khai vị.

Xương là phồn thịnh, bồ là một thứ cỏ, xương bồ có nghĩa là một thứ cỏ mọc tốt chi chít. Xương bồ có thạch xương bồ và thủy xương bồ, cả hai vị này đều dùng thân rễ. Trong đó thạch xương bồ là thân rễ của cây thạch xương bồ, thủy xương bồ là thân rễ của cây thủy xương bồ. Nói về xương bồ thì có 03 loại là cửu tiết xương bồ, thạch xương bồ và thủy xương bồ. Trong đó cửu tiết xương bồ có độc nên ít dùng, hiện nay đa phần dùng thạch xương bồ và thủy xương bồ, hai vị này cơ bản thành phần tác dụng như nhau. Duy có thành phần tinh dầu trong thủy xương bồ cao hơn chút so với thạch xương bồ. Thực tế lâm sàng không có quá nhiều sự phân biệt, mà dùng với vai trò như nhau.

Như đã nói ở vị thuốc viễn chí, cùng với thạch xương bồ đây là 02 vị rất hay đi cùng nhau với tác dụng giúp giao thông tâm thận. Cả 02 vị đều có tác dụng giúp tâm thư thái đồng thời ích chí ở thận. Tâm tàng thần, thận tàng chí khí thần chí không minh mẫn dẫn đến dễ ra quyết định sai lầm, cảm tính. Mặt khác tỳ tàng ý, thế ý chỉ huy sự diễn đạt của tư tưởng, tập trung hay mất tập trung, biết phân biệt tốt xấu, ưa thích hay không ưa thích, tính quả quyết hay do dự. Khi thần chí không minh mẫn thì thể ý bị tổn thương sẽ mất đi sự quyết đoán, không ham muốn, không thích cử động nói năng và ăn uống nữa. Thể ý bị tổn thương mà sinh ra đàm, thấp. Khi thần, chí và ý bị tổn thương thì làm đàm đặc che chùm lên, vít lấp thanh khiếu mà gây ra các chứng thần chí hỗn loạn, điên cuồng, tinh thần hoảng hốt hay quên, mất ngủ. Khi này thạch xương bồ có tác dụng khai khiếu ninh thần trừ được đờm và lợi được tâm khiếu. Mặt khác lại hóa thấp khai vị để điều hòa trung tiêu, thích hợp với thấp trở trệ ở trung tiêu, vị quản trướng đầy, rêu lưỡi nhớt, không biết đói…. Do đó khi kết hợp thạch xương bồ viễn chí giúp giao thông tâm thận, thư tâm ích chí, hòa tan đàm lợi khiếu.