Rễ Vàng (Dây Bánh Nem)

Giới thiệu về Rễ Vàng

Danh pháp

Cây Rễ Vàng có tên khoa học là Bowringia callicarpa Champ. ex Benth thuộc họ Đậu – Fabaceae.

Tên khác

Dây Bánh Nem, Dây Gan, Chửa Vàng Phùi.

Đặc điểm thực vật

Rễ Vàng thuộc dạng cây leo nhỏ, chiều cao đôi khi chỉ đạt khoảng 1m. Rễ của cây có màu vàng. Phần thân cành của Rễ Vàng có hình trụ, nhẵn, màu xanh lục, sau đó thân cây bị nứt nẻ và mang màu xám nhạt.

Lá của cây mọc theo kiểu so le, chỉ có duy nhất 1 lá chét, lá có hình trứng hay bầu dục, chiều dài từ 6-13cm và rộng khoảng 2,5 tới 4cm. Gốc lá tròn, phần đầu là mũi nhọn ngắn, cả hai mặt lá đều nhắn, tuy nhiên mặt trên bóng, còn mặt dưới nổi rõ các gân lá. Cuống của lá khá dài và phình to lên về phía hai đầu.

Cụm hoa của cây Rễ Vàng mọc ở phần kẽ lá, tạo thành ngù từ 2 tới 3 hoa hoặc chỉ có duy nhất 1 hoa đơn độc. Màu hoa Rễ Vàng là màu trắng, đài có hình dấu kèm theo 5 răng nhỏ. Tràng có các cánh cờ có hình dạng như mắt chim, còn cánh thìa thì hơn nhọn, ngoài ra còn có 2 cánh bên thuôn. Nhị 10 và rời nhau ở phần gốc, bao phấn cũng thuôn.

Quả đậu có kích thước ngắn, dạng như hình thoi, phần đầu nhọn, quả có kèm theo vằn ngang, vỏ bên ngoài khá mỏng. Bên trong có khoảng 1 tới 2 hạt, hình bầu dục, có màu đỏ bóng và hơi dẹt.

Mùa hoa rơi vào khoảng tháng 6 tới tháng 8, còn mùa quả là tháng 9 tới tháng 11.

Cây Rễ Vàng thường dễ nhầm lẫn với cây Hoàng Đằng do chúng đều mang phần rễ màu vàng.

Phân bố – Sinh Thái

Dây Bánh Nem hay Rễ Vàng là loài duy nhất đang có mặt ở Việt Nam thuộc chi Bowringia. Cây Rễ Vàng phân bố nhiều ở các khu vực nhiệt đới như các nước Châu Á (Việt Nam, Lào, Malaysia hay các tỉnh phía nam Trung Hoa và Campuchia).

Cây Rễ Vàng thường dễ tìm thấy tại các rừng lá rộng, rừng nguyên sinh hoặc rừng thứ sinh. Hầu như những tỉnh thuộc vùng Tây Nguyên, tỉnh vùng núi phía Bắc đều có mặt cây này. Đặc biệt ở ven suối hoặc văn rừng. Đặc biệt, cây Rễ Vàng có thể tự tái sinh khi bị chặt ở dưới dạng cây chồi. Khả năng tái sinh tự nhiên của nó chủ yếu là nhờ bộ phận hạt.

Cây Rễ Vàng ra hoa quả khá ít, quả lúc già sẽ bị khô, xơ xác, sau đó quả tự mở và phát tán các hạt ra ngoài môi trường, có thể bị cuốn trôi theo dòng nước, mưa lũ.

Bộ phận dùng

Phần rễ cây Rễ Vàng là bộ phận được dùng nhiều nhất. Rễ có thể thu hái được quanh năm, phơi khô cho dễ bảo quản và dùng từ từ.

Thành phần hóa học

Hiện nay, các nghiên cứu về các hoạt chất có trong cây Rễ Vàng đang rất hạn chế, ít dữ liệu. Cho tới gần đây, mới chỉ có một số nghiên cứu do các nhà khoa học đến từ Anh Quốc, thành phần hóa học được xác định dựa trên loài Rễ Vàng mọc ở vùng Tây Phi.

Thành phần chính được xác định là Oligosaccharide với khả năng ức chế virus HIV. Ngoài ra còn có cấc chất nằm trong nhóm Oligomanosid.

Cây Rễ Vàng có tác dụng gì? Trị bệnh gì?

Rễ Vàng là một loài cây có khả năng giải độc, lương huyết và thanh nhiệt. Thường được dùng để chữa trị bệnh lý ngoài da như chốc lở, vết thương, mụn nhọt, tê thấp.

Người Trung Quốc còn sử dụng phần lá, rễ của cây Dây Bánh Nem để điều trị tình trạng sốt nóng, nổi ban do huyết nhiệt, thổ huyết hoặc đổ máu cam.

Cách dùng Rễ Vàng

Theo kinh nghiệm từ dân gian, sử dụng rễ cây Rễ Vàng đơn độc hay dùng kết hợp với rễ Kim Sương, liều lượng khoảng 6-12g/ngày để chữa trị tình trạng tê thấp tay chân, xương khớp.
Với dùng ngoài: Lấy rễ của Dây Bánh Nem và nấu với nước đến khi thu được dung dịch đặc. Bôi chiết xuất đặc này lên trên các vết thương ngoài da kiểu chốc lở, mụn nhọt, tổn thương.
Uống nước nấu từ lá và rễ của cây Rễ Vàng để chữa trị sốt nóng, nổi ban, đổ máu cam hoặc thổ huyết.

Lưu ý khi dùng Rễ Vàng

Các tài liệu về độc tính cũng như an toàn của Rễ Vàng còn khá hạn chế. Do đó, người dùng không tự ý dùng Rễ Vàng với liều lượng lớn, để đảm bảo hơn, hãy cân nhắc và xin tư vấn của chuyên gia về dược liệu, thầy thuốc đông y.

Vì hình thái tương tự của rễ, khi sử dụng cũng cần chú ý phân biệt kỹ cây Rễ Vàng với Hoàng Đằng.