Bacopa monnieri là gì?

Bacopa monnieri là cây gì? Bacopa, còn được biết đến như Brahmi hay rau đắng biển, mang danh pháp khoa học Bacopa monnieri. Nguồn gốc cụ thể của Bacopa monnieri không được ghi nhận rõ ràng trong lịch sử, nhưng nó đã có một lịch sử dài hạn trong y học truyền thống Ấn Độ (Ayurveda). Brahmi, tên gọi truyền thống của nó trong tiếng Ấn Độ, có nghĩa là “sức mạnh của Brahma”, thần sáng tạo chính trong panteon Ấn Độ.

Đây là một loại thực vật có thân thảo, thích môi trường đất ẩm và thường phát triển bò trên mặt đất. Lá của Bacopa thường xếp đối hoặc vòng, hoa phát triển từ phần gốc lá, có năm cánh và thường trong tông màu xanh, trắng hoặc tím.

Đặc điểm hình thái

Dạng cây: Bacopa monnieri là một loại cây thân thảo nhỏ, lùn và bò lan trên mặt đất. Nó có khả năng phát triển trên cả mặt nước và trên bờ.

Lá: Lá của Bacopa monnieri đơn giản, màu xanh nhạt và có dạng hình trứng hoặc dạng bầu dục, thường mọc đối xứng trên thân. Bề mặt lá mượt và không lông. Mỗi lá dài khoảng 1-2 cm và rộng khoảng 0,4-0,8 cm.

Hoa: Hoa của Bacopa monnieri nhỏ, màu trắng hoặc hơi hồng và thường có bốn đến năm cánh. Chúng mọc từ nách lá và có kích thước chỉ khoảng 6-8 mm.

Quả và hạt: Quả của Bacopa monnieri là một loại quả nang chứa nhiều hạt nhỏ. Khi chín, quả mở ra để giải phóng hạt.

Rễ: Cây có hệ thống rễ mạch nhỏ mọc từ các nút trên thân, giúp cây bám vào đất và hút chất dinh dưỡng. Những rễ này cũng giúp cây phát triển và lan rộng trên mặt đất.

Phân bố

Bacopa monnieri mọc tự nhiên trong các khu vực ẩm ướt như đầm lầy, ao hồ, và bờ sông ở nhiều nước châu Á như Ấn Độ, Nepal, Sri Lanka, Trung Quốc, Đài Loan, và Việt Nam. Nó cũng có thể được tìm thấy ở một số khu vực khác trên thế giới như Úc, châu Âu, châu Phi, và Bắc Mỹ, nơi nó được nhập khẩu và trồng như một thảo dược.
Sự phân bố rộng rãi của nó có thể được giải thích qua việc con người đã trồng và sử dụng nó như một thảo dược trong nhiều thế kỷ, dẫn đến việc được truyền bá đến nhiều khu vực khác nhau trên thế giới.

Thành phần hóa học chính

Bacopa monnieri chứa một loạt các hợp chất hoạt tính, trong đó bacosides là những hợp chất được nghiên cứu nhiều nhất và được coi là chịu trách nhiệm cho nhiều lợi ích sức khỏe của cây này. Cụ thể, những hợp chất chính trong Bacopa monnieri bao gồm:

• Bacosides: Đây là một nhóm của các saponin triterpenoid và được coi là các hợp chất hoạt tính chính trong Bacopa monnieri. Bacosides được cho là giúp cải thiện chức năng trí não, đặc biệt là khả năng học và ghi nhớ.
• Brahmine: Một alkaloid được tìm thấy trong Bacopa.
• Hersaponin: Một hợp chất có tính dẻo đặc trưng của saponin.
• Betulic acid, stigmasterol và β-sitosterol: Các hợp chất có tính chất chống vi khuẩn.
• D-mannitol và các hợp chất khác như quercetin, luteolin và apigenin: Các flavonoid và các hợp chất khác có trong Bacopa.

Tác dụng của Bacopa monnieri

Theo y học dân gian

Bacopa monnieri đã được sử dụng từ lâu trong y học dân gian, đặc biệt là trong y học truyền thống Ấn Độ (Ayurveda). Theo y học dân gian và Ayurveda, Bacopa monnieri có nhiều tác dụng:

• Tăng cường trí nhớ: Trong Ayurveda, Brahmi được coi là một trong những thảo dược quan trọng nhất giúp cải thiện trí nhớ và tăng cường khả năng tư duy. Nó giúp cải thiện khả năng ghi nhớ, tập trung và hỗ trợ quá trình học.
• Trấn an tâm trí: Bacopa được sử dụng như một thảo dược giúp giảm căng thẳng, lo âu và giúp tạo cảm giác bình tĩnh.
• Rasayana: Trong Ayurveda, “Rasayana” là những thảo dược giúp tái sinh và gia tăng sức khỏe. Brahmi được coi là một rasayana cho trí óc và tinh thần.
• Tăng cường khả năng phục hồi sau bệnh: Bacopa có thể giúp tăng cường khả năng hồi phục sau bệnh và giúp nâng cao sức kháng của cơ thể.
• Điều hòa huyết áp: Bacopa được cho là có khả năng giúp ổn định và điều chỉnh huyết áp.
• Giúp cải thiện tiêu hóa: Bacopa được sử dụng để giải quyết một số vấn đề tiêu hóa và giúp cải thiện chức năng tiêu hóa.
• Chữa lành và tái tạo: Bacopa được cho là có khả năng giúp chữa lành vết thương nhanh chóng và tái tạo tế bào.

Theo y học hiện đại

Trong y học hiện đại, Bacopa monnieri đã được nghiên cứu cho một số lợi ích sức khỏe tiềm năng của nó, đặc biệt liên quan đến chức năng não và tâm trạng. Dưới đây là một số tác dụng mà nghiên cứu khoa học hiện đại đã chỉ ra:

• Cải thiện trí nhớ và học tập: Các nghiên cứu cho thấy rằng Bacopa có thể cải thiện khả năng ghi nhớ thông tin, tăng cường sự tập trung, và giảm thời gian phản ứng. Bacosides, một nhóm hợp chất trong Bacopa, được cho là chịu trách nhiệm cho lợi ích này.
• Giảm căng thẳng và lo âu: Bacopa có thể giảm các triệu chứng của căng thẳng và lo âu bằng cách tác động đến hệ thần kinh trung ương.
• Chống oxy hóa: Bacopa chứa các chất chống oxy hóa mạnh có thể bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do các gốc tự do.
• Neuroprotection: Bacopa có thể bảo vệ tế bào não khỏi các yếu tố gây hại, giảm nguy cơ tổn thương não và hỗ trợ trong việc phục hồi sau chấn thương.
• Chống viêm: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng Bacopa có tính chất chống viêm.
• Chống trầm cảm: Một số nghiên cứu cho thấy Bacopa có thể giúp giảm các triệu chứng của trầm cảm.
• Tác động đến hệ cholinergic: Bacopa có thể tăng cường chức năng của hệ cholinergic trong não, hệ thống này liên quan đến trí nhớ và học tập.

Cách dùng – liều dùng

Cách dùng:

Trong y học cổ truyền, đặc biệt là Ayurveda, Bacopa monnieri (Brahmi) được sử dụng theo nhiều cách khác nhau dựa trên mục đích điều trị. Dưới đây là một số cách sử dụng phổ biến của Bacopa monnieri:

• Dạng bột: Lá của Bacopa có thể được sấy khô và nghiền thành bột. Bột này thường được uống với nước hoặc sữa. Một số người cũng sử dụng bột này để làm mặt nạ trị liệu cho da.
• Dầu Brahmi: Dầu Brahmi thường được sử dụng trong liệu pháp mát-xa Ayurvedic. Dầu này giúp tăng cường sự thư giãn, giảm căng thẳng và cũng có lợi cho tóc.
• Viên nén: Trong thời gian gần đây, Bacopa monnieri cũng được sản xuất dưới dạng viên nang hoặc viên nén để tiện lợi hơn trong việc sử dụng hàng ngày (Bacopa monnieri 150 mg, Bacopa monnieri 150 mg, Bacopa monnieri ext 150mg)
• Dạng nước sắc: Bacopa có thể được ngâm trong nước và lấy nước cắt (hoặc chiết xuất) để uống.
• Cháo Brahmi: Trong một số văn hóa, lá Brahmi được thêm vào các món cháo hoặc nước lèo để tận dụng lợi ích sức khỏe của nó.
• Dạng trà: Brahmi cũng có thể được sử dụng để pha trà thảo dược.
• Dạng siro: Một số người chuẩn bị Bacopa như một siro bằng cách ngâm lá trong nước đường hoặc mật ong.

Liều dùng:

Liều dùng của Bacopa monnieri có thể thay đổi dựa trên mục đích sử dụng, hình thức sản phẩm, sức khỏe cá nhân và nhiều yếu tố khác. Trong nghiên cứu lâm sàng, các liều dùng thường được chỉ định dựa trên nồng độ và tính chất của chiết xuất. Dưới đây là một số gợi ý về liều dùng dựa trên nghiên cứu hiện có:

Dạng chiết xuất tiêu chuẩn hóa:

• Nhiều sản phẩm Bacopa trên thị trường chứa chiết xuất tiêu chuẩn hóa có nồng độ bacosides (hợp chất tích cực) từ 20% đến 55%.
• Liều dùng thường gặp cho người lớn là từ 300 mg đến 450 mg mỗi ngày của chiết xuất tiêu chuẩn hóa có chứa 55% bacosides. Đối với các sản phẩm có nồng độ bacosides thấp hơn, liều lượng có thể được điều chỉnh tương ứng.

Mục đích cụ thể:

• Để cải thiện trí nhớ và tập trung: 300 mg đến 450 mg mỗi ngày của chiết xuất tiêu chuẩn hóa đã được nghiên cứu.
• Đối với các tình trạng khác như giảm căng thẳng hoặc lo âu, liều dùng có thể thay đổi.

Thời gian sử dụng: Bacopa thường cần một khoảng thời gian (từ vài tuần đến vài tháng) trước khi người dùng bắt đầu thấy rõ sự cải thiện.

Một số lưu ý khi sử dụng Bacopa monnieri

Mặc dù Bacopa monnieri được coi là an toàn, bạn nên tư vấn bác sĩ trước khi dùng với liều cao, đặc biệt với phụ nữ mang thai hoặc đang nuôi con bằng sữa mẹ.

Một số kiêng kỵ khi dùng Bacopa monnieri

Bacopa có thể gây ra vài vấn đề sức khỏe như: Chậm nhịp tim, khó tiêu, loét dạ dày, tăng tiết dịch đường hô hấp, và ảnh hưởng đến tuyến giáp.

Bacopa monnieri tác dụng phụ

Dù Bacopa được đánh giá là an toàn, một số người có thể trải qua tác dụng không mong muốn như cảm giác nôn mửa, cảm giác khó chịu ở dạ dày, tiêu chảy, miệng khô hay cảm giác mệt mỏi.

Tương tác Bacopa monnieri với các thuốc khác?

Thuốc Bacopa có khả năng tương tác với các loại thuốc ngăn máu đông. Do đó, những ai sắp phải tiến hành phẫu thuật hoặc nhổ răng nên tránh dùng.

Nên hạn chế kết hợp Bacopa với thuốc chống trầm cảm sertralin, các thuốc chẹn canxi, và thuốc điều trị bệnh tuyến giáp.

Một số bài thuốc dân gian từ Bacopa monnieri

Bồi bổ trí não và tăng cường trí nhớ: Lấy lá Brahmi tươi, giã nhuyễn và lấy nước sắc. Uống khoảng một thìa canh nước sắc này mỗi sáng.

Giảm căng thẳng và mất ngủ: Lấy lá Brahmi tươi, giã nhuyễn và trộn với sữa ấm. Uống trước khi đi ngủ.

Điều trị viêm da: Lá Brahmi được giã nhuyễn để tạo thành một loại mỳ dán và sau đó được áp dụng trực tiếp lên vết thương hoặc khu vực bị viêm.

Tăng cường tóc: Dầu Brahmi thường được sử dụng để mát-xa da đầu, giúp tăng cường sức mạnh của tóc và giảm gãy rụng.

Trị ho: Lá Brahmi giã nhuyễn và trộn với mật ong. Lấy một thìa canh của hỗn hợp này khi bị ho.

Chữa tiểu tiện không tự chủ: Uống nước sắc từ lá Brahmi tươi mỗi ngày giúp kiểm soát vấn đề tiểu tiện không tự chủ.

Một số nghiên cứu về Bacopa monnieri trên thế giới

Phân tích tổng hợp các thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng về tác dụng nhận thức của chiết xuất Bacopa monnieri

Mục tiêu: Bacopa monnieri có một lịch sử lâu dài trong y học Ayurveda đối với các khiếm khuyết về thần kinh và hành vi. Mục đích của nghiên cứu này là để đánh giá hiệu quả của nó trong việc cải thiện chức năng nhận thức.

Vật liệu và phương pháp: MEDLINE, EMBASE, CINAHL, AMED, Cochrane Central of Clinical trial, WHO register, Thai Medical Index, Index Medicus Siriraj library và www.clinicaltrial.gov đã được tìm kiếm từ ngày bắt đầu của mỗi cơ sở dữ liệu đến tháng 6 năm 2013 bằng cách sử dụng khoa học và từ đồng nghĩa phổ biến của Bacopa monnieri, hiệu suất nhận thức hoặc trí nhớ. Danh sách tài liệu tham khảo của các bài báo được truy xuất cũng đã được xem xét.

Các thử nghiệm can thiệp ngẫu nhiên, có đối chứng với giả dược trên người về liều dùng kéo dài ≥ 12 tuần của chiết xuất Bacopa monnieri tiêu chuẩn hóa mà không có bất kỳ loại thuốc nào được đưa vào nghiên cứu này. Chất lượng phương pháp nghiên cứu được đánh giá bằng cách sử dụng rủi ro đánh giá sai lệch của Cochrane và thang đo chất lượng của Jadad. Sự khác biệt trung bình có trọng số và khoảng tin cậy 95% (95% CI) được thực hiện bằng cách sử dụng mô hình hiệu ứng ngẫu nhiên của phương pháp Dersimonian-Laird.

Kết quả: Chín nghiên cứu đáp ứng các tiêu chí thu nhận sử dụng 518 đối tượng. Chất lượng tổng thể của tất cả các thử nghiệm thu nhận có nguy cơ sai lệch thấp và chất lượng thông tin báo cáo cao. Phân tích tổng hợp 437 đối tượng đủ điều kiện cho thấy khả năng nhận thức được cải thiện nhờ bài kiểm tra Trail B rút ngắn (-17,9 mili giây; 95% CI -24,6 đến -11,2; p<0,001) và giảm thời gian phản ứng lựa chọn (10,6 mili giây; 95% CI -12,1 đến -9,2) ;p<0,001).

Kết luận: Phân tích tổng hợp này gợi ý rằng Bacopa monnieri có khả năng cải thiện nhận thức, đặc biệt là tốc độ chú ý nhưng chỉ một thử nghiệm ‘đối đầu’ lớn được thiết kế tốt với một loại thuốc hiện có mới cung cấp dữ liệu chính xác về hiệu quả của nó đối với tình trạng khỏe mạnh hoặc chứng sa sút trí tuệ bệnh nhân sử dụng một chuẩn bị tiêu chuẩn.

Tài liệu tham khảo

1. Kongkeaw, C., Dilokthornsakul, P., Thanarangsarit, P., Limpeanchob, N., & Norman Scholfield, C. (2014). Meta-analysis of randomized controlled trials on cognitive effects of Bacopa monnieri extract. Journal of ethnopharmacology, 151(1), 528–535. https://doi.org/10.1016/j.jep.2013.11.008
2. “Bacopa monnieri information from NPGS/GRIN”. www.ars-grin.gov. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 9 năm 2015. Truy cập ngày 28 tháng 7 năm 2023.
3. Phạm Hoàng Hộ; Cây cỏ Việt Nam – tập 2; Nhà xuất bản Trẻ – 1999; Trang 902.
4. The Plant List (2010). “Bacopa monnieri”. Truy cập ngày 28 tháng 7 năm 2023.