Quế chi là cành phơi hay sấy khô của cây Cinnamomum cassia Presl., hoặc một số loài khác Cinnamomum zeylanicum Blume, Cinnamomum loureirii Nees., họ Long não (Lauraceae).

Tên khoa học

Cinnamomum cassia Presl (Quế), họ Long não (Lauraceae).

Nguồn gốc

Thân leo khô của loài Cinnamomum cassia Presl (Quế), họ Long não (Lauraceae).

Thành phần hóa học

Thành phần chính là tinh dầu với hàm lượng 0,43-1,35%, chủ yếu là aldehyde cinnamic (62,29-78,75%), ngoài ra còn có acid cinnamic và lượng nhỏ cinnamilacetate, phenylpropyl acetate, trans-acid cinnamic, coumarin, acid protocatechic…

Vùng sản xuất

Chủ yếu ở Quảng Đông, Quảng Tây và Phúc Kiến.

Thu hái và chế biến

Thu hoạch vào mùa Hè và mùa Thu; loại bỏ lá và phơi nắng nguyên cành hoặc cắt thành từng lát mỏng rồi đem phơi nắng.

Tính vị quy kinh

Vị cay, ngọt, tính ấm, quy kinh tâm, phế, bàng quang.

Tác dụng

Phát hãn giải cơ, ôn thông kinh mạch. Chủ trị cảm mạo phong hàn, đau bụng lạnh, bế kinh do huyết hàn, đau nhức xương khớp, đàm ẩm, thủy thũng, tâm quý… Ngoài ra, dược liệu còn  có các tác dụng dược lý sau:

Giãn mạch, làm ra mồ hôi: quế chi dùng riêng có tác dụng làm ra mồ hôi yếu; khi phối hợp với ma hoàng, tác dụng mạnh lên. Thực nghiệm cho thấy, tinh dầu quế chi có tác dụng giãn mạch, cải thiện tuần hoàn huyết dịch, tăng cường tưới máu ngoại vi (biểu), nhờ vậy mà có tác dụng làm ra mồ hôi và hạ sốt.

Hạ sốt, giảm đau: dịch chiết nước quế chi, aldehyd cinnamic, acid cinnamic có tác dụng hạ sốt trên thỏ gây sốt thực nghiệm, đồng thời có tác dụng hạ thân nhiệt và hạ nhiệt độ da ở chuột nhắt trắng sinh lý. Tác dụng hạ sốt của quế chi là làm giãn mạch dưới da, tăng khả năng tán nhiệt, gây tăng tiết mồ hôi. Dịch chiết nước quế chi hoặc cắn chiết nước thêm tinh dầu quế dùng đường uống làm tăng ngưỡng chịu đau trên chuột nhắt trắng.

Chống viêm và chống dị ứng: dịch chiết nước quế chi, tinh dầu quế chi có tác dụng ức chế đối với nhiều tác nhân gây viêm cấp, làm giảm mạnh tính thấm thành mạch. Tinh dầu quế còn có tác dụng ức chế viêm mạn trên mô hình u hạt thực nghiệm bằng cấy cầu bông ở chuột nhắt trắng. Thực nghiệm cho thấy, cơ chế tác dụng kháng viêm của quế chi là do ức chế tổng hợp histamin, ức chế tổng hợp và giải phóng PGE, dọn gốc tự do… Quế chi có khả năng ức chế IgE, làm bền tế bào mast, ức chế giải phóng các chất trung gian gây viêm, ức chế hoạt tính của bổ thể.

Kháng vi sinh vật gây bệnh: cắn chiết ethanol của quế chi có tác dụng ức chế Staphylococcus aureus, coli, Streptococcus pneumoniae, Bacillus anthraci; tinh dầu quế, aldehyd cinnamic có tác dụng ức chế Mycobacterium tuberculosis, Influenza virus ECHO 11 in vitro.
An thần, chống CO giật: dịch chiết nước quế chi, tinh dầu quế chi, aldehyd cinnamic có tác dụng giảm hoạt động tự chủ của chuột nhắt trắng, tăng tác dụng gây ngủ của barbiturat, đối kháng với tác dụng gây hưng phấn TKTW của amphetamin; đối kháng tác dụng gây co giật trên chuột nhắt ứắng của strychnin,

Tóm lại, Quế chi có tác dụng làm ra mồ hôi, hạ sốt, giảm đau, kháng viêm, chống dị ứng, kháng vi sinh vật gây bệnh, đây là những tác dụng cơ bản liên quan đến công năng phát hãn giải cơ của quế chi. Các tác dụng liên quan đến hệ tim mạch thể hiện công năng ôn kinh thông mạch của vị thuốc. Thành phần chù yếu có tác dụng của dược liệu là tinh dầu.

Đặc điểm dược liệu

Hình trụ dài, phân cành nhiều. Bên ngoài có màu nâu đỏ đến vàng nâu. Thể chất: cứng nhưng giòn, dễ gãy. Mùi: mùi thơm đặc trưng. Vị: ngọt, hơi chát; vỏ thân có vị mạnh hơn.

Yêu cầu chất lượng

Theo kinh nghiệm dân gian, những cành mềm, mỏng và đều, có màu vàng nâu, mùi thơm nồng là loại tốt.

Ghi chú

Dược điển Trung Quốc còn có chuyên luận vỏ khô của loài Cinnamomum cassia Presl, có tên gọi là Quế nhục.