Danh pháp

Tên khoa học

Xylocoba dissimilis (Lep). (Họ Ong – Apidae)

Tên khác

Ong mướp, ô phong, hùng phong, tượng phong, trúc phong

Nguồn gốc

Con ong đen là con ong gì? Cây trúc và cây nứa là những loại cây thường được biết đến với sự hiện diện của loài ong đặc biệt, được gọi là trúc phong (trúc là tre, phong là con ong). Đặc điểm này xuất phát từ thói quen sinh sống của ong trong các đốt của cây tre và nứa. Loại ong này còn được nhận diện bởi tên gọi khác là ong mướp, do chúng thường xuyên được thấy khi đang hút mật từ hoa mướp. Về kích thước, ong này lớn hơn loại ong mật thông thường, đến mức được ví von như gấu (hùng) và voi (tượng) so với các loài vật khác, từ đó có tên là hùng phong và tượng phong.

Ong màu đen là gì? Ong đen, với sắc đen đặc trưng, phân bố rộng khắp cả vùng đồng bằng lẫn miền núi của nước ta. Mặc dù hiện nay, nguồn lợi từ loại ong này chưa được khai thác triệt để, nhưng nó là một tiềm năng lớn cho việc xuất khẩu.

Đặc điểm

Ong đen trong ống tre có màu đen pha vàng nhạt trên lưng, thân hình to lớn với chiều dài khoảng nửa centimet, và lông mềm mịn. Chúng có đôi cánh màu lam tím óng ánh, mềm và có thể nhìn xuyên qua. Môi trường sống chính của chúng thường là những cây mục nát hoặc bên trong thân tre, nứa, nơi chúng có thể đào sâu đến 30cm hoặc hơn để tạo tổ. Tổ ong được chia thành nhiều ngăn, mỗi ngăn chứa phấn hoa và mật ong đen, nơi ong để trứng phát triển.

Bên cạnh loài ong đen lớn, còn có loài ong đen Xylocopa phalothorax có kích thước nhỏ hơn và cũng được sử dụng. Tuy nhiên, người ta không dùng loài này ong đen có đặc điểm nổi bật với đốm trắng ở đầu.

Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến

Ở miền Nam Trung Quốc, việc thu hoạch ong thường diễn ra vào mùa thu và đông, thời điểm các loài ong tìm chốn trú ẩn trong các ống tre hoặc nứa. Khi đã xác định được vị trí của tổ ong, người thu hoạch sẽ đóng kín miệng ống tre hoặc nứa đó. Tiếp theo, họ áp dụng phương pháp làm nóng để ong không thể sống sót, sau đó phá vỡ ống tre hoặc nứa để thu thập mật ong và các sản phẩm khác từ tổ.

Thành phần hóa học

Hiện tại, vẫn chưa có nhiều nghiên cứu khoa học chi tiết về thành phần hóa học của ong đen. Tuy nhiên, được biết, giống như ong mật, ong đen cũng sản xuất ra nọc độc. Nọc này khiến cho vết đốt của chúng gây ra cảm giác đau rát, tương tự như khi bị ong mật đốt.

Tác dụng dược lý

Đang cập nhật

Tính vị – Quy kinh

Ong đen có tác dụng gì? Theo tài liệu cổ, ong đen có vị ngọt chua, tính hàn và không có độc, quy vào 2 kinh vị và đại trường.

Công năng – Chủ trị

Ong đen chữa bệnh gì? Ong đen đã được biết đến như một loại thuốc truyền thống từ xa xưa. Nó được sử dụng với mục đích làm mát cơ thể, tả hỏa, khử phong, và thích hợp cho các tình trạng như đau răng, loét miệng, viêm họng, hoặc bệnh kinh phong ở trẻ em.

Liều dùng

Thông thường sử dụng từ 2 đến 4 con ong đen đã được nghiền nát mỗi ngày.

Kiêng kỵ

Những người hư hàn, không hỏa nên tránh sử dụng loại thuốc này.

Bảo quản

Để bảo quản ong đen, cần lưu ý sấy khô cẩn thận để tránh nấm mốc. Không nên phơi dưới ánh nắng mặt trời vì điều này có thể làm hỏng và tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển.

Một số bài thuốc

Chữa viêm họng, đau họng

Để giảm triệu chứng viêm họng, đau họng, có thể dùng bột ong đen pha trộn đều với Bằng sa, với tỷ lệ mỗi loại bằng nhau. Ngày dùng từ 1 đến 4 gram, hòa với nước ấm để uống. Bột ong cũng có thể được pha loãng với nước theo tỷ lệ 1/10 và dùng để thoa tại chỗ mỗi ngày.

Điều trị ung nhọt, lở loét lâu ngày không khỏi

Ong đen sau khi sấy khô và nghiền mịn, dùng để rắc lên vết thương sau khi đã vệ sinh sạch sẽ bằng nước muối sinh lý hoặc nước lá trầu không. Áp dụng phương pháp này vài lần mỗi ngày có thể giúp thúc đẩy quá trình lành thương.

Trị trẻ con kinh phong, sốt cao, co giật

Lấy 2 con ong đen, nghiền thành bột mịn rồi sắc với 200 ml nước. Đun cho đến khi còn lại khoảng 50 ml, và cho trẻ uống hết lượng nước này trong một lần, trong ngày. Để làm cho dễ uống hơn, có thể thêm một ít đường vào hỗn hợp.

Tài liệu tham khảo

1. Đỗ Tất Lợi (2006), Ong đen, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội, trang 959.