Nghệ Đen (Nga Truật)
Tên khoa học
Curcuma phaeocaulis Val. (Liên nga truật), họ Gừng (Zingiberaceae).
Nguồn gốc
Thân rễ khô của loài Curcuma phaeocaulis Val. (Liên nga truật), họ Gừng
(Zingiberaceae).
Vùng sản xuất
Chủ yếu ở Phúc Kiến, Tứ Xuyên, Quảng Đông và Quảng Tây.
Thu hái và chế biến
Thu hái vào mùa Đông khi phần trên mặt đất tàn lụi. Rửa sạch, hấp hoặc luộc đến khi chín đến lõi, phơi hoặc sấy ở nhiệt độ thấp đến khô. Loại bỏ rễ con và tạp chất.
Tính vị quy kinh
Vị đắng cay tính ấm vào kinh Can, Tỳ
Tác dụng
Hành khí phá huyết, tiêu tích chỉ thống.
Trong nhóm thuốc hành khí phá khí cho ra rất nhiều các vị thuốc từ quả cam quýt như trần bì, thanh bì, chỉ thực, chỉ xác, quất hạch. Thì với nhóm thuốc hành huyết phá huyết cũng cho ra rất nhiều các vị thuốc từ cây nghệ, với cây nghệ vàng cho vị thuốc uất kim và khương hoàng, với cây nghệ đen cho vị thuốc nga truật.
Nga truật vị đắng cay sức hành tán rất mạnh, vào cả phần khí cả phần huyết, sở trường về phá ứ kết hành khí trệ. Nga truật vào huyết thì phá huyết khử ứ do huyết tích thành khối hoặc phụ nữ kinh nguyệt bế tắc không thông do khí trệ huyết ứ. Nga truật vào phần khí thì hành khí chỉ thống chữa các chứng ăn uống tích trệ, bụng đầy, ợ hơi. Tuy nhiên Nga truật xu hướng nặng về hành khí hơn phá huyết
Nga truật chủ yếu quy vào kinh Can tỳ nên sở trường về phá ứ kết hành khí trệ vùng can tỳ là chính. Ngoài ra để tăng mức độ quy kinh, khi bào chế có thể ngâm với dấm sau đó thái mỏng phơi khô để dùng (tỷ lệ ngâm dấm: 600g nga truật ngâm với 160g dấm). Nghệ đen trồng khó hơn nghệ vàng, đồng thời sản lượng cũng kém hơn nghệ vàng; do đó khi thu hoạch nghệ đen làm thuốc nên chọn củ mẹ (củ cái) hàm lượng hoạt chất cao hơn.
Đặc điểm dược liệu
Hình bầu dục hoặc hình trứng thuôn dài, hình nón hoặc hình trụ thuôn dài hai phía. Bề mặt màu vàng xám đến nâu xám. Thể chất: nặng và chắc. Mùi: khá thơm. Vị: đắng nhẹ và cay.
Yêu cầu chất lượng
Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng là loại chắc và thơm.
Xuất xứ: Việt Nam
Xuất xứ: Việt Nam
Xuất xứ: Việt Nam
Xuất xứ: Việt Nam
Xuất xứ: Việt Nam
Xuất xứ: Việt Nam
Xuất xứ: Tây Tạng
Xuất xứ: Việt Nam