Lõi Tiền (Phấn Cơ Đốc)
Danh pháp
Tên khoa học
Stephania longa Lour (Họ Tiết dê – Menispermaceae)
Tên khác
Phấn Cơ Đốc, Dây Mối, Đại Cung Đằng, Xạ Chen
Nguồn gốc
Lõi tiền có ở đâu? Trên toàn thế giới, lõi tiền được phân bố rộng rãi ở nhiều quốc gia như Trung Quốc, Lào, Thái Lan, Ấn Độ và Philippin. Tại Việt Nam, cây này mọc phân tán khắp mọi nơi, từ vùng núi thấp (dưới 600m) đến trung du và đồng bằng.
Lõi tiền là cây gì? Lõi tiền có hình dáng nhỏ nhắn, thường là loại cây leo có lá xanh quanh năm hoặc có thể sẽ rụng lá vào mùa đông, đặc biệt là ở các tỉnh vùng núi phía bắc. Cây thường thích ẩm ướt, thích hợp với môi trường bóng mát, nhưng cũng có khả năng phát triển ở những nơi có ánh sáng mặt trời đầy đủ. Thường thì lõi tiền thích leo lên những cây bụi ở bờ ruộng, ven rừng hoặc làm bờ rào quanh các làng quê.
Lõi tiền là loài cây có khả năng thích nghi với nhiều loại đất, bao gồm cả đất khô cằn trên các đồi trọc. Tuy nhiên, chúng không thích ứ đọng nước và không chịu được môi trường ngập úng. Cây này phát triển mùa hoa quả hàng năm, và cơ chế tái sinh tự nhiên chủ yếu dựa vào hạt. Ngoài ra, phần gốc hoặc rễ của cây cũng có khả năng tái sinh bằng cách mọc ra cây chồi mới khi bị cắt phá. Lõi tiền thường được trồng bằng cách sử dụng hạt.
Đặc điểm thực vật
Dây leo của lõi tiền có thân mềm, nhẵn mịn và dài khoảng từ 2 – 4m. Rễ của cây rất dài và thường mọc ngang bò trên mặt đất.
Lá cây lõi tiền thường mọc xen kẽ nhau, có hình dạng ba cạnh, gốc lá rộng và đầu lá tròn. Kích thước của lá dao động từ 3 đến 9cm và chiều rộng từ 2 đến 6cm. Phần mặt trên của lá thường có màu xanh sẫm, trong khi phần dưới có thể nhạt hơn và có vẻ như được phủ một lớp phấn trắng nhẹ. Gân lá rõ nét và có hình dạng giống như chân vịt, thường nổi rõ trên mặt dưới của lá. Cuống lá thường dài và liền mạch với phần phiến lá.
Cụm hoa Lõi tiền mọc thành tán ở kẽ lá, những bông hoa nhỏ có màu lục vàng, và chúng có cuống rất ngắn. Quả cây Lõi tiền có hình dạng trứng, hơi dẹt, và khi chín, chúng có màu đỏ tươi. Hạt của quả lõi tiền có hình dạng giống như móng ngựa, với các canh và u lồi. Thời điểm ra hoa thường từ tháng 4 đến tháng 6, trong khi mùa quả thường diễn ra từ tháng 7 đến tháng 9.
Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến
Việc thu hái lõi tiền thường diễn ra quanh năm, bởi cây này có thể cung cấp nguyên liệu cả khi còn tươi mới và khi đã phơi khô.
Khi thu hái, người ta thường lựa chọn những cây và lá của lõi tiền đạt chất lượng tốt nhất, với mục đích sử dụng ngay tươi mới hoặc làm khô để bảo quản. Quá trình chế biến có thể bao gồm các bước như rửa sạch, phơi khô, xay nhỏ hoặc băm nhỏ tùy vào mục đích sử dụng sau này.
Thành phần hoá học
Lõi tiền có thành phần gì? Thân và rễ lõi tiền chứa một số alcaloid thuộc nhóm hansubanan như: longanin, longanon, stephabolin, stephabyssin, prostepphabyssin, stephamiersin (Lao Aisna và cs, 1980, 1981, 1982).
Tác dụng dược lý
Đang cập nhật
Tính vị – Quy kinh
Lõi tiền có vị đắng và tính hàn đặc trưng.
Công năng – Chủ trị
Lõi tiền có tác dụng gì? Lõi tiền không chỉ mang đặc tính vị đắng mà còn có tính hàn đặc trưng, giúp thanh nhiệt và giải độc cho cơ thể. Tính lợi thấp của nó giúp thông tiện và tiêu sưng phủ hiệu quả, đặc biệt là trong các vấn đề liên quan đến hệ tiêu hóa.
Lõi tiền chữa bệnh gì? Lõi tiền được coi là một phương thuốc quen thuộc và phổ biến trong y học dân gian, thường được sử dụng để giảm các triệu chứng tiểu tiện như đái nhắt, đái buốt, và phù thề. Ngoài ra, nó cũng được ứng dụng trong điều trị viêm thận, sưng nhức chân tay và đau các khớp.
Một biện pháp chữa trị thông thường bằng lá lõi tiền và lá tiết dê là sử dụng chúng như một liệu pháp nội và ngoại. Lá được rửa sạch và giã nát, sau đó kết hợp với nước gan để uống hoặc đắp bã lên vùng da bên ngoài, đặc biệt hữu ích trong việc chữa trị sau khi bị rắn cắn.
Ở Trung Quốc, cây lõi tiền không chỉ được biết đến với vai trò chữa trị các triệu chứng tiểu tiện như đái nhắt và đái buốt, mà còn được sử dụng trong điều trị một loạt các bệnh lý khác. Đây bao gồm các tình trạng nhiệt bệnh như phát cuồng, vàng da, và viêm da dày ruột, cũng như các triệu chứng như đái ra máu, mụn nhọt, và sưng tấy. Để sử dụng lõi tiền, người ta thường dùng cây tươi với liều lượng khoảng 15 – 30g hoặc cây khô với liều lượng khoảng 6 – 9g. Cây được sắc với nước để uống hoặc được giã nát và đắp trực tiếp lên vùng da bị ảnh hưởng.
Liều dùng – Cách dùng
Đối với việc sử dụng lõi tiền trong điều trị các bệnh lý, liều dùng hàng ngày thường là khoảng 30g cây tươi, được thái nhỏ và sắc với 400ml nước cho đến khi còn 100ml. hương pháp này thường được chia thành 2 lần uống trong ngày để tối ưu hiệu quả điều trị.
Ngoài ra, người ta cũng có thể sử dụng cây lõi tiền khô với liều lượng từ 6 đến 12g, thường được kết hợp với các loại dược liệu khác như kim tiền thảo hoặc cò chỉ thiên, ở lượng bằng nhau. Cả hai loại dược liệu này có thể được sắc với nước để uống, cung cấp một cách tiếp cận linh hoạt cho quá trình điều trị.
Một số bài thuốc phổ biến
Chữa chứng tiểu tiện khó khăn, đái buốt, phù nẻ
Để chữa các triệu chứng tiểu tiện khó khăn, đái buốt và phù nẻ, có thể sử dụng một phương pháp điều trị tự nhiên từ các dược liệu truyền thống. Một công thức hữu ích gồm lõi tiền 6g, mã đề 6g, đậu đen 10g, và móc thông 6g. Các loại dược liệu này được sắc với 600ml nước cho đến khi còn 200ml. Dung dịch sau đó được chia thành nhiều lần uống trong ngày để đảm bảo hiệu quả tối ưu của liệu pháp.
Chữa đau thấp khớp, đau dây thần kinh tọa
Chuẩn bị sẵn rễ lõi tiền 30g, hạt ý dĩ 60g. Cả hai thành phần này được sắc để lấy nước, sau đó thêm mật ong để uống. Sử dụng dung dịch này thường mang lại sự giảm đau và cảm giác thoải mái cho các triệu chứng đau thấp khớp và đau dây thần kinh tọa.
Chữa trị đái rắt, đái buốt
Chữa trị đái rắt và đái buốt, có thể sử dụng dây hoặc rễ lõi tiền, hai loại dược liệu tự nhiên với khả năng làm dịu các triệu chứng này. Cách sử dụng dây lõi tiền khô là 15g hoặc dây tươi là 30g, hoặc có thể sử dụng rễ lõi tiền khô là 10g hoặc rễ tươi là 20g. Các dược liệu này sau đó được sắc để lấy nước, và nước sắc này có thể được uống thay thế cho trà trong suốt ngày.
Chữa bệnh trĩ ngoại, sa tử cung của phụ nữ
Điều trị bệnh trĩ ngoại và sa tử cung ở phụ nữ, có thể áp dụng phương pháp sử dụng rễ dây lõi tiền để nấu nước xông. Mỗi ngày, bạn có thể thực hiện quy trình xông một lần. Đối với những trường hợp bệnh mới phát, việc thực hiện xông trong khoảng 2-3 ngày có thể giúp cải thiện tình trạng và làm giảm các triệu chứng.
Chữa bệnh mụn nhọt hay tái phát
Sử dụng dây lõi tiền với liều lượng 12g. Ngoài ra, bạn cũng có thể bổ sung thêm đương quy 8g và cành lá ngải cứu 8g để tăng hiệu quả điều trị. Hãy sắc nước từ các thành phần này và uống thay nước trong suốt ngày.
Chữa trị đau xương khớp do phong tê thấp
Có thể dùng 10g dây lõi tiền khô (hoặc 20g dây lõi tiền tươi), 10g hạt ý dĩ và 10g cốt khí củ. Quá trình sắc chế bao gồm việc lấy nước từ các thành phần này, sau đó chia thành nhiều phần để uống trong suốt ngày.