Tên khoa học

Cervus nippon Temminck (Hươu mai hoa), họ Hươu nai (Cervidae)

Nguồn gốc

Nhung non, chưa hóa xương của con đực loài Cervus nippon Temminck (Hươu mai hoa), họ Hươu nai (Cervidae), còn được gọi là Hoa lộc nhung.

Vùng sản xuất

Chủ yếu ở Cát Lâm, Liêu Ninh và Hà Bắc.

Thu hái và chế biến

Nhung được cắt ra vào mùa Hè và mùa Thu, sau đó được chế biến và phơi râm hoặc sấy.

Tính vị quy kinh

Vị ngọt mặn tính ấm vào kinh Can Thận, Tâm và Tâm bào

Tác dụng

Bổ thận dương, bổ tinh huyết, cường gân tráng cốt

Lộc nhung đại bổ thận dương, kiêm ích tinh huyết, mạnh gân xương là vị thuốc chủ yếu chữa các chứng do thận bất túc, tinh huyết hư thiếu, là vị thuốc hay dùng để tư bổ cường tráng. Lộc nhung là vị thuốc đại bổ tinh huyết của thận dương, không có vị thuốc nào có tác dụng mạnh bằng. Vị thuốc này cũng đã được nghiên cứu dược tính rất rõ và thấy trong lộc nhung có chứa rất nhiều hormon tăng trưởng.

Các trường hợp trẻ em gầy gò còi cọc, hoặc người lớn gầy sút kém ăn nếu dùng lộc nhung thì sẽ có hiện tượng tăng cân rất nhanh, rất siêu việt (ngày xưa hay ví béo nứt da nứt thịt). Tác dụng của lộc nhung là quá khủng khiếp, bổ dương cực mạnh, mạnh đến nỗi mà khi dừng không dùng vẫn không hãm lại được ngay, phải mất một thời gian mới hãm được.

CÁCH CHỌN LỘC NHUNG

Lộc nhung chính là sừng non của con hươu sao đực (hươu cái gần như không có sừng), non là khi tốt nhất chưa chia nhánh, hoặc chỉ chia 1 đến 2 nhánh là được, loại bỏ lông; sau đó hấp cấp thủy hoặc ngâm rượu, ngâm mật ong, nấu cháo, hấp cơm hoặc tán bột.

Lưu Ý: Hươu là loài vật sống ở nơi lạnh, chính vì sống được ở nơi lạnh nên nó phải có dương khí rất mạnh mới có thể tồn tại được. Thứ hai là sừng hươu cứ cắt lại mọc lại chứng tỏ sức sống vô cùng mãnh liệt Chính vì hai điều đó mà sừng hươu tác dụng mới mạnh như vậy. Nhưng cũng chính vì lẽ đó mà ta thấy để chọn được loại sừng hươu với tác dụng như mô tả ở trên thì phải thỏa mãn được điều kiện hươu sống ở nơi lạnh, mà càng lạnh càng tốt. Việt Nam là nước khí hậu nhiệt đới, nếu so với các nước khác thì không quá nóng và cũng không quá lạnh, gọi là khí hậu ôn hòa nên hươu sống ở Việt Nam chất lượng sừng cũng không quá cao. Hươu sống ở những vùng lạnh như Siberia ở Nga âm 40 đến 50 độ (vùng đất băng giá bí ẩn nhất thế giới) hay ở phía Bắc Trung Quốc âm 20 đến 30 độ là những vùng lạnh nhất thế giới – và hươu sống ở những nơi này thì dương khí cực đỉnh, chất lượng sừng không thể chê vào đâu được; nếu dùng sừng hươu ở những vùng này thì tác dụng bổ dương bổ tinh huyết mạnh mẽ đến mức không thể kìm hãm lại được.

CÁC THUẬT NGỮ:

Lộc nhung là sừng non của con hươu sao đực, ngoài ra còn có Lộc giác là sừng già tác dụng kém hơn lộc nhung. Lộc giác giao là cao sừng hươu hay cao ban long cũng chính là sừng hươu đem nấu thành cao, để tiện dùng hơn. Hươu (lộc), Nai(mê) – lộc nhung là sừng non con hươu, mê nhung là sừng non con nai, căn cứ vào nơi sinh sống và đặc tính thì mê nhung tác dụng yếu và kém hơn lộc nhung, nhưng đôi khi bán người ta hay trộn lẫn lộc nhung và mê nhung lại với nhau.

Lộc nhung vị ngọt, tính ôn có tác dụng sinh tinh, bổ tủy ích huyết. Lộc nhung được dùng trong mọi trường hợp hư tổn trong cơ thể, nam giới hư hao, tinh kém hoa mắt, hoạt tinh, nữ giới băng lậu, đới hạ. Lộc giác vị mặn tính ôn có tác dụng tán ứ, hoạt huyết tiêu thũng. Lộc giác dùng chữa sang thương thũng độc. Cao ban long vị ngọt, mặn tính hơi ôn có tác dụng ích huyết, bổ tinh, ôn bổ can và thận. Cao ban long dùng chữa hư lao gầy yếu, lưng gối không có lực, mọi chứng do dương hư đưa tới thổ ra máu, máu cam, tác dụng nói chung giống nhung hươu nhưng hơi chậm hơn.

Cả 3 vị lộc nhung, lộc giác, cao ban long đều qui vào 4 kinh thận, can, tâm và tâm bào. Những người âm hư hỏa dương mạnh thì không nên dùng.

THỰC TẾ: Thực tế hiện nay lộc nhung chủ yếu dùng loại sừng hươu sống ở Việt Nam nên tác dụng không mạnh mẽ bằng các vùng như Nga hay Trung Quốc.

Tuy nhiên vẫn có các tác dụng bổ tinh huyết bổ dương nhưng mức độ vừa phải không đến nỗi bổ không hãm lại được. Và chính vì lẽ hươu có sống ở Việt Nam tìm mua khá dễ nên thay vì dùng trực tiếp lộc nhung thì nên dùng dưới dạng cao là hợp lý nhất (cao ban long), mặt khác nừa cao ban long là sản phẩm khá nổi tiếng ngay cả những người không học y cũng biết đến nên rất dễ phân phối.

CÁCH NẤU CAO BAN LONG

+ Chuẩn bị:

– Dụng cụ: Một thập lớn bằng đất nung, tráng men ở tnmg, cao 40 – rộng 30 – 35cm, sue chứa 35 – 40kg sừng hươu nai (hiện nay dùng bằng nồi nhôm). Một hoặc hai cái cưa nhỏ để cưa sừng. Nạo sừng. Rọ bằng tre đan, chiều cao bằng chiều cao của thập. Gáo để múc nước, đũa tre bẹt to, khăn vải mỏng để lọc 3 chiếc, nồi hay thùng nước sôi. Khay hay hộp hoặc mâm đồng để đồ cao.

– Chọn sừng: Chọn những loại sừng to, nặng 0,8 – 1kg môi sừng, mặt ngoài sừng có màu vàng đỏ là tốt. Những loại khác cho hiệu suất kém và chất lượng kém.

+ Sơ chế sừng: Sừng hươu nai 36 – 40kg, rượu (35 – 40°) 5 lít, nước thường vừa đủ. Đem chất sừng thành đống, tưới nước cho thật ẩm ướt, để cho vỏ ngoài của sừng được mềm. Sáng hôm sau đem cạo hết lớp cỏ đốm đen ở ngoài sừng. Cạo xong đem cưa thành từng khúc dài 5 – 6cm trừ bỏ đế và xương trán. Sau đó chẻ thành từng miếng nhỏ. Chẻ xong cho vào rổ rửa sạch 2-3 lần bằng nước lã, rồi phơi thật khô. Sau 2-3 ngày gạc trắng đẹp thì cho vào nấu.

+ Nấu cao: Cho gạc phơi vào thập, với 5 lít rượu trộn đều. Đậy kín thạp, cứ nửa giờ lại trộn một lần. Chừng sau 3 giờ bắt đầu nấu. Sau khi nhóm lửa bắc thạp lên lò, đổ nước cho đủ ngập gạc, cách gạc chừng 7 – 10cm, một lò bên cạnh để đun thùng nước sôi. Đun cho lửa đều, sau 1 ngày đêm có cạn cũng không cho thêm nước nữa, nghĩa là 24h đầu đun không động chạm gì đến (nhìn chung với lượng nước để nấu cho gần 40 cân sừng đổ ngập nước cách gạc 7-10cm thì đun 24h cũng không thể cạn nước cháy được, nên cũng không phải quá lo sẽ cháy cạn). Sang đến hôm sau khoảng 2 tiếng thì múc nước đầu ra gọi là nước nhất (Ví dụ 6h sáng hôm nay đun thì 8h sáng hôm sau múc nước nhất), rồi lọc qua miếng vải lọc hứng vào một chảo đồng đặt ở miệng lò thứ 2 , rồi bắt đầu cô nước nhất, cô đến khi thấy cao đóng cục không chảy nữa là được. Sau khi múc hết nước tiếp tục cho nước sôi vào ngập gạc như trước và tiếp tục đun trong 24 giờ múc ra nước lọc và cô lại được nước nhi. Tương tự như vậy là nước ba, bình thường nấu 3 ngày 3 đêm là xong

+ Cô cao: Nước ba lọc chỉ cần cô nửa chừng không cần như hai nước kia. Đem cao của nước nhì và ba thái thành từng miếng nhỏ bỏ vào chảo có nước ba, đánh cho tan. Rồi cô cho đến khi thành cao, để nguội không cứng quá mà cũng không mềm quá. Hiệu suất 100kg sừng cho từ 20 – 25kg cao.

Đặc điểm dược liệu

Hình nón và phần nhánh, vỏ ngoài màu nâu đỏ hoặc nâu. Mặt cắt có màu trắng vàng, mép ngoài không có vân xương. Lõi có các lỗ mỏng phân bố dày đặc. Thể chất: nhẹ. Mùi: hơi tanh. Vị: hơi mặn.

Yêu cầu chất lượng

Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng dày, chắc, cành nhung chính tròn, đỉnh đầy đặn. Các sợi lông mỏng và mềm với màu vàng đỏ, và màu da nâu đỏ, dầu, ẩm và bóng.

Ghi chú

Nhung phiến: Phiến cắt phần ngọn cùa Lộc nhung gọi là Huyết phiến, phiến cắt nửa trên gọi là Đản hoàng phiến và phiến cắt phần dưới cùng gọi là Cót phiến.

Lần thu hoạch Lộc nhung thứ hai cũng tương tự như lứa thứ nhất. Tuy nhiên, cành chính dài nhưng không tròn, hoặc phần dưới dày và phần trên mỏng; phẩn dưới có các vân dọa. Bề mặt ngoài màu vàng xám, nhung tương đối thô và dày phần cuối chỗ bị cưa đã bị hoá xương quanh các cạnh. Nó tương đối nặng và không có mùi,

Dược điển Trung Quốc cũng quy định nhung hươu non, chưa hóa xương của hươu đực C. elaphus Linnaeus để dùng làm thuốc như Lộc nhung, được gọi là Mã lộc nhung. Nó tương đối dày, lớn và cổ nhiều nhánh hơn so với Hoa lộc nhung.

Dược liệu chất lượng cao của Mã lộc nhung đày đặn và nhẹ với các lông nhung màu nâu xám, không có đường vân ở phẫn dưới.