Danh pháp

Tên khoa học

Aloe vera L var.

Tên khác

Cây lô hội còn gọi là cây gì? Lô hội còn có tên là nha đam, long tu, liu hội, long thủ, lao vĩ, lưỡi hổ…

Nguồn gốc

Lô hội và nha đam: Cây lô hội, hay còn gọi là cây nha đam, có nguồn gốc từ Bắc Phi, nhưng việc sử dụng và biết đến nó đã lan rộng ra nhiều nền văn minh khác nhau trên thế giới. Truyền thuyết Ai Cập kể về việc nữ hoàng Cleopatra sử dụng nha đam để chăm sóc da, tạo ra làn da mịn màng, tươi tắn.

Đối với việc đại đế Hy Lạp Alexandros sử dụng nha đam để chữa trị vết thương cho binh lính trong các cuộc viễn chinh, cũng cần có nguồn tham chiếu cụ thể để xác nhận thông tin này.

Vào cuối thế kỷ 13, nhà thám hiểm người Ý Marco Polo (1254-1323) đã đưa cây nha đam từ Trung Quốc đến Việt Nam. Trong số khoảng 180 loài nha đam, chỉ có 4 loài được sử dụng trong y học, với Aloe ferox Mill., 1768 và Aloe vera L., 1753 là hai loài phổ biến nhất.

Nha đam được trồng nhiều ở đâu? Cây nha đam thường mọc nhiều ở các vùng Phan Thiết, Phan Rang, Phan Rí thuộc các tỉnh Bình Thuận, Ninh Thuận, với khả năng chịu hạn hán và khô nóng tốt. Chúng được trồng rải rác khắp Việt Nam để sử dụng trong y học và làm cây cảnh.

Trong thời đại hiện đại, vai trò của cây lô hội đã được nghiên cứu và khẳng định trong nhiều lĩnh vực, bao gồm dược phẩm, thực phẩm và mỹ phẩm.

Đặc điểm thực vật

Lô hội là thân gì? Lô hội là một loại cây thân thảo, mập mọng nước, thuộc họ Loa kèn (Asphodelaceae). Cây thường có màu xanh lục và có chiều cao dao động từ 40 đến 80 cm.

Đặc điểm đặc trưng của lô hội là thân thảo mập mạp, mà lá phát triển từ dưới đất lên. Mỗi bó lá thường có từ 16 đến 20 lá, mọc thẳng đứng hoặc hơi lòe xòe ra tạo thành hình dáng giống như hoa hồng. Lá không có cuống, với phiến lá thẳng hoặc hình mũi dáo, cao khoảng 40 đến 50 cm và rộng từ 6 đến 7 cm. Đỉnh lá nhọn và bìa phiến lá có gai cứng màu vàng sáng, cao khoảng 2 mm.

Hoa của lô hội mọc từ trung tâm của bó lá. Trái của cây là trái nang, bên trong chứa nhiều hạt. Mỗi hạt có chiều dài khoảng 7mm, màu nâu đậm và có cánh.

Tổng thể, lô hội có hình dáng thân thảo mập mạp, với lá mập mọng nước và hoa mọc từ trung tâm của bó lá. Trái của cây chứa nhiều hạt màu nâu đậm.

Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến

Sử dụng nha đam tươi, gọt bỏ phần vỏ, làm sạch lớp nhựa mủ màu vàng rồi cắt thành khúc.

Đặc điểm dược liệu: Những khối không đều, thường nứt thành hình đa giác có kích thước không đều nhau. Bên ngoài hơi đỏ nâu sẫm hoặc nâu trầm. Thể chất: lõi chất nhẹ và vỏ cứng, khó nghiền, thường dễ hút ẩm. Mùi: đặc trưng khó chịu. Vị: rất đắng.

Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng có màu xanh đen, giòn, bóng, có mùi và vị nồng đặc trưng.

Thành phần hóa học

Amino acid: Gồm tối thiểu 23 loại amino acid.

Vitamin: Bao gồm các loại vitamin như B1, B2, B5, B6, B12, axit folic, C, A, E.

Khoáng chất: Bao gồm Na, K, Ca, P, Cu, Fe, Zn, Mg, Mn.

Monosaccharid và Polysaccharid: Bao gồm cellulose, glucose, rhamnose, aldopentose, galactose, xylose, mannose, arabinose và acemannan.

Prostaglandin và axít béo chưa bão hòa: Bao gồm axít gama linolenic, có tác dụng tiêu sưng, giải dị ứng và làm lành vết thương.

Enzym: Bao gồm oxydaza, lipaza, amilaza, catalaza, allnilaza và các men tiêu hoá giúp ăn ngon và làm thuốc bổ.

Anthraglycoside Anthraquinon: Bao gồm các chất như Aloe Emodin, Barbaloin, Aloinosit A, Aloinosit B, Anthranol, aloin, Aloezin, Aloenin, Aloectin B.

Chất nhựa este của axít cinnamic và axit hysophanic.

Tác dụng dược lý

Cây nha đam có tác dụng gì? Lô hội, với những đặc tính dược lý đa dạng, đã được nghiên cứu và chứng minh có nhiều tác dụng có ích đối với sức khỏe:

• Kháng khuẩn và sát trùng: Các hoạt chất trong nhựa lô hội có tính gây tê và kháng khuẩn, giúp thanh nhiệt, sát trùng và thông tiểu.
• Chống viêm: Lô hội chứa các hoạt chất như chromone C-glucosyl, axit salixylic và enzyme bradykinase có tác dụng chống viêm, giúp điều trị các bệnh viêm ruột và làm dịu các vết loét viêm kết tràng.
• Nhuận tràng: Theo các nguồn ghi chép truyền thống, lô hội được biết đến với tác dụng nhuận gan, nhuận trường và điều kinh, hỗ trợ điều trị bệnh táo bón.
• Hỗ trợ điều trị tiểu đường: Gel nha đam chứa phytosterol có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2, giúp kiểm soát triệu chứng bệnh.
• Làm lành vết thương: Gel và thịt của lô hội có tác dụng làm lành vết thương nhanh chóng.
• Chữa viêm loét dạ dày: Thành phần aloectin B trong nhựa tươi của lô hội giúp làm lành vết loét dạ dày và cải thiện triệu chứng bệnh.
• Phòng ngừa sỏi niệu: Hoạt chất anthraquinon có trong lô hội giúp kết hợp với các ion canxi trong đường tiểu, giúp phòng ngừa sỏi niệu.
• Lô hội bôi lên mặt có tác dụng gì? Làm sạch và bảo vệ da: Lô hội giàu vitamin và hoạt chất chống oxy hóa, giúp làm sạch và bảo vệ da, cung cấp độ ẩm và nuôi dưỡng da.

Tính vị – Quy kinh

Đang cập nhật

Công năng – Chủ trị

Lá lô hội tác dụng gì? Với tính chất dưỡng ẩm, làm dịu và chống vi khuẩn, lô hội có nhiều công năng tính trị đáng chú ý: Đầu tiên, gel từ lá lô hội chứa nhiều dưỡng chất và thành phần chống vi khuẩn tự nhiên, giúp dưỡng ẩm, làm dịu và làm mát da. Đặc biệt, nó thích hợp cho da khô, bị kích ứng hoặc bị cháy nắng. Ngoài ra, nhờ vào khả năng chống viêm và kháng khuẩn, lô hội có thể giúp giảm viêm và làm lành các vết thương, bỏng rát hoặc phỏng nắng trên da.

Các hoạt chất chống vi khuẩn trong lô hội cũng có thể kiểm soát vi khuẩn gây mụn, giảm sưng và đỏ, cũng như làm lành các vết thương từ mụn trứng cá. Lô hội cũng có tác dụng làm sạch sâu và kiểm soát dầu nhờn trên da, giúp giảm tiết dầu và ngăn chặn sự phát triển của mụn trứng cá. Đồng thời, gel từ lô hội cũng có tính chất làm dịu và giảm ngứa, giúp giảm kích ứng da do côn trùng cắn hoặc dị ứng.

Với khả năng làm dịu và làm mềm vết rạn da, lô hội cũng giúp giảm sự xuất hiện của chúng và làm da trở nên mịn màng hơn. Các enzym tự nhiên trong lô hội giúp loại bỏ tế bào da chết, giúp da trở nên sáng hơn và mềm mại hơn.

Liều dùng

Tùy thuộc vào từng loại bệnh mà liều lượng dùng khác nhau.

Lưu ý

Không sử dụng liều lượng lớn trong thời gian dài.

Bảo quản

Lô hội thường được bảo quản ở nhiệt độ phòng, ở nơi khô ráo và thoáng mát. Tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời mạnh và nhiệt độ cao. Nếu bạn mua lô hội ở dạng gel hoặc sữa, hãy đảm bảo rằng nắp đậy được đóng kín sau mỗi lần sử dụng để ngăn không khí và vi khuẩn xâm nhập vào sản phẩm.

Một số sản phẩm lô hội y tế hoặc mỹ phẩm có thể được bảo quản trong tủ lạnh để kéo dài tuổi thọ. Đảm bảo rằng sản phẩm được đóng kín trong hộp hoặc túi kín để tránh tiếp xúc trực tiếp với các loại thức ăn khác trong tủ lạnh.

Một số bài thuốc

Cây lô hội, hay còn gọi là nha đam, đã được sử dụng trong nhiều phương pháp điều trị truyền thống và hiện đại. Dưới đây là một số cách sử dụng lô hội trong việc điều trị một số bệnh lý khác nhau:

Điều trị xơ gan cổ trướng

Sử dụng nước nha đam và mật ong trước bữa ăn 15 phút, mỗi ngày uống 3 lần và mỗi lần khoảng 20 ml. Lô hội được cho là có khả năng giảm triệu chứng xơ gan cổ trướng.

Chữa bệnh tiểu đường và cao huyết áp

Có nhiều cách sử dụng lô hội để hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường và cao huyết áp, bao gồm nấu sôi lá lô hội để uống, hoặc ăn trực tiếp phần thịt lá. Lô hội được cho là có thể giúp kiểm soát đường huyết và huyết áp.

Trị mụn

Sử dụng lô hội ngoài da hoặc uống nước cốt nha đam để giúp làm giảm vi khuẩn, giảm viêm và làm sạch da, từ đó giảm tình trạng mụn trứng cá.

Tài liệu tham khảo

1. Đỗ Tất Lợi (2006), Lô hội, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội, trang 171.