Lá Lấu (Bầu Giác)
Danh pháp
Tên khoa học
Psychotria rubra (Lour.) Poir. (Họ Cà phê – Rubiaceae)
Tên khác
Bầu Giác, Bồ Chát, Men Sứa, Lấu Bà, Lấu Đỏ, Cây Chạo, Bồ Giác
Nguồn gốc
Psychotria L. là một chi thực vật lớn thuộc họ Rubiaceae, bao gồm nhiều loài cây bụi hoặc cây gỗ nhỏ, thường ít khi là loài thảo, trừ loài P.serpens L. có thể mọc bò và bám trên các bề mặt đá hoặc gốc của các cây gỗ khác. Ở Việt Nam, chi này có khoảng 25 loài khác nhau.
Các loài cây trong chi Psychotria thường được tìm thấy ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới trên khắp thế giới. Mặc dù nguồn gốc của nó được cho là ở Ấn Độ, nhưng hiện nay chúng phân bố rải rác ở nhiều khu vực khác nhau, bao gồm các tỉnh phía nam và đảo Hải Nam ở Trung Quốc, cũng như ở Lào và một số quốc gia nhiệt đới khác trên lục địa Châu Á. Với sự đa dạng và phân bố rộng rãi, chi Psychotria đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, cung cấp nơi trú ngụ cho nhiều loài động và thực vật khác nhau.
Cây lấu mọc ở đâu? Ở Việt Nam, cây lấu phân bố rộng rãi và phổ biến, đặc biệt là tại các tỉnh vùng trung du và núi thấp, đặc biệt là từ Quảng Bình trở ra phía Nam. Thường thì cây lấu thường mọc tự nhiên ở các khu rừng thứ sinh, đồi cây bụi và ven những vùng đất nương rẫy. Ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, cây lấu cũng có thể mọc lấn trong các lùm bụi quanh các làng.
Lấu là một loại cây chịu bóng, có khả năng chịu hạn và duy trì tình trạng xanh tốt gần như quanh năm. Cây này cũng phát triển ra hoa và quả một cách phong phú, giúp tạo ra một cảnh quan tự nhiên đẹp mắt. Đặc điểm quan trọng của lấu là khả năng tái sinh tự nhiên từ hạt, cũng như khả năng tái sinh từ chồi khi bị chặt phá.
Đặc điểm thực vật
Lá lấu là lá gì? Cây lấu thường là loại cây nhỏ hoặc nhỡ, cao từ 2 đến 8 mét. Lá lấu mọc đối, có hình dạng bầu dục đến thuôn, có chiều dài từ 8 đến 20cm và chiều rộng từ 2 đến 7cm. Lá có gốc thuôn và đầu nhọn, mặt trên thường có màu xanh lục, đôi khi có sắc nâu đỏ nhẹ, trong khi mặt dưới thường có màu xám nhạt. Gân lá nổi rõ, và lá kèm thường rụng sớm.
Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến
Lá lấu thường được người dân dùng tươi, sau đó chế thành cao khô.
Thành phần hoá học
Lá lấu có thành phần gì? Lá lấu được biết đến với nhiều hợp chất sinh học quan trọng, trong đó có tannin với hàm lượng đáng kể, khoảng 14,9%.Ngoài ra, lá lấu cũng chứa các dẫn xuất anthraquinon như psychorubin và helenalin.
Tác dụng dược lý
Lá lấu có tác dụng gì? Dịch chiết từ lá lấu đã được chứng minh có tác dụng kháng khuẩn đối với một số loại vi khuẩn khác nhau. Trong số các vi khuẩn mà nó có tác dụng kháng, có thể kể đến như Staphylococcus aureus, Proteus vulgaris, Streptococcus faecalis, Bacillus anthracis, Escherichia coli và Streptococcus pneumonia.
Tính vị – Quy kinh
Tính vị của lá lấu thường mang hương vị đắng, tính chất của nó được coi là bình.
Công năng – Chủ trị
Lá lấu chữa bệnh gì? Lá lấu có tác dụng cân bằng và ổn định cơ thể. Lá lấu được sử dụng để điều trị cảm mạo, bệnh bạch cầu, viêm amidan, viêm họng và tiêu chảy.
Sử dụng ngoài: Lá lấu được áp dụng ngoài da để điều trị các vấn đề như đòn ngã tổn thương, vết thương chảy máu, viêm mủ da, mẩn ngứa. Ngoài ra, nó cũng được sử dụng để khử mùi tanh của cá và hải sản.
Liều dùng
Liều dùng lá tươi của cây lấu thường dao động từ 30 đến 90g, tùy thuộc vào mục đích sử dụng cụ thể và trạng thái sức khỏe của người sử dụng. Dùng bên ngoài liều không đáng kể.
Một số bài thuốc phổ biến
Điều trị bệnh tiêu chảy
Trong y học dân gian, việc sử dụng các dược liệu tự nhiên như lá lấu, củ nâu và lá sim để chữa trị tiêu chảy đã từ lâu trở thành một phương pháp được ưa chuộng và được truyền đạt qua nhiều thế hệ. Các thành phần này được kết hợp với nhau theo tỷ lệ khoảng 10-20g mỗi loại nguyên liệu, và sau đó được sắc trong nước để tạo ra một dạng nước uống có tác dụng làm dịu và kiểm soát tiêu chảy. Lá lấu, với tính chất chữa tiêu chảy từ lâu đã được biết đến trong y học dân gian, được sử dụng vì khả năng của nó trong việc làm dịu và ổn định hệ tiêu hóa.
Trị mẩn ngứa, mụn nhọt, lở chảy nước
Khi muốn chữa trị chàm, mẩn ngứa và mụn lở chảy nước, lá lấu được biết đến là một giải pháp tự nhiên và hiệu quả. Phương pháp này thường sử dụng lá lấu dưới hai dạng chính: nước rửa và bột.
Đầu tiên, một phần của lá lấu được nấu thành nước rửa. Quá trình này giúp chiết xuất các hoạt chất và dưỡng chất có trong lá lấu, tạo ra một dung dịch dịu nhẹ và lành tính, phù hợp để làm sạch và làm dịu vùng da bị tổn thương.
Tiếp theo, phần còn lại của lá lấu được tán bột và rắc lên vùng da bị tác động. Bột lá lấu giúp hấp thụ dầu nhờn, làm dịu và giảm sự ngứa ngáy, đồng thời cung cấp dưỡng chất cho da giúp tái tạo và phục hồi làn da tổn thương.
Sự kết hợp của cả hai dạng sử dụng của lá lấu giúp tăng cường hiệu quả trong việc điều trị các vấn đề về da, đồng thời mang lại cảm giác thoải mái và lành tính cho da.
Chữa bệnh thương hàn
Phơi khô rễ và lá của cây, sau đó tán thành bột mịn. Mỗi ngày, người dùng có thể uống khoảng 2-3g của bột này, chia thành ba lần sử dụng trong ngày. Phương pháp này chứng tỏ sự kết hợp thông minh giữa kiến thức dân gian và các nguồn dược liệu tự nhiên như lá lấu để tạo ra một phương pháp chữa trị tự nhiên và an toàn cho thương hàn.
Chữa khí hư, băng huyết, bạch đới
Khi cần chữa trị các vấn đề sức khỏe như băng huyết, khí hư và bạch đới, người ta thường nghĩ đến việc sử dụng các phương pháp tự nhiên và dược liệu truyền thống. Trong y học dân gian, lá lấu được coi là một nguồn dược liệu quý giá, có khả năng làm dịu và điều trị nhiều loại bệnh lý khác nhau.
Một trong những cách sử dụng phổ biến của lá lấu trong việc chữa băng huyết, khí hư và bạch đới là kết hợp lá lấu với các loại dược liệu khác như lá tiết dê và lá huyết dụ. Cả ba loại dược liệu này thường được sử dụng với lượng khoảng 16-20g, sau đó được giã nát và phối hợp với nước để tạo thành một dung dịch uống.
Chữa trị cảm mạo, viêm amidan, viêm họng
Trị cảm mạo, viêm amidan và viêm mọng, lá lấu được coi là một trong những dược liệu quý giá và phổ biến trong y học dân gian. Phương pháp chữa trị thường sử dụng lá lấu tươi, được lấy khoảng 150g và sau đó sắc chia thành nhiều lần uống trong ngày. Việc sử dụng lá lấu như một biện pháp chữa trị tự nhiên cho các vấn đề về hệ hô hấp và viêm nhiễm đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc làm dịu các triệu chứng không thoải mái và giúp cơ thể đối phó với vi khuẩn và vi rút gây bệnh.
Chữa đòn ngã khi bị thương
Sử dụng lá và ngọn cành của cây lấu kết hợp với lá khoai lang. Cả ba loại nguyên liệu này đều có tính chất làm dịu và giúp hỗ trợ quá trình phục hồi của cơ thể. Quá trình chuẩn bị đơn giản, chỉ cần lấy lá và ngọn cành lấu cùng với lá khoai lang, mỗi loại khoảng 20g, và sau đó sử dụng chúng tươi, sau khi đã rửa sạch, và giã nát. Hỗn hợp này sau đó được đắp lên vùng da bị tổn thương.
Tài liệu tham khảo
Xuất xứ: Việt Nam
Xuất xứ: Việt nam