Danh pháp

Tên khoa học

Desmodium styracifolium thuộc họ Đậu (Fabaceae)

Tên khác

Kim tiền thảo còn gọi là cây gì? Cây mắt trâu, đồng tiền lông, mắt rồng, vảy rồng, bươm bướm, dây sâm lông, cỏ đồng tiền vàng

Nguồn gốc

Cây kim tiền thảo thường mọc ở đâu? Trên thế giới, kim tiền thảo phân bố chủ yếu ở khu vực Đông Nam Á đặc biệt là các tỉnh miền Nam Trung Quốc. Loài cây này thường mọc ở các vùng núi đồi có độ cao dưới 1000m.

Ở Việt Nam, loài cây này thường mọc ở các tỉnh thuộc vùng núi thấp, trung du phía Bắc đất cát pha nhiều ánh sáng như Lạng Sơn, Hải Phòng, Quảng Ninh, Phú Thọ, Yên Bái, Hải Phòng, Thái Nguyên, Vĩnh Phúc,… Hiện nay, cây được trồng rộng rãi ở các vườn thuốc Đông y.

Đặc điểm thực vật

Kim tiền thảo là loài cây ưa sáng ưa ẩm thường mọc thành đám ở ven rừng với các đặc điểm nổi bật sau:

Hình dáng: Thân cỏ mọc bò trên mặt đất sau đó đứng thắng với chiều cao từ 0.3 – 0.5m. Phần ngọn dẹt nhiều khía với lông tơ trắng. Lá cây mọc so le gồm 1 hoặc 3 lá hình tròn, phần gân khá rõ ràng với lông trắng bạc phủ ở mặt dưới, cuống dài từ 1 – 2cm.

Cây kim tiền nở hoa khi nào? Về hoa: Kim tiền thảo ra hoa quanh năm mọc thành chùm nhỏ ngắn ở trong kẽ lá hoặc đầu ngọn thân. Hoa có màu hồng, đài 4 răng điều nhau, lông ngắn, phần tràng dạng cánh cờ bầu dục và các cánh thuôn hình thìa cong có lông.

Về quả: Phần đầu hơi cong xuống và hạt có lông.

Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến

Thông thường, kim tiền thảo được thu hoạch vào mùa hạ và thu. Bởi lẽ cây có hiện tượng rụng lá và tàn lụi khi về đông. Bạn rửa sạch, loại bỏ tạp chất cắt thành từng đoạn ngắn phơi khô sử dụng dần.

Đặc điểm dược liệu: Cuộn thành búi, không có lông hoặc có lông mềm thưa thớt. Sau khi ngâm lá vào nước, có thể quan sát thấy vân màu nâu hoặc màu đen dưới ánh sáng. Thể chất: dễ vụn. Mùi: nhẹ. Vị: nhạt.

Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng có lá to, màu xanh.

Thành phần hóa học

Kim tiền thảo chứa:

• Polysaccharide, saponin triterpenic trong đó có soyasaponin I.
• Flavonoid, vicenin glycosid và một số chất khác như lupenon, lupcol, desmodimin, axit stearic,…

Ở Việt Nam, cây thu hoạch sẽ có 0.46% flavonoid, 3.1% saponin.

Tác dụng dược lý

Soyasaponin I trong kim tiền thảo được nghiên cứu có tác dụng ức chế quá trình hình thành sỏi. Cao của loại cây này đã được thí nghiệm trên chuột cống trắng có khả năng ứng chế sỏi và làm tăng lượng bài tiết nước tiểu.

• Đối với gan mật, loài cây này có khả năng tăng cường sự phân tiết dịch mật.
• Đối với hệ tim mạch, vảy rồng giúp tăng lưu lượng mạch vành, hạ huyết áp khoảng 30%, giảm mức tiêu thụ oxygen của cơ tim, hạn chế tình trạng rối loạn nhịp tim.

Tính vị – Quy kinh

Kim tiền thảo có vị ngọt, tính mát vào các kinh can thận, bàng quang.

Công năng – Chủ trị

Kim tiền thảo có tác dụng chữa bệnh gì? Kim tiền thảo có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu. Dưới đây là công dụng cụ thể của vị thuốc này:

Tác dụng lợi tiểu

Vẩy rồng có khả năng tăng thể tích nước tiểu, làm chậm quá trình to lên của viên sỏi. Bên cạnh đó, khi dùng kim tiền thảo, viên sỏi có khả năng bị bào mòn và tan ra. Hơn nữa thuốc hầu như không có tác dụng phụ nên bạn yên tâm sử dụng trong thời gian lâu dài.

Giảm đào thải canxi niệu

Các nghiên cứu đã chứng minh, vẩy rồng có khả năng làm giảm nồng độ canxi trong nước tiểu. Điều này giúp cơ thể đào thải lượng canxi cặn ra khỏi cơ thể, không bị lắng đọng thành tinh thể. Bên cạnh đó, kim tiền thảo còn có tác dụng tăng bài tiết citrat niệu và oxalat, giảm hình thành sỏi thận.

Kháng viêm hiệu quả

Khả năng khám viêm kháng khuẩn của cây mắt trâu đã được kiểm chứng. Nó giúp giảm phù nề của niệu quản giúp sỏi di chuyển dễ dàng xuống niệu quản và bị đẩy ra ngoài thành công.

Công dụng với hệ tim mạch

Kim tiền thảo làm tăng lưu lượng mạch vành, hạ huyết áp nhờ thành phần flavonoid. Bên cạnh đó, cây mắt trâu còn có tác dụng đối kháng với các triệu chứng do pituitrin gây ra.

Liều dùng – Cách dùng

Thuốc chủ yếu chữa bệnh về sỏi thận, bàng quang, khó tiêu và được sử dụng theo kinh nghiệm dân gian. Mỗi ngày bạn nên dùng 10 – 30g dưới dạng sắc nước uống. Bệnh nhân có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác để tăng tính hiệu quả. Tuy nhiên, bạn cần tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ để đảm bảo an toàn.

Kiêng kị

Kim tiền thảo ít có tác dụng phụ nhưng bạn cần lưu ý một vài điểm quan trọng sau:

• Không nên sử dụng khi có thai. Trường hợp muốn dùng, bạn cần tham khảo tư vấn từ bác sĩ để có liều lượng phù hợp bởi thuốc có thể ảnh hưởng đến thai nhi.
• Không dùng khi bị tiêu chảy hoặc tổn thương lá lách.

Lưu ý

Kim tiền thảo nên uống khi nào? Nếu bị đau bụng, bạn nên uống thuốc khi no.

Bảo quản

Kim tiền thảo thường được sấy khô để sử dụng dần. Do đó, bạn có thể bảo quản trong túi nilon, môi trường thoáng mát tránh để ở nơi ẩm thấp khiến thuốc bị hỏng mốc không sử dụng được.

Một số bài thuốc

Kim tiền thảo kết hợp với gì? Cây mắt trâu được sử dụng chữa trị cho rất nhiều bệnh. Dưới đây là một vài bài thuốc dân gian hiệu quả, bạn tham khảo thêm:

Chữa đái ra dưỡng trấp

Nguyên liệu:

• Cây mắt trâu, lá tre, mía dò: Mỗi vị 20g.
• Tỷ giải, giá đỗ xanh: Mỗi vị 16g.
• Ý dĩ 12g, hoạt thạch 10g.

Bạn tiến hành sắc lấy nước uống mỗi ngày 1 thang cho đến khi khỏi.

Chữa viêm túi mật, viêm gan, viêm thận

Các vị thuốc cần kết hợp: 40g kim tiền thảo, 20g ngưu tất, 20g mộc thông, 10g chút chít, 10g dành rành. Sau khi chuẩn bị đầy đủ, bạn sắc uống đều ngày 1 thang.

Chữa sỏi đường tiết niệu

Với bệnh sỏi đường tiết liệu, bạn tham khảo các bài thuốc sau:

• Bài thuốc 1: 30g kim tiền thảo, 15g hải kim sa, 15g đông quỳ tử, 15g xuyên phá thạch, 12g xuyên ngưu tất. Sắc thành nước uống mỗi ngày.
• Bài thuốc 2: 30g kim tiền thảo, 15g xa tiền tử, 10g cho mỗi vị chính sơn giáp, ô dược, thanh bì, đào nhân cùng 12g xuyên ngưu tất. Bạn thực hiện sắc lấy nước uống ngày 1 tháng.
• Bài thuốc 3: 40g kim tiền thảo, tỳ giải 20g, mã đề 20g, ngưu tái 12g, uất kim 12g, kê nội kim 8g. Bạn thực hiện thái nhỏ phơi khô rồi sắc cùng 400ml nước cô đặc còn 100ml chia thành 2 lần uống trong ngày.

Trường hợp đái ra máu, bạn thêm 16g nhọ nồi hoặc kim tiền thảo, mã đề, rễ thiên lý, vỏ bí đao, rễ cỏ tranh, dâu đen mỗi vị 12g sắc lấy nước uống. Nếu đau nhiều, người bệnh thêm 8g ô dược + 8g uất kim + 8g diên hồ sách.

Tan sỏi khi không có cơn đau, không đái buốt ra máu

Với tình trạng bệnh như này, bạn có thể sử dụng một trong các bài thuốc sau:

• 20g kim tiền thảo; 16g cho mỗi vị mã đề, đảng sâm; 12g cho mỗi vị trạch tả, ý dĩ; 8g cho mỗi vị phục linh, bạch truật, thỏ ty tử, kê nội kim. Bạn kiên trì sắc mỗi ngày 1 thang, uống đều đặn cho đến khi khỏi.
• Kim tiền thảo 40g, kê kim nội 8g, ngải cứu 16 sắc uống ngày 1 thang.
• Ý dĩ 12g; kim tiền thảo, bạch mao căn, hạt mã đề mỗi vị 20g thực hiện sắc uống ngày 1 thang.

Trị bệnh sỏi đường mật

• 30g kim tiền thảo, 15g chỉ xác đã sao khô, 10g cho mỗi vị hoàng tinh, xuyên luyện tử, sinh địa hoàng sắc lấy nước uống.
• Rau má tươi, cây mắt trâu, cỏ xước mỗi vị 20g; củ gấu, vảy tê tê mỗi vị 12g; hải tảo, nghệ vàng mỗi vị 8g cùng 6g kê kim nội sắc nước uống ngày 1 thang.

Chữa viêm sỏi túi mật

Bài thuốc gồm 40g nhân trần, kim tiền thảo; 16g mỗi vị mã đề, sài hồ; 12g chi tử; 8g mỗi vị uất kim, chỉ xác; 4g đại hoàng, 6g khổ luyện tử thực hiện sắc ngày 1 thang.

Cách trị bệnh trĩ

Sử dụng 100g cả cây kim tiền thảo tươi hoặc 50g nếu đã sấy khô sắc nước uống. Bạn kiên trì uống 1 – 3 thang sẽ hết sưng, trĩ nội trĩ ngoại đều cho kết quả khả quan.

Tài liệu tham khảo

1. Đỗ Huy Bích (2006), kim tiền thảo, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, tập 2, trang 114.
2. Đỗ Tất Lợi (2006), kim tiền thảo, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội, trang 267.