Hoạt huyết điều kinh, lợi thủy tiêu thũng, thanh nhiệt giải độc.

ích mẫu là vị thuốc có ích cho người mẹ (mẫu), đây là vị thuốc nam, mọc hoang rất nhiều ở các vùng ven sông, ven suối, nơi có đất cát hoặc ven đường, ruộng hoang,… Nhìn chung đây là vị cực kỳ dễ tìm kiếm và giá rất rẻ. Nói về ích có một câu thơ rất nổi tiếng:

“Nhân trần ích mẫu đi đâu ~ Để cho gái đẻ phải đau thế này”

Ý nói nhân trần, ích mẫu là vị thuốc không thể thiếu với đối tượng phụ nữ, nhất là phụ nữ sau sinh. ích mẫu vị cay đắng tính hàn lương đi vào tạng Can và Tâm bào có tác dụng thông phần huyết để hoạt huyết điều kinh. Ngoài ra tính của ích mẫu rất hòa hoãn không quá bạo liệt nên dùng rất yên tâm, gần như người cơ địa hàn hay nhiệt đều có thể dùng. Thông thường phụ nữ hay gặp các bệnh lý về huyết, liên quan đến kinh nguyệt thì gặp các triệu chứng như thống kinh, tắc kinh,… hoặc phụ nữ sau sinh thì huyết hay bị ứ trệ. Điểm chung là huyết bị ứ lại mà sinh ra nhiệt nên lại có thêm chứng của huyết nhiệt. ích mẫu có đặc tính là hoạt huyết, bên trong thì thông huyết, bên ngoài thì điều hòa hoạt động kinh lạc. Chính vì vậy mà ích mẫu có tác dụng thanh nhiệt lương huyết, hoạt huyết điều kinh. Với tác dụng này ngoài ứng dụng dùng với các trường hợp bệnh lý phụ nữ thì còn có thể dùng đối với các tổn thương ở bên ngoài như máu tụ, sưng đau,… Và đây cũng chính là tác dụng nổi bật, được nhớ đến nhiều nhất của ích mẫu.

Ngoài ra ích mẫu còn được biết đến với tác dụng lợi thủy tiêu thũng, đặc biệt là các trường hợp đái không thông lợi, phù thũng do viêm thận. ích mẫu là thuốc hoạt huyết điều kinh, bên trong thì điều hòa kinh nguyệt, bên ngoài thì điều hòa hoạt động của kinh lạc Xu hướng tác động chính là ờ vùng hạ tiêu (vùng phần phụ của phụ nữ) chính vì lẽ đó mà tác dụng lợi thủy tiêu thũng chữa các trường hợp đái không thông lợi phù thũng vùng thận là chủ yếu. Còn phù thũng vùng phế tỳ thì không dùng được Chính vì điểm mạnh của ích mẫu là hoạt huyết điều kinh cho nên dùng hay nhất với mục đích để điều hòa. Dùng rất tốt với các trường hợp kinh nguyệt không đều (đến sớm, đến muộn, rối loạn). ích mẫu có thể dùng thời gian dài được vì tính hòa hoãn không quá mãnh liệt.

ích mẫu như đã nói là vị thuốc mọc hoang nên rất dễ tìm kiếm. Cách bào chế cũng cực kỳ đơn giản, láy toàn cây trên mặt đất phơi phô là có thể dùng. Lưu ý cây ích mẫu còn cho ra một vị thuốc là sung úy tử (hạt của cây ich mau).