Hoa Ông Lão (Mộc Thông Nhỏ/Xuyên Mộc Thông)

Tên khoa học

Armand-Clematis armandii Franch thuộc họ Hoàng Liên (Ranunculaceae)

Tên khác

Ông Lão còn có tên khác là Mộc Thông Nhỏ

Nguồn gốc

Cây Ông Lão có nguồn gốc từ Trung Quốc một nhà truyền giáo và nhà sưu tập thực vật người Pháp, đã phát hiện ra nó vào cuối những năm 1800. Vùng bản địa của Ông Lão là miền trung và miền nam Trung Quốc đến Miến Điện. Sau đó Ông Lão được di thực sang 1 số quốc gia thuộc khu vực Châu Á trong trong đó có Việt Nam. Ông Lão trở nên phổ biến trong các khu vườn ở Anh và hiện được trồng trên khắp thế giới nhờ nhà sưu tập thực vật người Anh tên là Ernest Wilson, người đã gửi hạt giống và cây về Anh. Ông Lão thường mọc ở những vùng bìa rừng Việt Nam độ cao dưới 400m như Hoà Bình (Mai Châu),Ninh Bình, Hà Nam (Kiện Khê)

Đặc điểm thực vật

Kích thước của các loài Clematis khác nhau rất khác nhau. Cây Ông Lão là loại cây bụi leo cao 7-10m. Cây Ông Lão sống lâu năm, leo bằng cách xoắn thân và cuống lá.. Cánh Ông Lão mảnh và có ít lông, phần mấu có tua cuốn. Lá Ông Lão hình bầu dục, hầu như có hình trái tim ở gốc, mặt dưới rất nhạt, nhọn ở đầu, cuống là có lông mềm, có cuống lá dài. Cụm hoa của Ông Lão rất ít, hoa có lá dài to màu hồng, đỏ hoặc nhị sắc, trắng hoặc màu tím tùy vào từng loại, cánh hoa dài 2-2,5 cm và nhiều nhị, có nhiều lá noãn, vòi nhụy thì dai. Có ba dạng hoa chung: hoa mọc thành chùm rời; hoa hình chuông hoặc bình; và hoa phẳng hoặc mở. Quả thường có cấu trúc lông vũ hình quả bóng sặc sỡ. Vỏ hạt được sử dụng trong cắm hoa khô.Mùa ra hoa của Ông Lão là vào tháng 9.
Ông Lão thích nơi có nhiều ánh nắng, bóng râm một phần và đất ẩm, giàu hữu cơ, thoát nước tốt và độ pH trung tính. Ông Lão không chịu được đất ướt. Một lớp màng phủ sẽ giúp giữ cho rễ mát và ẩm. Ông Lão được nhân giống bằng cách chia cành hoặc giâm cành. Có rất nhiều sự đa dạng về hình dạng hoa, màu sắc, mùa nở hoa, hiệu ứng tán lá và chiều cao cây.

Bộ phận dùng

Ông Lão dùng bộ phận thân dây và hoa cây.

Thu hái, chế biến

Ông Lão thu hái vào mùa Thu Đông, cạo bỏ lớp vỏ sần sùi bên ngoài thân vỏ sau đó đem phơi nắng hay sấy khô sẽ thu được dược liệu. Dược liệu Ông Lão cũng có thể được cắt thành lát mỏng khi còn tươi, rồi đem các lát này phơi nắng.

Tính vị, quy kinh

Ông Lão có vị đắng, tình hàn.

Thành phần hóa học

Ông Lão có chứa các phần alkaloid, glycoside và saponin, protoanemonin, một hợp chất gây kích ứng được tìm thấy chủ yếu trong lá tươi và nhựa cây có nguồn gốc từ tiền chất glycoside được gọi là ranunculin.
Hợp chất như anemonin, trimethylamine, n-triacontane, caulosaponin, rượu ceryl, myricylalcohol, beta-siterosterol, n-nonacosane, ginnone, caulosapogenin,ginnol và campesterol, stirysterol glycoside cũng như chlorogen- và axit melissic, beheinc-, caffeic – cũng đã được báo cáo trong Ông Lão.
Hạt khô chứa khoảng 15% protein và 14% chất béo.

Tác dụng dược lý

Ông Lão thường được sử dụng với tác dụng chống viêm do ức chế các cytokine tiền viêm và ức chế enzyme cyclooxygenase. Dịch xuất etanolic của Ông Lão có tác dụng ức chế COX-1, 5-lipoxygenase và chiết xuất từ lá không ức chế COX-2.
Trong mô hình chuột, hợp chất Vitalboside được phân lập từ Ông Lão có tác dụng chống viêm mạnh mẽ và phụ thuộc vào liều lượng đối với chứng phù chân do carrageenan gây ra. Ngoài ra, tác dụng hạ sốt và chống nhiễm trùng đã được ghi nhận.
Triterpene saponin, AR-6, đã được phân lập từ Ông Lão dùng cho chuột bị viêm khớp cho thấy tác dụng làm giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng lâm sàng, không còn hiện tượng tăng sản ở màng hoạt dịch và giảm ếu tố hoại tử khối u prostaglandin E 2, oxit nitric.
Cây Ông Lão tươi được nghiền nát có chứa một chất hóa học gây kích ứng da và màng nhầy.
Ông Lão cũng có độc, mặc dù chất độc mà chúng chứa khá nhẹ, chất độc này là anemonin. Cả người và động vật đều có thể có triệu chứng bất thường do anemonin trong Ông Lão. Viêm da là một triệu chứng phổ biến, cũng như các vết loét bên trong miệng của bất kỳ ai ăn phải loại cây này.
Một loại lignan mới và mười sáu loại lignan đã biết đã được phân lập Ông Lão.
Việc sử dụng Ông Lão để điều trị các rối loạn về da, ngứa, vết loét, vết cắt và phát ban hoa liễu trong y học tiên phong ở Bắc Mỹ có lẽ đã được học từ người Mỹ da đỏ.
Trong suốt lịch sử, lá của cây Ông Lão đã được sử dụng trong dân gian các phương pháp điều trị ung thư và khối u, cũng như trị sốt, thận hư,ngứa, thận, loét và bìu.
Các công dụng trước đây cũng cho thấy các đặc tính lợi tiểu, tiết mồ hôi, tẩy và làm phồng da, độc, rubefacient.
Các thử nghiệm in vivo trên chuột đã chứng minh tác dụng bảo vệ của chiết xuất etanolic của Ông Lão chống lại tổn thương thần kinh do corticosterone gây ra thông qua con đường AKTand ERK1/2.
Hợp chất alpha-hederin cho thấy hoạt động chống ung thư mạnh nhất với tỷ lệ apoptosis cao nhất.
Bốn glycosid triterpene được phân lập từ Ông Lão thể hiện hoạt tính gây độc tế bào chống lại các tế bào ung thư vú ở người không phụ thuộc estrogen và các tế bào ung thư vú ở người phụ thuộc estrogen.
Dữ liệu in vivo từ chuột cho thấy saponin Ông Lão có thể cải thiện tình trạng rối loạn sinh lý vi khuẩn đường ruột liên quan đến viêm khớp và Ông Lão có thể là loại thuốc bổ trợ tiềm năng có thể giúp giảm tổn thương đường tiêu hóa do tác dụng phụ của các loại thuốc khác. Các thử nghiệm in vitro đã xác định khả năng chống oxy hóa của các phần giàu phenolic và flavonoid của Ông Lão.
Một lectin liên kết với mannose được phân lập từ Ông Lão có tác dụng kháng virus chống lại HIV.
Hai hợp chất beta-magnoflorine và alpha-magnoflorine được phân lập từ Ông Lão có tác dụng kháng nấm và chống viêm đối với Penicillium avellaneum.
Hoạt động chống viêm in vitro và in vivo của saponin triterpene từ Ông Lão đã cải thiện đáng kể các triệu chứng viêm khớp, chẳng hạn như chỉ số viêm khớp và tình trạng mô học, sưng chân, ở chuột. Dịch chiết Ông Lão cũng làm giảm nồng độ interleukin (IL)-1beta, TNF-alpha và IL-6, các nghiên cứu sâu hơn cũng chỉ ra rằng thành phần saponin triterpene tạo ra hoạt động ức chế các chất trung gian gây viêm, chống viêm bằng cách ngăn chặn các đường truyền tín hiệu JAK-STAT trong các đại thực bào được xử lý bằng lipopolysaccaride.

Công năng chủ trị

Cây leo ông lão Clematis có tác dụng dùng trong điều trị viêm nhiễm niệu đạo, viêm thận thủy thũng, tiểu tiện không thông, phụ nữ sau sinh bị tắc sữa và phụ nữ bị bế kinh. Ông Lão có tác dụng bổ sung có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Ông Lão được biết là giúp cải thiện tiêu hóa, giảm viêm và tăng cường hệ thống miễn dịch. Ông Lão cũng có thể giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ , giảm căng thẳng và lo lắng và giảm mệt mỏi. Ngoài ra, nó có thể giúp giảm nguy cơ mắc một số bệnh, chẳng hạn như ung thư và bệnh tim. Ông Lão bịt vết thương giúp thúc đẩy quá trình thoát dịch liên tục.
Người Trung Quốc có truyền thống sử dụng rễ và thân rễ của Ông Lão do có tác dụng giảm đau, giảm đau, chống ung thư và lợi tiểu, kháng khuẩn, chống viêm. Ông Lão cũng được dùng trong thúc đẩy tiết sữa, hạ sốt nhằm kích thích đi tiểu, kích thích tiết kinh nguyệt.
Ở Anatolia, Thổ Nhĩ Kỳ, đắp lá hoặc phần trên mặt đất của Ông Lão lên các khớp bị viêm trong 15 đến 30 phút để giảm đau tuy nhiên có thể kèm theo kích ứng gây ra hiện tượng phù nề.

Các sản phẩm có chứa vị thuốc dịch chiết Hoa Ông Lão

Hiện nay Dịch chiết Hoa ông lão được sử dụng trong sản phẩm Yaocare Mama DK Pharma. Sản phẩm có tác dụng được sử dụng làm sữa tắm cho phụ nữ sau sinh giúp phòng ngừa tình trạng viêm nhiễm, thư giãn da và giảm căng thẳng, sử dụng Yaocare Mama DK Pharma 3 lần/tuần. Xem thêm thông tin sản phẩm tại đây.