Tên khoa học

Ostrea sp. thuộc  Họ hàu Ostreidae

Tên khác

Hàu Biển còn có tên khác là Hào.

Nguồn gốc

Hàu Biển là loại hải sản có nguồn gốc từ biển và các vùng nước mặn. Hàu Biển được tìm thấy tập trung nhiều ở vùng biển ôn đới và nhiệt đới, hay những nơi có vùng triều cường, vùng cát có nhiều san hô. Tại Việt Nam, Hàu Biển có mặt ở hầu hết các tỉnh duyên hải miền Bắc nhiều nhất là sông Chanh, sông Bạch Đằng, sông Diêm Điền, sông Tiên Yên, sông Lạch Trường. Có những nơi Hàu Biển phân bố tận sâu vùng lục địa 25km – 50km.

Đặc điểm thực vật

• Hàu Biển có vỏ to và dày, có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau như dài, to, bầu dục,..Hàu Biển sống theo kiểu chen chúc vào nhau và bám chặt lên vật khác tạo nên những hình dáng khác nhau. Các yếu tố như sinh vật, sóng gió có thể bám trên bề mặt vỏ hàu và làm thay đổi hình dạng của Hàu Biển. Mặt ngoài Hàu Biển có màu dẫm, mặt trong thì có màu trắng, nhẵn và có vỏ thì lại có màu vàng tím, óng ánh.
• Hàu Biển không rời khỏi vật bám và chỉ mở vỏ ra khi thở và bắt mồi. Hàu Biển thích nghi tốt ở nhiệt độ nước 10-35 độ với nồng độ muối biển 4-24%, nếu nước nhạt quá và không đủ độ mặn thì hàu sẽ chết. Môi trường lý tưởng của Hàu Biển là nước muối có nồng độ 10-20%, nhiệt độ nước 10-25 độ và tỷ trọng là 1,003-1,009, đáy nước có ⅔ bùn.
• Hàu Biển là loại động vật ăn tạp, nó ăn cả thực vật và động vật lơ lửng trong nước đặc biệt là các loại tảo khuê. Mùa sinh đẻ của Hàu Biển là tháng 7-10 và đặc biệt nhiều vào tháng 8-9.

Bộ phận dùng

Hàu Biển có thể dùng cả phần thịt hàu và vỏ hàu.

Thu hái, chế biến

Mùa khai thác của Hàu Biển là vào tháng 10 đến tháng 3 vì những lúc này là thời điểm hàu béo nhất. Người ta có thể thu lấy thịt hoặc vỏ hàu để làm mẫu lệ, có thể thu nhặt quanh năm. Khi dùng thì đem vỏ hàu đi tán nhỏ hay nung đỏ với lửa rồi mới tán nhỏ.

Tính vị, quy kinh

Thịt Hàu Biển có vị béo, ngậy, hơi mặn, tanh, tính mát quy kinh thận, không độ.

Thành phần hóa học

Thịt Hàu Biển có chứa nước tới 68%, protid 7%, chất béo 2%, glucid 4% và muối kháng 1%. Người ta thấy rằng trong thịt Hàu Biển có thành phần dinh dưỡng có thể đem so sánh với sữa bò (nước 86%, protid 3,3%,glucid 5% và 0,7% muối khoáng, 4% chất béo). Hàu không chứa nhiều carbs nên có tác dụng tốt với chế độ ăn giàu protein, ít carb. Hàu có một ít chất béo nhưng chủ yếu là chất béo omega-3 lành mạnh. Hàu  chứa nhiều Kẽm, đồng, magie và selen dồi dào, nhiều vitamin B12, một lượng nhỏ vitamin A, D và E. Nó chứa các axit amin như taurine.

Tác dụng dược lý

• Tinh chất hàu biển có chứa nhiều kẽm, sắt và khoáng chất có tác dụng phát triển cơ bắp và não bộ, hạn chế cholesterol xấu.
• Sắt trong Hàu Biển giúp ổn định quá trình tuần hoàn hơn phòng tránh hình thành cục máu đông, điều trị rối loạn cương dương, hạn chế tắc nghẽn mạch máu.
• Hàu Biển có chứa kẽm giúp tăng cường sản xuất testosterone ở nam giới.
• Hàm lượng axit béo omega-3 và omega-6 trong thịt hàu giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch hoặc trầm cảm. Axit béo omega-3 trong hàu giúp giảm hàm lượng chất béo trung tính trong máu giúp giảm cholesterol, tăng mức HDL nhờ đó giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Chất béo omega-3 giúp giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer
• Chiết xuất Hàu Biển với dung môi methanol cho thấy có hoạt tính gây độc đối với các tế bào ung thư gan ở người hay các tế bào ung thư cổ tử cung và các tế bào bạch cầu ở chuột.
• Trong Hàu Biển có chứa vitamin B12 giúp tăng cường chức năng tế bào hệ thần kinh.
• Vitamin D giúp tăng hấp thu canxi và bảo vệ hệ miễn dịch cho cơ thể.
• Protein trong thịt hàu có tác dụng giúp giảm và kiểm soát trọng lượng cơ thể. Trong nghiên cứu cho thấy việc bổ sung bữa ăn giàu protein trong thịt hàu biển có thẻ thúc đẩy cảm giác no và giảm lượng thức ăn cung cấp vào cơ thể.
• Trong chiết xuất Hàu có chứa thành phần hoạt chất chống oxy hóa đặc biệt  là ethanol 3,5-Dihydroxy-4-methoxybenzyl có khả năng giúp giảm căng thẳng oxy hóa từ cấp độ tế bào, giúp ngăn ngừa và điều trị các bệnh về gan, giúp ngăn ngừa sự chết tế bào do stress oxy hóa.
• Hàu sống có khả năng cải thiện ham muốn tình dục, kích thích tình dục do hàm lượng kẽm lớn trong thịt hàu giúp tăng nồng độ testosterone ở nam giới, cải thiện ham muốn tình dục giúp duy trì sức khỏe tình dục.
• Hàu rất giàu canxi, rất cần thiết để duy trì sức khỏe của xương. Ngoài ra, hàm lượng vitamin D của chúng còn thúc đẩy quá trình hấp thụ canxi vào máu.
• Kẽm trong thịt hàu giúp hỗ trợ hệ thống miễn dịch, ngăn chặn mầm bệnh xâm nhập, ngăn chặn virus nhân lên, điều trị chứng trầm cảm.
• Sắt và vitamin B12 trong hàu có thể giúp sản xuất hồng cầu và ngăn ngừa bệnh thiếu máu.
• Một số chất dinh dưỡng nhất định trong hàu –như chất béo omega-3 và vitamin rất quan trọng cho một thai kỳ khỏe mạnh và sự phát triển của thai nhi.
• Polysacarit trong thịt hàu có tác dụng chống béo phì, giảm đáng kể tình trạng rối loạn lipid máu và nội độc tố chuyển hóa đồng thời đẩy nhanh quá trình sản xuất axit béo chuỗi ngắn. Polysacarit cũng điều chỉnh quá trình chuyển hóa lipid của mỡ và gan bằng cách kích hoạt sự biểu hiện của p-AMPKα .
• Nghiên cứu cho thấy chiết xuất hàu có thể làm giảm các triệu chứng viêm đại tràng thực nghiệm cấp tính do dextran sulfate natri  gây ra ở chuột bằng cách cải thiện môi trường đường ruột, bao gồm cả quần thể vi sinh vật và thành phần SCFA.
• Kẽm và vitamin C  cùng với các chất chống oxy hóa khác, giúp làm chậm thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác. Taurine trong chiết xuất hàu biển cũng hỗ trợ sức khỏe của mắt bằng cách giảm viêm và hoạt động oxy hóa.

Công năng chủ trị

• Hàu biển chữa yếu sinh lý, vỏ Hàu Biển nung có công dụng cố sáp, chủ trị đạo hãn, tự hãn, băng huyết, di tinh, đới hạ, ợ chua, đau dạ dày.
• Thịt Hàu Biển có tác dụng dùng làm thức ăn hay chất bổ sung dinh dưỡng đặc biệt cho nam giới.
• Khi dùng Hàu Biển theo đường dùng ngoài giúp trị lở loét, mụn nhọt. Chiết xuất hàu rất hữu ích cho việc làm sạch cơ thể và gan vì nó thúc đẩy bài tiết mật và tăng cường chức năng gan

Liều dùng

Liều lượng chiết xuất Hàu là 500 miligam tối đa ba lần một ngày

Kiêng kỵ

Không dùng  Hàu Biển cho mắc bệnh gan mãn tính, tiền sử bị dị ứng hải sản, người có bệnh lý nền.

Bảo quản

hịt Hàu Biển nên được bảo quản cẩn thận và chỉ nên dùng nay sau khi chế biến.

Một số bài thuốc có chứa Hàu Biển

• Chữa tăng huyết áp, chóng mặt, suy gan, nhức đầu : thịt hàu 50g, gạo tẻ 100g, thịt trai 50g, tất cả đem nấu nhừ thanh cháo và ăn 2 lần/ngày.
• Chữa chứng yếu sinh lý, liệt dương, di mộng tinh,hiếm muộn, hoạt tinh: Thịt hàu biển đem chế biến thành món ăn rồi dùng trực tiếp.

Tài liệu tham khảo

1. Jillian Kubala, Oysters: Nutrition, Risks, and How to Cook Them, healthline. Truy cập ngày 08/12/2023.
2. Yoshikazu Matsuda 1, Toshiaki Watanabe (2003), Effects of oyster extract on the reproductive function of zinc-deficient mice: bioavailability of zinc contained in oyster extract, pubmed. Truy cập ngày 08/12/2023.