Tên khoa học

Angelica sinensis (Oliv.) Diels. (Đương quy Trung Quốc), họ Cần (Apiaceae).

Nguồn gốc

Rễ khô của loài Angelica sinensis (Oliv.) Diels. (Đương quy Trung Quốc), họ Cần (Apiaceae).

Vùng sản xuất

Chủ yếu ở Dần Huyện, Vũ Đô, Chương Huyện, Thành Huyện, Văn Huyện tỉnh Cam Túc. Phần lớn là được trồng.

Thu hái và chế biến

Thu hái vào mùa Thu. Làm sạch rễ con, đất cát. Sau khi nước bay hơi, bó thành bó, cho vào lán và xông khói từ từ cho đến khô.

Tính vị và công năng

Vị ngọt, cay, tính ấm. Bổ huyết hoạt huyết, nhuận kinh chỉ thống, nhuận tràng thông tiện.

Đương quy điều hòa 3 mạch xung, nhâm, đới, chuyên về bổ huyết, hòa huyết, tính nó động, thiên hành tẩu. Mỗi bộ vị khác nhau lại có thiên hướng tác dụng khác nhau.
– Quy đầu: Công năng chủ yếu chỉ huyết

– Quy thân: Chủ yếu bổ huyết, dưỡng huyết.

– Quy vĩ: Công năng chủ yếu phá huyết, tán mà khứ ứ huyết.

-Toàn quy: Vừa có tác dụng bổ huyết vừa có tác dụng hoạt huyết, nhuận trường thông tiện, chỉ thống.

Tác dụng

Đặc điểm dược liệu

Hình trụ, phần dưới có 3-5 nhánh hoặc nhiều hơn, thường cong. Bể mặt màu nâu vàng cho đến nâu. Thể chất: mềm dẻo. Mùi: thơm nồng. Vị: ngọt, cay, hợi đắng.

Yêu cầu chất lượng

Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng là loại có rễ cái mập, dài và nhiều dầu, nhuận dẻo, bề mặt màu nâu vàng. Dược liệu thượng hạng cũng đầy đặn và tươi nhuận, mặt cắt màu trắng – hơi vàng và có mùi thơm nồng.

Bài thuốc từ Đương quy

Đương quy bổ huyết thang gồm Đương quy 8g, Hoàng kỳ 4g:

Bài Đương quy bổ huyết thang chủ trị huyết hư dương phù, cơ nhục nóng, mặt đỏ phiền khát, hay uống nước, mạch hồng đại mà hư, trọng án thì vi, phụ nữ hành kinh, sản hậu huyết hư người nóng đầu đau, hoặc mụn nhọt sau vỡ mủ.

Bài thuốc chuyên trị chứng hậu do đại thoát huyết như băng huyết, rong kinh, kinh nguyệt quá nhiều, sản hậu, vết thương chảy máu lâu dài đều có thể gây nên chứng này. Trong cơ thể con người, khí và huyết có quan hệ mật thiết với nhau, “Khí là soái của huyết, huyết là chỗ dựa của khí”. Khí hư thì huyết không được thống nhiếp, huyết hư thì khí mất chỗ dựa. Do đó, khí và huyết giúp đỡ nhau để tồn tại. Nếu đột nhiên đại xuất huyết, thì khí cũng mất chỗ dựa để tồn tại, dương khí phù việt ra ngoài.

Theo nguyên tắc trị liệu chung thì huyết hư tất phải bổ huyết. Nhưng chứng này không chỉ đơn thuần là huyết hư mà là huyết hư dẫn đến dương khí phù việt gây nên chứng đại nhiệt. “Huyết là hữu hình không thể sinh ra nhanh, khí là vô hình cần củng cố gấp”. Cho nên, trọng điểm là phải bổ khí gấp, nếu khí đầy đủ biểu được củng cố để dương khí không còn phù việt, và chứng giả nhiệt mặt đỏ, khát nước sẽ khỏi. Bởi vậy, bổ huyết là thứ yếu, bổ khí là trọng yếu hơn, dù rằng huyết là nguyên nhân gây ra. Bài thuốc cấu thánh có hai vị Quy và Kỳ, trong đó Kỳ cao gấp 5 lần Quy, là căn cứ vào lý luận trên.