Tên khoa học

Angelica pubescens Maxim.f. biserrata Shan et Yuan (Độc hoạt), họ Cần (Apiaceae).

Nguồn gốc

Rễ khô của loài Angelica pubescens Maxim.f. biserrata Shan et Yuan (Độc hoạt), họ Cần (Apiaceae).

Vùng sản xuất

Chủ yếu ở Hồ Bắc và Tứ Xuyên.

Thu hái và chế biến

Thu hái vào mùa Xuân khi chổi đầu tiền nảy mãm hoặc vào mùa Thu khi cây phần trên mặt đất khô héo. Loại bỏ rễ con và đất cát, sấy đến nửa khô, xếp thành đống trong 2-3 ngày cho đến khi mềm trở lại, làm khô lại cho đến khô hoàn toàn.

Tính vị quy kinh

Vị đắng cay tính ấm vào kinh Can, thận, bàng quang

Tác dụng

Trừ phong hàn thấp

Đặc điểm dược liệu

Rễ có hình gần trụ, có 2-3 nhánh hoặc nhiều hơn ở phần dưới. Bề mặt màu nâu xám cho đến nâu. Thể chất: tương đối cứng, mềm hơn sau hút ẩm. Mùi: thơm đặc trưng. Vị: đắng cay, tê đầu lưỡi.

Yêu cầu chất lượng

Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng là loại rễ dày, chắc, mùi
thơm nồng.

ĐỘC HOẠT – KHƯƠNG HOẠT – CẶP ĐÔI TRỪ PHONG THẤP MẠNH NHẤT

Khương hoạt và Độc hoạt là hai vị thuốc tính năng công dụng về cơ bản khá giống nhau, đây là những vị thuốc tác động đến cả ba thứ khí là phong, hàn và thấp. Tác dụng của hai vị thuốc này là trừ phong hàn thấp trực tiếp, nơi tác dụng tốt nhất là ở khoảng gân xương, cơ nhục, kinh lạc. Cả hai vị thuốc này đều có vị cay và đắng, cay thì tán, đắng thì táo, tính thiên về ôn nên tác động được đến cả 3 khí phong hàn và thấp.

Về cơ bản khương hoạt và độc hoạt có đặc điểm chung như vậy, tuy nhiên vị trí hướng đến của hai vị thuốc này là khác nhau. Khương hoạt xu hướng tác động ở nửa người trên với đại diện là bài Quyên tý thang. Độc hoạt xu hướng tác động ở nửa người dưới với đại diện là bài Độc hoạt tang ký sinh, lấy ranh giới giữa khương hoạt và độc hoạt là vùng eo lưng. Mặc dù là tác động vào cả ba thứ khí phong hàn và thấp, tuy nhiên xu hướng thiên về phong và thấp nhiều hơn, sở dĩ tác động vào hàn là bởi vì có tính ôn tán, nên tán được hàn. Các trường hợp phong hàn thấp lẫn lộn không phân biệt được tà khí nào trội hơn, hoặc chỉ có phong và thấp kết hợp gây bệnh thì chính là tính năng tác dụng của hai vị thuốc này.

LƯU Ý: Khương hoạt và Độc hoạt là thành phần của cùng một cây. Độc hoạt thì dùng củ (củ thì chắc hơn); Khương hoạt thì dùng thân (thân thì rỗng hơn củ, rỗng như lõi ngô). Độc hoạt khi thái ra nhìn dễ nhầm với đương quy, tuy nhiên độc hoạt rất đắng. Cả độc hoạt và khương hoạt khi kê nên chú ý liều lượng, liều cao thì sức thuốc mạnh, tuy nhiên bởi vì vị rất đắng nên nếu cho liều cao nên chú ý phối hợp thuốc. Đồng thời cả khương hoạt và độc hoạt đều cay đắng lại tính ôn nên khi dùng với các đối tượng có âm hư nên chú ý.